Αποστολιτζιές ελιές
Στην Άλωνα της Πιτσιλιάς μια κατηγορία ελαιοδέντρων λέγονται αποστολιτζ’ιές ή καθεγρονιτζ’ιές. Είναι είδος μεταξύ άγριας και ήμερης ελιάς κι ο καρπός είναι πικρός αλλά εδώδιμος.
Στο χωριό Βρέτσια της επαρχίας Πάφου, σε κατωφέρεια, υπάρχει ομάδα ελαιοδέντρων που επίσης λέγονται αποστολιτζ’ ιές. Η τοπική παράδοση αναφέρει ότι φύτρωσαν από κουκούτσια ελιών που πέταξαν εκεί οι απόστολοι Παύλος και Βαρνάβας κατά την πρώτη περιοδεία τους στην Κύπρο την άνοιξη του 45 μ.Χ., όταν σταμάτησαν στο μέρος εκείνο για να ξεκουραστούν και να φάνε καθ’ οδόν προς την Πάφο. Πρόκειται βέβαια για μεταγενέστερη παράδοση, η οποία προσπαθεί να συνδέσει τα δέντρα αυτά με τους δυο αποστόλους.
Αποστολιτζιές ελιές απαντώνται και σε περιοχή του χωριού Σαλαμιού, επίσης στην επαρχία Πάφου.
Πρέπει όμως να ληφθεί υπόψιν ότι ο όρος αποστόλικος - αποστόλιτζ'οι σήμαινε στην Κύπρο και τους λινοβάμβακους (κρυπτοχριστιανούς), ίσως κατ’ επίδραση των αιρετικών αποστολικών της δυτικής Ευρώπης. Οι τελευταίοι συγκρούστηκαν με την Καθολική Εκκλησία γιατί υποστήριζαν κι ακολουθούσαν την vita apostolica, δηλαδή την αγνή ζωή του αρχέγονου χριστιανισμού.
Η παρουσία ελιών αποστολικών κοντά στο λινοβαμβακικό χωριό Βρέτσια, δυνατόν ν' αναφέρεται βασικά στον λινοβαμβακικό χαρακτήρα της περιοχής, απ' όπου επεκτάθηκε, και παρέμεινε, στις ελιές.
Σύμφωνα με τον Γεώργιο Λουκά στο Γλωσσάριό του, αποστολική είναι το ελαιόδεντρο, ο καλής ποιότητας καρπός της ελιάς, από την οποία εξάγεται το πολύ καλό λάδι. Αντίθετα, η δρούππα είναι η ελιά από την οποία εξάγεται λιγοστό λάδι. Η λέξη ίσως προέρχεται από την αποστολή δώρων (ως εκλεκτών) από τους Κύπριους από το είδος αυτό (Κυπρή 1979 [2002²], λήμμα αποστολική, η, 56).
Κατά τον Ξενοφών Π. Φαρμακίδη, αποστολιτζ̆ή ονομάζεται η ανεμβολίαστη ελιά. Πήρε το όνομά της, όπως φαίνεται, ως ανόθευτη που είναι, όπως η (Ορθόδοξος) Εκκλησία ονομάζεται αποστολική, καθώς τηρεί τη διδασκαλία των Αποστόλων. Πήρε το όνομα αποστολιτζ̆ή λοιπόν, καθώς δεν είναι νοθευμένη με εμβολιασμό (Κυπρή 1983 [2003²], λήμμα αποστολιτζ̆ή,η, 247).
Ο Κωνσταντίνος Γ. Γιαγκουλλής, επίσης, σημειώνει ότι αποστολική ή αλλιώς κουντούρα είναι είδος άγριας, δηλαδή μη εμβολιασμένης και κατ' επέκταση μη νοθευμένης χαρουπιάς/ελιάς στην Κύπρο (Γιαγκουλλής 2009, λήμμα αποστολικός,ο, 71).
Αναφέρονται δύο λαϊκές παραδόσεις σχετικά με την ονομασία τους, προερχόμενες από το χωριό Βρέτσια της Πάφου:
Η τοπική παράδοση αναφέρει ότι φύτρωσαν από κουκούτσια ελιών που πέταξαν εκεί οι απόστολοι Παύλος και Βαρνάβας κατά την πρώτη περιοδεία τους στην Κύπρο την άνοιξη του 45 μ.Χ., όταν σταμάτησαν στο μέρος εκείνο για αν ξεκουραστούν και να φάνε καθ’ οδόν προς την Πάφο. Πρόκειται βέβαια για μεταγενέστερη παράδοση, η οποία προσπαθεί να συνδέσει τα δέντρα αυτά με τους δύο αποστόλους.
Πρέπει όμως να ληφθεί υπόψιν ότι ο όρος αποστόλικος-αποστόλιτζ΄οι σήμαινε στην Κύπρο και τους λινοβάμβακους (κρυπτοχριστιανούς), ίσως κατ’ επίδραση των αιρετικών αποστολικών της δυτικής Ευρώπης. Οι τελευταίοι συγκρούστηκαν με την Καθολική Εκκλησία, γιατί υποστήριζαν κι ακολουθούσαν τη vita apostolica, δηλαδή την αγνή ζωή του αρχέγονου Χριστιανού.
Πηγή
Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια