Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Αμιγές τουρκοκυπριακό χωριό της επαρχίας Πάφου, στη γεωγραφική περιφέρεια των αμπελοχωριών, περί τα 18 χμ. βορειοανατολικά της πόλης της Πάφου. Γειτονεύει με μερικά άλλα αμιγή τουρκοκυπριακά χωριά, όπως η Φάλια και η Πιταρκού.

Η Κούρδακα είναι κτισμένη κοντά στη δυτική όχθη του ποταμού της Έζουσας, σε μέσο υψόμετρο 230 μέτρων. Το λοφώδες τοπίο του χωριού είναι διαμελισμένο από το ποτάμιο δίκτυο του ποταμού αυτού.

Από γεωλογικής απόψεως, στη διοικητική έκταση του χωριού κυριαρχούν οι γύψοι του σχηματισμού Καλαβασού και οι πρόσφατες αλλουβιακές αποθέσεις της Ολόκαινης γεωλογικής περιόδου. Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν ασβεστούχα και προσχωσιγενή εδάφη.

Η Κούρδακα δέχεται μια μέση ετήσια βροχόπτωση περί τα 630 χιλιοστόμετρα. Στην περιοχή της καλλιεργούνται κυρίως τα αμπέλια (οινοποιήσιμες ποικιλίες) και τα σιτηρά. Υπάρχουν επίσης αρκετές ακαλλιέργητες εκτάσεις όπου φυτρώνει άγρια θαμνώδης φυσική βλάστηση.

Από συγκοινωνιακής απόψεως, η Κούρδακα βρίσκεται δίπλα στον κύριο δρόμο Τσάδας - Χούλου -Παναγιάς. Στα βορειοανατολικά συνδέεται με τα χωριά Χούλου (περί τα 3 χμ.) και Λεμώνα (περί τα 2 χμ.) και στα δυτικά με το χωριό Λετύμπου (περί τα 3,5 χμ.) και μέσω του με την πόλη της Πάφου.

Το χωριό γνώρισε πληθυσμιακές αυξομειώσεις. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

Μετά το 1964, εξαιτίας των διακοινοτικών ταραχών που ακολούθησαν την ανταρσία των Τουρκοκυπρίων, οι Τουρκοκύπριοι κάτοικοι της Κούρδακας εγκατέλειψαν το χωριό τους και μετακινήθηκαν σε γειτονικά αμιγή τουρκοκυπριακά και μεικτά χωριά, στο πλαίσιο οδηγιών της Άγκυρας για δημιουργία στο νησί ισχυρών τουρκικών θυλάκων. Στις απογραφές πληθυσμού των ετών 1973 και 1976 το χωριό εμφανίζεται σαν εγκαταλειμμένο ενώ το 1982 κατοικούσε σ’ αυτό ένα μόνο άτομο, μια Τουρκοκύπρια που εξακολουθούσε να διευθύνει τουρκικό λουτρό στο χωριό της.

Το χωριό υφίστατο τουλάχιστον από την περίοδο της Φραγκοκρατίας και, με την ονομασία Κουρδάκι (το) αναφέρεται από τον ντε Μας Λατρί ως το αναφερόμενο, πιθανότατα, βασιλικό κτήμα Piscopi Cordechu. H Piscopi είναι το χωριό Επισκοπή της Πάφου, η δε Cordechu είναι κατά πάσαν πιθανότητα η Κούρδακα. Ολόκληρη η περιοχή Piscopi Cordechu υπαγόταν κατά την τελευταία περίοδο της Φραγκοκρατίας στη διοικητική περιφέρεια (bailliage) της Αχέλειας.

Ο μεσαιωνικός χρονογράφος Λεόντιος Μαχαιράς αναφέρει το χωριό σε τύπο αρσενικό (ὁ Κούρδακας), γράφοντας (Χρονικόν, παρ. 32) ότι στην περιοχή του είχαν ασκητέψει δυο από τους Αλαμάνους αγίους της Κύπρου, ο Πήγων και ο Χριστόφορος: ...εἰς τόν Κούρδακαν ὁ  ἃγιος Πήγων καί ὁ  ἃγιος Χριστόφορος...

Το χωριό αναφέρει ο Φλώριος Βουστρώνιος (16ος αιώνας) ως φέουδο κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας, γράφοντάς το με την ίδια τη σημερινή του ονομασία: Curdaca. Ο Φλώριος σημειώνει ότι, κατά την αναδιανομή των φέουδων στην οποία προέβη ο βασιλιάς της Κύπρου Ιάκωβος Β΄ μετά την άνοδό του στο θρόνο το 1460, η Κούρδακα παραχωρήθηκε σε κάποιον Περρότ ντε Καρθαγένα. Ο ίδιος ιστορικός αναφέρει το χωριό και ως τον τόπο άσκησης των αγίων Πήγωνος και Χριστοφόρου.

Το χωριό, που είναι γνωστό και με την ονομασία Κούρτακα, είναι ένα από εκείνα που σταδιακά είχαν εκτουρκιστεί μετά την κατάκτηση της Κύπρου από τους Τούρκους (1570-71). Τότε πιθανώς είχε κατασχεθεί από τους νέους κατακτητές, αφού αποτελούσε βασιλικό κτήμα. Σύμφωνα προς μια άποψη η ονομασία του είναι τουρκικής προελεύσεως, από τη λέξη Kurt που σημαίνει λύκος, ενώ μερικοί υποστήριξαν ότι προήλθε από το όνομα κάποιου Κιουρτ αγά που είχε έλθει εδώ από τη Θεσσαλία. Όμως οι απόψεις αυτές δεν μπορούν να γίνουν αποδεκτές αφού ήδη το χωριό αναφέρεται ως Κούρδακας από το Λεόντιο Μαχαιρά το 15ον   αιώνα, αρκετά πριν από την τουρκική κατάκτηση της Κύπρου. Φαίνεται μάλλον ότι η ονομασία του χωριού είναι της περιόδου των Βυζαντινών χρόνων.