Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Λέγεται και αοραδκιά, βόρατος ή αβρατζ'ιά. Άρκευθος, κοινώς αγριοκυπαρίσσι.

Στην Κύπρο απαντώνται αυτοφυόμενα τέσσερα είδη αυτής οικογένειας των Κυπαρισσωδών (Cupressaceae). Γενικά, για όλα τα είδη, δίνονται οι ακόλουθες πληροφορίες:

1. Juniperus oxycedrus: Αγγλικά Prickly juniper. Οικογένεια Κυπαρισσιδών. Θάμνος, έως δενδρώδης θάμνος, που αυτοφύεται στην Κύπρο σε τρία είδη, σε πεδινά και ημιορεινά μέρη και κυρίως στην Καρπασία και στον Ακάμα. Σε ύψος φθάνει τα 6 μέτρα. Αυτοφύεται σε πετρώδεις πλαγιές, σε υψόμετρο 900 ως 1.525 περίπου  μέτρα.  Απαντάται  στην οροσειρά του Τροόδους. Ανθίζει μεταξύ Απριλίου και Μαΐου.  

2. Juniperus phoenicea: Δέντρο ή ψηλός θάμνος, που φθάνει σε ύψος μέχρι και 10 μέτρα περίπου. Αυτοφύεται από τα παράλια μέχρι και σε υψόμετρο 300 περίπου μέτρων. Ανθίζει μεταξύ Φεβρουαρίου και Απριλίου. Απαντάται τόσο σε παραλιακές περιοχές, όσο και σε υψόμετρο 500 μέτρων, στην Καρπασία, Σαλαμίνα, ακρωτήριο Γκρέκο, στην περιοχή Κορμακίτη και στον Ακάμα.

3. Juniperus foetidissima: Δέντρο που φθάνει σε ύψος μέχρι και πέραν των 16 μέτρων. Φύεται σε ορεινές περιοχές, σε υψόμετρο μεταξύ 1.400 και 2.000 μέτρων. Απαντάται μόνο στις ψηλότερες περιοχές του Τροόδους έως την κορυφή Χιονίστρα. Ανθίζει μεταξύ Δεκεμβρίου και Ιουνίου.

4. Juniperus excelsa: Πρόκειται για πυραμοειδούς σχήματος δέντρο ύψους μέχρι και 20 μέτρων περίπου. Απαντάται στην ορεινή περιοχή του Τροόδους, σε υψόμετρο 1.220 - 1.700 μέτρων περίπου. Υπάρχει βασικά στις περιοχές Μαδαρής και Παπούτσας. Ανθίζει μεταξύ Δεκεμβρίου και Ιουνίου.

Υπάρχουν διάφορες εκδοχές για την ονομασία του, που υπάρχει μόνο στην Κύπρο. Μια εκδοχή υποστηρίζει πως το φυτό ονομάστηκε έτσι επειδή είναι τόσο φουντωτό ώστε ο κορμός του δεν φαίνεται, είναι «αόρατος». Μια άλλη εκδοχή λέει πως το όνομά του προέρχεται από το αορείτης, ίσως επειδή δεν φυτρώνει στα ψηλά όρη. Η μια εκδοχή για την ονομασία αόρατος (ότι ίσως προέρχεται από τη λέξη όρος και το στερητικό α, επειδή δεν απαντάται στα ορεινά) δεν ευσταθεί συνεπώς για όλα τα είδη που απαντώνται στην Κύπρο. Ωστόσο η ονομασία πιθανώς εδόθη αρχικά στο είδος Juniperus phoenicea, που πράγματι αυτοφύεται στα πεδινά, ιδίως σε παράκτιες περιοχές, όπου σχηματίζει χαμηλά δάση. Μάλιστα κατά τον Παναγιώτη Γεννάδιο (Φυτολογικόν Λεξικόν, τόμος Α, σ. 131) αυτό είναι το είδος που είναι γενικότερα γνωστό με την ονομασία αόρατος στην Κύπρο. Είναι, πιθανώς, η άρκευθος των αρχαίων Ελλήνων (Θεόφραστος) ή το βράθυ (Διοσκουρίδης). Το είδος αυτό είναι κοινό και στην Ελλάδα.

Το ξύλο του αόρατου είναι σκληρό, αρωματικό, δεν προσβάλλεται από έντομα και δεν σήπεται εύκολα, γι’ αυτό παλαιότερα το χρησιμοποιούσαν πολύ κυρίως για τη στέγαση αγροτικών σπιτιών και υποστατικών. Οι καρποί των αοράτων που είναι σφαιρικοί, ερυθροκάστανοι των δύο πρώτων και μαυριδεροί των άλλων δύο, με σπέρματα ένα έως τρία, και έως εννέα στο τελευταίο είδος, έχουν φαρμακευτικές ιδιότητες, ενώ τρώγονται και από μερικά πτηνά. Στην αρχαιότητα, οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν το μυρωδάτο ξύλο του φυτού αυτού ως θυμίαμα.