Σήκωσες

Παιγνίδια της Σήκωσης και μεταμφιέσεις

Image

Απαραίτητα είναι και τα διάφορα παιγνίδια κατά τη διάρκεια του συμποσίου. Είναι πολύ γνωστό ότι και οι αρχαίοι Έλληνες έπαιζαν διάφορα παιγνίδια κατά τα συμπόσια. Ανάμεσα στα παιγνίδια που παίζονταν στην Κύπρο κατά τα συμπόσια της Αποκριάς είναι:

 

Το μέρωμαν της μούλας που παιζόταν στα χωριά της περιοχής Μόρφου, ως εξής: Πάνω σε δυο τοίχους στερεώνονταν δυο μεγάλα καρφιά, το ένα απέναντι από το άλλο, πάνω στα οποία δενόταν ένα χοντρό σκοινί. Κάποιος, ο οποίος προσποιείτο ότι «θα μέρωνε την μούλαν», καθόταν πάνω στο σκοινί με τέτοιο τρόπο, ώστε τα πόδια του μόλις να αγγίζουν το έδαφος, και προσπαθούσε να ισορροπήσει, πράγμα πολύ δύσκολο. Κρατούσε βέργα και με διάφορους μορφασμούς και φωνές προσποιείτο ότι χτυπούσε την «μούλαν». Πολλές φορές έπεφτε κάτω και οι συνδαιτημόνες ευθυμούσαν και γελούσαν. Όταν κατόρθωνε να ισορροπήσει και να «μερώσει την μούλαν», όλοι τον χειροκροτούσαν λέγοντας: «τζ' αι του χρόνου με χαράν».

 

Στην Πάφο, στην περιοχή Ιδαλίου, στην Αραδίππου, στο Ριζοκάρπασον κ.α. παιζόταν η δακκαννούρα που σχετιζόταν με τη γεωργία και τραγουδιόταν το σατιρικό τραγούδι ο κολοιός (το γνωστό πουλί, που είναι σύμβολο της βλάστησης).

 

Πολύ γνωστό σ' ολόκληρη την Κύπρο είναι το ζιννάπιν (από το ομώνυμο διχαλωτό   κοκκαλάκι της βραστής όρνιθας) Αφού στοιχημάτιζαν διάφορα πράγματα, δύο παίκτες κρατώντας από ένα άκρο του ζινναπιού το τραβούσαν και το έκοβαν. Εκείνος που θα έπαιρνε το μεγαλύτερο κομμάτι πιστευόταν ότι θα κέρδιζε. Αν ο ένας έδινε στον άλλο κάποιο αντικείμενο και ο δεύτερος ξεχνούσε να πει «αθθυμούμαι», τότε ο πρώτος του έλεγε «γεια σου» και τον κέρδιζε. Το παιγνίδι κάποτε συνεχιζόταν για χρόνια. Στο Λευκόνοικον ετηρείτο το εξής έθιμο: Σ' ένα πιάτο τοποθετούσαν σπίρτον (άσπρο οινόπνευμα), το άναβαν στο σκοτάδι και οι σκιές τους φαίνονταν κατακίτρινες. Το έθιμο αυτό γινόταν και με αναμμένο θειάφι μέσα σε τηγάνι, επίσης στο σκοτάδι, τη νύκτα της Πρωτοχρονιάς. Πρόκειται για κατάλοιπο σκιομαντίας.

 

Κατά τη διάρκεια του συμποσίου γίνονταν και μαντείες. Στην Πάφο μαντεύονταν με το λεγόμενο καράιν της όρνιθας (το μεγάλο, σε σχήμα καραβιού, κόκκαλο), για να δουν «αν θα πάει καλά ο γρόνος ο φετεινός».

 

Στο Ριζοκάρπασον κρέμαζαν ένα αυγό με μια κλωστή από ένα δοκάρι. Κάποτε κρέμαζαν χαλλούμιν. Ο οικοδεσπότης έσπρωχνε την κλωστή σε κυκλική κίνηση, ώστε να περάσει το αυγό μπροστά από όλους τους συνδαιτημόνες. Όποιος κατάφερνε να πιάσει το αυγό με το στόμα του το κέρδιζε. Σε μερικές περιοχές το αυγό αυτό ήταν καθαρισμένο και σε άλλες ακαθάριστο. Στα  Λύμπια   κρέμαζαν δώδεκα αυγά, που αντιστοιχούσαν με τους δώδεκα μήνες. Μετά το παιγνίδι έκαιγαν τις κλωστές κι όποια κλωστή καιγόταν τελείως, θεωρούσαν ότι ο αντίστοιχος μήνας θα ήταν καλός από γεωργικής απόψεως.

 

Σε χωριά της περιοχής Μόρφου ο νοικοκύρης έπαιρνε το ψωμί με τα δυο του χέρια και το μοίραζε στα δυο. Αν το μεγαλύτερο από τα δυο κομμάτια ήταν αυτό που βρισκόταν στο δεξί του χέρι, τότε μαντεύονταν ότι «ο σ'ειμώνας εν πίσω», δηλαδή ότι θα ακολουθήσουν αρκετές βροχές. Αν όμως το μεγαλύτερο κομμάτι βρισκόταν στο αριστερό χέρι, τότε θεωρούσαν ότι «ο σ'ειμώνας επέρασεν».

 

Οι μεταμφιέσεις: Εκείνο, όμως, που αποτελεί το κύριο χαρακτηριστικό των Αποκριών είναι οι μεταμφιέσεις, οι οποίες στην Κύπρο λέγονται μάσκες (από το λατινικό masca). Παλαιότερα οι μεταμφιεσμένοι μαύριζαν το πρόσωπο με καρβουνιασμένο σιτάρι (πράγμα που φανερώνει τη σχέση των Καρναβαλιών με τη γεωργία), ή με αιθάλη (καπνιά) της κατσαρόλας και του τηγανιού. Επίσης έβαζαν στο πρόσωπό τους μια κουρούκλα ή προβειές και άφηναν μόνο τη μύτη, τα μάτια και το στόμα να φαίνονται. Αυτό, βέβαια, γινόταν προτού αρχίσει η κατασκευή των σημερινών μασκών από χαρτόνι ή πλαστικό. Παλαιότερα μεταμφιέζονταν συνήθως οι άντρες, οι οποίοι ντύνονταν πολλές φορές με γυναικείες παραδοσιακές ενδυμασίες.  Όταν όμως τύχαινε να μεταμφιέζονται και γυναίκες, συνήθως ντύνονταν με ανδρικές παραδοσιακές ενδυμασίες. Το αντίθετο στη μαγεία διαδραματίζει μεγάλο ρόλο. Έτσι και οι μεταμφιεσμένοι αλλάζουν το φύλο τους για να επιτύχει ο μαγικός σκοπός τους, που είναι η εκδίωξη των πονηρών πνευμάτων της φύσης, που φεύγουν τον χειμώνα κι έτσι προάγεται η βλάστηση κατά την άνοιξη.

 

Σήμερα γίνονται στη Λεμεσό και άλλες πόλεις οργανωμένα Καρναβάλια, για τα οποία βλέπε λεπτομέρειες στο λήμμα Καρναβάλι.

Φώτο Γκάλερι

Image