Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Η γεωλογική δομή της πεδιάδας της Μεσαορίας (Κεντρικη πεδιάδα) αποτελεί προέκταση των στρωματογραφικών ζωνών του Πενταδάκτυλου και του Τροόδους. Το υπόβαθρο της πεδιάδας, όπως και ολόκληρης σχεδόν της Κύπρου, είναι το Οφιολιθικό Σύμπλεγμα του Τροόδους και ειδικότερα οι λάβες του (πίλλοου λάβες). Το πάχος των ιζηματογενών σχηματισμών που επικάθηνται των λαβών και καλύπτουν ολόκληρη την πεδιάδα κυμαίνεται μεταξύ 2.000 και 3.000 μέτρων.

Η επαφή μεταξύ των δυο στρωματογραφικών ζωνών είναι τεκτονική και σημαδεύεται από μια έντονη επώθηση της σειράς του Πενταδάκτυλου επί της σειράς του Τροόδους. Η επώθηση αυτή είναι γνωστή ως «Επώθηση Οβγού» και εκτείνεται από το Καπούτι (Καλό Χωριό) μέχρι τον Γερόλακκο και διά μέσου της Λευκωσίας πιθανότατα καταλήγει στον κόλπο της Αμμοχώστου. Ολόκληρο το ανατολικό μέρος της τεκτονικής αυτής ζώνης καλύπτεται από αλλουβιακές προσχώσεις με αποτέλεσμα να μη είναι ορατό στην επιφάνεια.

Το βόρειο μέρος της Μεσαορίας, ως προέκταση της τεκτονοστρωματογραφικής ζώνης του Πενταδάκτυλου, αποτελείται από ιζηματογενείς σχηματισμούς της ζώνης αυτής και ειδικότερα της Ομάδας της Κυθρέας ή του Λευκονοίκου. Η Ομάδα αυτή περιλαμβάνει τον φλύσχη της Κυθρέας και τον Σχηματισμό της Λαπάτσας.

Ο φλύσχης της Κυθρέας, που αποτελείται από εναλλασσόμενες στρώσεις ψαμμιτών, γραουβακών (σκουρόχρωμοι ψαμμίτες διαφορετικής σύστασης), μαργών και σχιστολίθων, θεωρείται ότι εναπετέθη σε περιβάλλον βαθιών θαλασσών από ισχυρά θαλάσσια ρεύματα (ρεύματα θολότητας ή τουρπιτιτικά). Το πάχος των ιζημάτων αυτών δεν είναι επακριβώς γνωστό, υπολογίζεται όμως ότι φθάνει τα 3.000 μέτρα. Η βαθιά γεώτρηση Λευκονοίκου που ανορύχθηκε μεταξύ Πηγής και Λευκονοίκου από εταιρεία πετρελαίων το 1969-1970, έδειξε ότι ο φλύσχης της Κυθρέας στην περιοχή έχει πάχος 2.183 μέτρων. Η ηλικία του σχηματισμού αυτού είναι 15 περίπου εκατομμυρίων χρόνων. Ο έντονος τεκτονισμός που συνόδευσε την τελευταία φάση ορογένεσης του Πενταδάκτυλου που σημειώθηκε πριν από 10 περίπου εκατομμύρια χρόνια, είχε σαν επακόλουθο τη συμπίεση και πτύχωση του φλύσχη της Κυθρέας με αποτέλεσμα οι οριζόντιες στρώσεις του να μετατραπούν σε κατακόρυφες. Μετά δε την ανάδυσή του πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, λόγω διαφορετικής διάβρωσης μεταξύ των σκληρών ψαμμιτών και των μαλακών αργιλικών στρώσεων (μαργών και σχιστολίθων), οι ψαμμίτες προεξέχουν δίνοντας την εντύπωση κατακόρυφων ή με απότομη κλίση φλεβών. Ένεκα δε του φαινομένου αυτού οι περιοχές που καλύπτονται από φλύσχη χαρακτηρίζονται από ανώμαλη και γενικά λοφώδη τοπογραφία.

Ένας δεύτερος γεωλογικός σχηματισμός που απαντάται στο βόρειο μέρος της Μεσαορίας αλλά σε εμφανίσεις περιορισμένης σχετικά έκτασης, είναι ο Σχηματισμός της Λαπάτσας. Ο Σχηματισμός αυτός αποτελείται από λεπτοπλακώδεις κρητίδες (κιμωλίες) και μάργες και εκτεταμένα κοιτάσματα γύψου. Τα κοιτάσματα γύψου είναι διασκορπισμένα σε ολόκληρη τη βόρεια Μεσαορία, από το Τρίκωμο και τη Γύψου μέχρι τη Μια Μηλιά και τον Άγιο Βασίλειο.

Σημαντικό μέρος των πιο πάνω σχηματισμών τόσο της ανατολικής όσο και της δυτικής Μεσαορίας καλύπτεται από νεώτερους σχηματισμούς όπως της Αθαλάσσας και του Συνάγματος καθώς επίσης και των Αλλουβιακών προσχώσεων. Επειδή όμως οι σχηματισμοί αυτοί είναι κοινοί και για τα δυο μέρη, βόρειο και νότιο, περιγράφονται πιο κάτω.

Το νότιο μέρος της Μεσαορίας αποτελεί προέκταση της τεκτονοστρωματογραφικής ζώνης του Τροόδους και ιδιαίτερα της Ιζηματογενούς Περιφερειακής Σειράς του Τροόδους. Η σειρά αυτή, όπως αναφέρεται και στο λήμμα γεωλογία, αποτελείται από ιζηματογενείς σχηματισμούς των οποίων η ηλικία καλύπτει ένα χρονικό διάστημα 75 περίπου εκατομμυρίων χρόνων (Ανώτερο Κρητιδικό-Ολόκαινο). Στην Ιζηματογενή Σειρά του Τροόδους το ολικό πάχος της οποίας υπερβαίνει τα 2.000 μέτρα, κυριαρχούν οι αργιλικής και ασβεστολιθικής σύστασης σχηματισμοί όπως οι μάργες, κρητίδες και ασβεστόλιθοι. Οι αρχαιότεροι σχηματισμοί της σειράς εμφανίζονται στο τρίγωνο Παραλίμνι-ακρωτήριο Γκρέκο-Ξυλοφάγου. Στη λίμνη του Παραλιμνίου και στη γύρω περιοχή εμφανίζονται οι μπεντονιτικοί άργιλλοι Ανωκρητιδικής ηλικίας (75 περίπου εκατομμυρίων χρόνων) με σποραδικές εμφανίσεις αλλοχθόνων τεμαχίων παλαιοτέρων πετρωμάτων του Συμπλέγματος των Μαμωνιών (Σχηματισμός Μονής). Τους μπεντονιτικούς αργίλλους διαδέχονται κατά σειράν προς τα άνω, οι κρητίδες και οι μάργες των Λευκάρων και της Πάχνας. Ιδιαίτερη ανάπτυξη στην περιοχή παρουσιάζουν οι υφαλογενείς ασβεστόλιθοι της Τέρρας (Αγία Νάπα-ακρωτήριο Γκρέκο) που έχουν πάχος 50 περίπου μέτρων και της Κορωνιάς (Ξυλοφάγου-ακρωτήριο Πύλα) που το πάχος τους υπερβαίνει τα 200 μέτρα. Την υπόλοιπη όμως πεδιάδα της Μεσαορίας χαρακτηρίζουν κυρίως οι νεώτεροι σχηματισμοί της σειράς όπως της Λευκωσίας, της Αθαλάσσας και των άλλων φάσεων της ίδιας ηλικίας, του Συνάγματος ή αμμοχαλίκων και των Αλλουβιακών αποθέσεων.

 Πηγή 

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια