Απολλώνιος ο Κιτιέας
Κύπριος γιατρός και συγγραφέας ιατρικών έργων, που καταγόταν από το Κίτιον και έζησε τον 1ο π.Χ. αιώνα. Μαθήτευσε κοντά στον χειρούργο Ζώπυρο στην Αλεξάνδρεια, κι αργότερα άσκησε το επάγγελμα του γιατρού-χειρούργου στην Κύπρο. (Βλέπε και Αρχαία Ιατρική στην Κύπρο).
Ο Απολλώνιος ανήκε στην εμπειρική ή τηρητική σχολή, οι οπαδοί της οποίας ασχολήθηκαν με τη μελέτη και τον υπομνηματισμό έργων του Ιπποκράτη.
Όπως αναφέρεται, ύστερα από εντολή του βασιλιά της Κύπρου Πτολεμαίου (81-58 π.Χ.), ο Απολλώνιος έγραψε μια πραγματεία Περί άρθρων (αρθρώσεων), αποτελούμενη από τρία βιβλία. Στο πρώτο απ' αυτά ασχολείται με τη θεραπεία της εξάρθρωσης του ώμου, στο δεύτερο με τη θεραπεία του εξαρθρωμένου αγκώνα, του καρπού του χεριού και των σπονδύλων, και στο τρίτο με τη θεραπεία του εξαρθρωμένου μηρού, του γόνατος και του σφυρού. Το πρώτο από τα έργα του αυτά αρχίζει με αναφορά στον Πτολεμαίο:
Θεωρῶν φιλιατρῶς διακείμενόν σε, βασιλεῦ Πτολεμαῖε...
Αναφορά στον Πτολεμαίο κάνει ο Απολλώνιος και στην αρχή των υπόλοιπων δυο βιβλίων του.
Το έργο αυτό του Απολλώνιου έχει σωθεί ολόκληρο, συνοδεύεται δε από 30 συνολικά σχέδια. Βρέθηκε στη βιβλιοθήκη του Βυζαντινού γιατρού Νικήτα μαζί με άλλα έργα αρχαίων γιατρών, κι εξεδόθη για πρώτη φορά το 1834 στη Γερμανία. Ακολούθησαν κι άλλες εκδόσεις του, μεταξύ 1838 και 1908.
Αξίζει να αναφερθεί ότι οι απεικονίσεις του είναι τόσο ακριβείς, ώστε δίκαια θεωρείται πρωτοπόρος στην απεικονιστική ιατρική. Οι απεικονίσεις του παρουσιάζουν ανάταξη (εμβολή)
ώμου, αγκώνα, αρθρώσεων του καρπού, της κάτω γνάθου, των σπονδύλων, του
μηρού και το βάθρο του Ιπποκράτη. Ενδιαφέρον είναι το γεγονός ότι όλες οι
ανατάξεις που περιγράφει ο Απολλώνιος γίνονται και σήμερα με τον ίδιο τρόπο
και ορισμένες μάλιστα έχουν μετονομαστεί, π.χ. «η εμβολή του ώμου η δια του
δίφρου» αποκαλείται στην Ελβετία μέθοδος Kocher, στη Γερμανία μέθοδος Arte.
Απόσπασμα από το έργο του Περί Άρθρων, στο οποίο περιγράφεται πώς γίνεται η ανάταξη σπονδύλων με τη χρήση της σκάλας.
«Εάν όμως το ύβωμα (δηλαδή η καμπούρα) βρίσκεται πολύ
ψηλά, και χρειάζεται βέβαια να γίνει κατάσειση, ωφελεί να
κατασείεις προς τα πόδια. Γίνεται η προς τα κάτω ροπή πάνω
σε αυτά. Πρέπει δε να στερεώσει κανείς δένοντας δυνατά το
στήθος στη σκάλα, τον δε αυχένα με όσο το δυνατό
χαλαρότερη ταινία, όσο χρειάζεται για να κρατιέται όρθιος·
και το ίδιο το κεφάλι στο μέτωπο να προσδέσει στη σκάλα, τα
δε χέρια αφού τα τεντώσει παράλληλα προς το σώμα να τα
προσδέσει πάνω σε αυτό και όχι στη σκάλα. Σο υπόλοιπο σώμα πρέπει να είναι
άδετο, εκτός από το ότι πρέπει να περιτυλιχθεί σε μερικά σημεία με χαλαρή
ταινία, όσο για να κρατηθεί όρθιο. Για να μην εμποδίζουν όμως αυτά τα
δεσίματα την κατάσειση, τα σκέλη δεν πρέπει να προσδεθούν στη σκάλα, αλλά
μεταξύ τους, ώστε να γέρνουν ισόρροπα σε ευθεία γραμμή προς τη σπονδυλική
στήλη».
18 Βιβλία
Φαίνεται ότι ο Απολλώνιος συμμετείχε ενεργά σε ιατρικές συζητήσεις και διαφωνίες στην εποχή του, αφού, όπως αναφέρει ο Ερωτιανός (Ἱπποκράτους λέξεων συναγωγή): «καί Διοσκορίδου τοῦ Φακᾶ πᾶσι τούτοις ἀντειπόντος δι' ἑπτά βιβλίων, Ἀπολλωνίου τε τοῦ Κιτιέως ὀκτωκαίδεκα πρός τά τοῦ Ταραντίνου τρία πρός Βακχεῖον διαγράψαντος...» Δηλαδή: Όταν ο Διοσκουρίδης ο Φακάς απάντησε σ' όλους αυτούς με 7 βιβλία, ανταπάντησε ο Απολλώνιος ο Κιτιεύς με 18 βιβλία έναντι 3 βιβλίων που έγραψε ο Ταραντινός (Ηρακλείδης) προς τον Βακχείο. (Βλέπε: Φυτά με φαρμακευτικές ιδιότητες στην Κύπρο).
Επίσης ο Καίλιος Αυρηλιανός στο έργο του Tardae passiones και celeres passiones αναφέρει τον Απολλώνιο ως συγγραφέα των «Θεραπευτικών» (μια συλλογή διαφόρων μεθόδων θεραπείας). Τα 18 αυτά βιβλία του Απολλώνιου δεν έχουν σωθεί κι είναι άγνωστο ποια ακριβώς θέματα πραγματεύονταν.
