Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Ζωγράφος. Το όνομα Ιωαννίκιος ή Ιωαννίκιος ιερομόναχος η Ιωαννίκιος διάκονος συναντάται σε πολλές εικόνες σκόρπιες σε όλη σχεδόν την Κύπρο κατά τον 17ο και τον 18ο αιώνα. Ο διαχωρισμός των ζωγράφων δεν είναι πάντα εύκολος γιατί δεν υπάρχει φωτογραφικό αρχείο των εικόνων για να γίνει εύκολη η σύγκριση και ο διαχωρισμός, και γιατί φαίνεται ότι οι νεότεροι ήταν μαθητές των παλαιοτέρων και έτσι συνεχίζουν την ίδια ζωγραφική παράδοση. Δυστυχώς μερικές από τις εικόνες αυτές χάθηκαν για πάντα γιατί βρίσκονταν σ' εκκλησίες στις κατεχόμενες σήμερα από τα τουρκικά στρατεύματα περιοχές της Κύπρου.

Βλέπε λήμμα: Αττίλας 1974

Ο αρχαιότερος από αυτούς υπογράφει μισοκατεστραμμένη εικόνα του αγίου Ιωάννη του Προδρόμου στην ομώνυμη εκκλησία του Νέου Χωρίου Κυθρέας: Ἰωαννηκίου χείρ - ΑΧ XV (Ιωαννικίου χειρ 1600 Χριστού). Εκτίμηση της τέχνης του ζωγράφου αυτού δεν είναι δυνατή λόγω της κακής κατάστασης της εικόνας.

Αναμφίβολα διαφορετικός είναι ο ζωγράφος που ζωγράφισε στα 1670 την εικόνα της Παναγίας ένθρονης στην εκκλησία της Παναγίας στο Τραχώνι Κυθρέας και υπογράφει Ἰωαννικίου ζωγράφου χείρ. Πιθανότατα ο ίδιος ζωγράφος ζωγράφισε την εικόνα της αγίας Παρασκευής, πολύ κατεστραμμένη, στην εκκλησία της Αγίας Παρασκευής του χωριού Νήσου το 1678. Στον ίδιο ζωγράφο μπορούν ν' αποδοθούν και οι εικόνες, της Παναγίας Οδηγήτριας στην εκκλησία της Αγίας Θέκλας στο Μαρκό που χρονολογείται στα 1676, της Σταύρωσης στην εκκλησία της Ψιμολόφου (1671), του Χριστού στην εκκλησία των Αγίων Βηχιανού και Νόμωνος στα Ανάγια (1672), της Παναγίας στην εκκλησία της Αγίας Άννας της Συρκανιάς Κυθρέας (1676), του αγίου Γεωργίου στο καθολικό της μονής του Αγίου Παντελεήμονος της Αχεράς (1684), του Χριστού στην εκκλησία του Αρχαγγέλου στο Λευκόνοικο (1686), της Παναγίας στην εκκλησία του Αγίου Ευσταθίου στο Κολόσσι (1684) και του αγίου Ιωάννη του Θεολόγου στην ίδια εκκλησία και της Παναγίας στην εκκλησία της Παναγίας Καθολικής στο Πελέντρι (1693), όπως και τα βημόθυρα του τέμπλου της εκκλησίας του Σωτήρα στο Λευκόνοικο (1680).

Βλέπε λήμμα: Παναγία Καθολική, Πελέντρι

Ο ζωγράφος αυτός είναι πιθανότατα ο επίσκοπος Κιτίου Ιωαννίκιος Α' ο ζωγράφος, που το 1680 ζωγράφισε και εικόνα του αγίου Θύρσου σύμφωνα με το χειρόγραφο του μοναχού Ακακίου που περιέχει τις ακολουθίες των αγίων της Καρπασίας.

Βλέπε λήμμα: Ακάκιος ο Καρπασίτης

Ο Κιτίου Ιωαννίκιος Α' δίδαξε ζωγραφική και τον ανεψιό του, μοναχό Ιωαννίκιο, ο οποίος εγκαταστάθηκε στη Σμύρνη για κάποιο χρονικό διάστημα. Το 1699 ο Κιτίου Ιωαννίκιος ζήτησε από τον οικουμενικό πατριάρχη Καλλίνικο ν' αποστερήσει «του αγγελικού σχήματος» τον ανεψιό του, λόγω της κακής διαγωγής του.

Το 1713 ένας άλλος Ιωαννίκιος, που υπογράφει Ιωαννικίου διακόνου χειρ ζωγράφισε την εικόνα του Χριστού στο εικονοστάσιο της εκκλησίας της Παναγίας στις Τρεις Ελιές. Ο ίδιος ζωγράφος, που στο μεταξύ έγινε ιερομόναχος, εζωγράφισε και τις εικόνες του αγίου Θεοδώρου (1718) και της Παναγίας (1720) στην εκκλησία του Αγίου Θεοδώρου στη Λεμύθου. Και οι δυο εικόνες κάηκαν όταν κάηκε η εκκλησία τον Οκτώβριο του 1973.

Διάφορος από τον Ιωαννίκιο αυτόν είναι ο ιερομόναχος Ιωαννίκιος της μονής Αγίου Ηρακλειδίου. Η αρχαιότερη αναφορά του Ιωαννικίου αυτού γίνεται σε επιγραφή του τέμπλου της εκκλησίας της Παναγίας στην Κλήρου. Σ' αυτόν ανήκουν και η τοιχογραφία του αγίου Γεωργίου στην εκκλησία της Αγίας Μαρίνας Κυθρέας (1735), εικόνα του Χριστού στην εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνος στην Τρεμετουσιά (1730) και η αναθηματική τοιχογραφία (1739) πάνω από την κύρια είσοδο στην ίδια εκκλησία.

Βλέπε λήμμα: Σπυρίδωνας άγιος, Τρεμετουσιά

Ο ιερομόναχος Ιωαννίκιος ζωγράφισε ακόμα μια εικόνα του Χριστού στην εκκλησία Αγίας Νάπας Λεμεσού, εικόνα της Δέησης που βρίσκεται στο τέμπλο της εκκλησίας της Αγίας Μαρίνας στην Τερσεφάνου (1747), εικόνα των αγίων Γεωργίου και Χριστόφορου Κυνοκεφάλου στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου της Άρπερας (1745), εικόνα του αγίου Σπυρίδωνος στην εκκλησία του Τριπιώτη στη Λευκωσία (1755) και την εικόνα των αγίων Τρύφωνος, Ευσταθίου και Ιουλιανού στην εκκλησία του μοναστηριού της Παναγίας Αυγασίδας (1759) και λίγο αργότερα την εικόνα του αγίου Ιωάννη του Προδρόμου στην εκκλησία του Αγίου Ιωάννη στην Αμμόχωστο (1760).

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια