Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Χωριό της επαρχίας Λευκωσίας, περί τα 22 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της πόλης της Λευκωσίας. Η Μαλούντα είναι κτισμένη στις βόρειες υπώρειες της οροσειράς του Τροόδους, σε μέσο υψόμετρο 415 μέτρων. Το τοπίο του χωριού είναι διαμελισμένο από το ποτάμιο δίκτυο του ποταμού του Ακακίου, που ρέει πολύ κοντά στα δυτικά του.

Βλέπε λήμμα: Ακακίου ποταμός

Από γεωλογικής απόψεως, στη διοικητική έκταση του χωριού κυριαρχούν οι λάβες του πυριγενούς συμπλέγματος του Τροόδους, οι αποθέσεις του σχηματισμού Λευκάρων (κρητίδες, μάργες και κερατόλιθοι), οι αποθέσεις του σχηματισμού Πάχνας (κρητίδες, μάργες και ψαμμίτες), το σύναγμα (εκτεταμένοι σχηματισμοί χαλικιών και άμμων), και οι πρόσφατες αλλουβιακές αποθέσεις της Ολόκαινης γεωλογικής περιόδου. Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν φαιοχώματα και ερυθρογαίες.

Η Μαλούντα δέχεται μέση ετήσια βροχόπτωση περί τα 375 χιλιοστόμετρα. Στην περιοχή της καλλιεργούνται οι ελιές, τα σιτηρά, τα νομευτικά φυτά, τα όσπρια (κουκιά, λουβιά και ρεβίθια), λίγες αμυγδαλιές, το σησάμι και ελάχιστες συκιές, λεμονιές, αχλαδιές και καϊσιές.

Η κτηνοτροφία είναι περιορισμένη.

Η οδική σύνδεση της Μαλούντας με τα γύρω χωριά είναι καλή. Στα βόρεια συνδέεται με το χωριό  Άγιος Ιωάννης Μαλούντας (περί τα 4 χμ.), στα βορειοανατολικά με το χωριό Αρεδιού (περί τα 2 χμ.), στα βορειοδυτικά με το χωριό Αγροκηπιά (περί τα 3 χμ.), και στα νότια με το χωριό Κλήρου (περί τα 2 χμ.).

Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

Στη   Μαλούντα δημιουργήθηκε μετά το 1976 προσφυγικός συνοικισμός αυτοστέγασης.

Ιστορικά στοιχεία

Το χωριό υφίστατο από τα Μεσαιωνικά χρόνια, οπότε αποτελούσε φέουδο. Βρίσκεται δε σημειωμένο σε παλαιούς χάρτες ως Melonda αλλά και Milondo. Ο R. Gunnis γράφει ότι είχε επισημάνει, κατά τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα, κοντά στο χωριό ένα μεγάλο παλαιό γεφύρι που το χρονολόγησε στα Μεσαιωνικά χρόνια και, πιο συγκεκριμένα, στην περίοδο της Φραγκοκρατίας, πράγμα όμως που αμφισβητείται۬ πιθανώς το γεφύρι είναι κάπως νεότερο.

Σε περιοχή του χωριού και προς τα βόρεια του, σε λόφο, ανακαλύφθηκε αρχαίο νεκροταφείο. Τούτο σημαίνει ότι στην περιοχή υφίστατο αρχαίος συνοικισμός, για τον οποίο όμως δεν γνωρίζουμε λεπτομέρειες. Η ονομασία του χωριού, πάντως, έχει αρχαία προέλευση σύμφωνα προς την επικρατούσα άποψη: προήλθε από το επίθετο Μαλούς του θεού Απόλλωνος (στην αιτιατική: Απόλλωνα Μαλούντα) ως προστάτη των ποιμνίων (τα πρόβατα ονομάζονταν μάλα στην αρχαία αρκαδική διάλεκτο, απ' όπου και το θεϊκό επίθετο). Υπάρχει, λοιπόν, η υπόθεση ότι οι αρχικοί κάτοικοι της περιοχής ήσαν ποιμένες κατά την Αρχαιότητα, που λάτρευαν τον Απόλλωνα Μαλούντα, του οποίου το επίθετο διεσώθη ως τοπωνύμιο· το αυτό συνέβη και με το χωριό Μαλούντα της Πάφου, ενώ η ονομασία απαντάται ως τοπωνύμιο και σε άλλα μέρη της Κύπρου.

Βλέπε λήμμα: Απόλλωνας- λατρεία

Εκκλησίες

Στην περιοχή της Μαλούντας σώζονται και ίχνη συνοικισμού των Μεσαιωνικών χρόνων, μεταξύ δε αυτών και ίχνη παλαιάς εκκλησίας.

Η εκκλησία του χωριού, αφιερωμένη στην Παναγία Χρυσοπαντάνασσα, είναι νεότερο οικοδόμημα. Σώζεται επίσης η παλαιά εκκλησία την οποία κι αντικατέστησε, αφιερωμένη επίσης στην Παναγία Χρυσοπαντάνασσα, και κτισμένη το 1763 σύμφωνα προς επιγραφή, ενώ το εικονοστάσιό της έγινε το 1853. Στο χωριό γίνεται μεγάλο πανηγύρι στις 8 Σεπτεμβρίου (γενέθλια της Θεοτόκου).

Μια άλλη γιορτή, μοναδική στην Κύπρο, που γίνεται στη Μαλούντα, είναι πανηγύρι στις 15 Μαΐου, οπότε τιμάται ο άγιος Πανηγύριος. Σώζεται χειρόγραφη ακολουθία του, απ' όπου προκύπτει ότι ο άγιος αυτός είχε ασκητεύσει κοντά στη Μαλούντα, σε άγνωστο χρόνο. Στο χωριό σώζεται και εικόνα του, χρονολογημένη στο 1705.

Κοντά στο χωριό αναφέρεται ότι είχε ασκητεύσει και ο Αλαμάνος άγιος Ηλιόφωτος, τον οποίο όμως ο Λεόντιος Μαχαιράς μνημονεύει ως ασκητεύσαντα μαζί με άλλους στον μεσαιωνικό οικισμό Αχερά κοντά στο Μιτσερό. Πάντως στη Μαλούντα σώζονται, σε σκαλιστό κιβώτιο, τα οστά του αγίου Ηλιοφώτου, όπως πιστεύεται.

Από τη Μαλούντα καταγόταν ο βοσκός Δημήτρης που το 1821 εξαναγκάστηκε από τους Τούρκους να μαρτυρήσει περί της αναμείξεως του αρχιεπισκόπου Κυπριανού σε επαναστατικές ενέργειες και που τελικά αποκεφαλίστηκε, όπως διασώζει και ο Βασίλης Μιχαηλίδης στο γνωστό ποίημά του Ἡ 9η Ἰουλίου.

Βλέπε λήμμα: Βασίλης Μιχαηλίδης- 9η Ιουλίου

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια