Άμασις ή Άμχωσις Β
Φαραώ (569-525 π.Χ.) της Σαϊτικής (ΚΣτ') δυναστείας στην Αίγυπτο. Σύμφωνα προς τον Ηρόδοτο (ΙΙ,182,2) ο Άμασις «ήταν ο πρώτος άνθρωπος που υπέταξε την Κύπρο και την ανάγκασε να πληρώνει φόρο», πράγμα που δείχνει πως ο αρχαίος ιστορικός αγνοούσε την κατάκτηση του νησιού στα 709 π.Χ. από τον Σαργών, βασιλιά των Ασσυρίων.
Η ίδια περίπου μαρτυρία αναφέρεται και από τον Διόδωρο (Ι,68,5): Ο Άμασις «κατέλαβε και τις πόλεις της Κύπρου και πολλά από τα ιερά τους είχε στολίσει με αξιόλογα αναθήματα».
Η κατάκτηση της Κύπρου από τον Άμασι εγκαινιάζει και την κυριαρχία του νησιού από τους Αιγυπτίους, που διαρκεί περίπου ένα τέταρτο του αιώνα. Ωστόσο η σύντομη αυτή κατάκτηση είχε άμεσες συνέπειες, ιδιαίτερα στον τομέα της καλλιτεχνικής δημιουργίας: η πρωτότυπη καλλιτεχνική δημιουργία που παρατηρείται στη διάρκεια της ασσυριακής κατάκτησης σταματά, κι ένα πλήθος αιγυπτιακές επιδράσεις εμφανίζονται. Δημιουργείται έτσι ένα νέο στυλ, το Κυπροαιγυπτιακό. Από την Αίγυπτο εισάγονται επίσης πλήθος αντικείμενα της μικροκαλλιτεχνίας, όπως σκαραβαίοι, φυλαχτά, περίοπτα κ.α., ενώ ο αιγυπτιακός συρμός φαίνεται να έχει κατακτήσει τους Κυπρίους, αν κρίνουμε από τις ενδυμασίες στα κυπριακά αγάλματα, οι οποίες μιμούνται ανάλογες αιγυπτιακές. Όμως παράλληλα συνεχίζονται οι ελληνικές επιδράσεις, ιδιαίτερα από την Ιωνία. Ο Κύπριος καλλιτέχνης, μάλιστα, προσπαθεί να αφομοιώσει τα δυο αυτά πολιτιστικά ρεύματα, δημιουργώντας ένα δικό του στυλ, το «Νεοκυπριακό» (Ε. Gjerstad, SCE IV.2, σ. 468 κ.ε.).
Οι εμπορικές σχέσεις της Κύπρου με την Αίγυπτο, ιδιαίτερα με την πόλη Ναυκράτιδα (αποικία των Μιλησίων στις παρυφές του Δέλτα), ήταν σημαντικές. Κύπριοι καλλιτέχνες είχαν τα δικά τους εργαστήρια στη Ναυκράτιδα, αν κρίνουμε από τον μεγάλο αριθμό κυπριακών γλυπτών που βρέθηκαν εκεί (SCE IV.2, σσ. 318-22,469, John Boardman, The Greeks Overseas, 1973², σσ 115 κ.ε.).
Ενδεικτικό, επίσης, των σχέσεων Κύπρου - Αιγύπτου είναι και το επεισόδιο που αναφέρει ο Αθήναιος (Χ, 675-676 α-γ): Ο έμπορος Ηρόστρατος από τη Ναυκράτιδα αγόρασε ένα αγαλμάτιο της Αφροδίτης από την Πάφο, και απέπλευσε για την πατρίδα του. Όμως στη διάρκεια του ταξιδιού του συνάντησε μια σφοδρή ανεμοθύελλα. Παρακάλεσε λοιπόν τη θεά να σώσει αυτόν και το πλήρωμα του καραβιού του, και πράγματι σε λίγο η ανεμοθύελλα κόπασε κι ο Ηρόστρατος συνέχισε απρόσκοπτα το ταξίδι του.
