Πήανος ή πήγανος
Λέγεται και πεάνιν, πήανον, απήανον και φτειρόχορτον (το). Επιστημονική ονομασία: Peganum harmala. Οικογένεια: Ζυγοφυλλιδών (Zygophyllaceae).
Πρόκειται για θαμνίσκο πολυετή και ποώδη, που αυτοφύεται σε παραμεσόγειες χώρες περιλαμβανομένης της Κύπρου. Γνωστό από την Αρχαιότητα το φυτό αυτό, αναφέρεται από τον Διοσκουρίδη ως άγριον πήγανον, ή και άρμαλα. Η ονομασία άρμαλα χρησιμοποιείται και σήμερα ακόμη για το φυτό αυτό από τους Άραβες.
Διάφορα μέρη του φυτού, ιδίως δε τα σπέρματά του, περιέχουν ερυθρά βαφική ουσία, την αρμαλίνη (harmaline). Σε παλαιότερες εποχές η ουσία αυτή εχρησιμοποιείτο στην Κύπρο για παραγωγή κόκκινης βαφής. Επίσης τα σπέρματα του φυτού χρησιμοποιούνταν και ως αρτυματικά, ενώ οι τρυφεροί βλαστοί του έχουν φαρμακευτικές ιδιότητες۬ φυλάσσονταν δε σε ξίδι, γι' αυτό και το φυτό απαντάται και με την ονομασία ξιδακιά (στην Ελλάδα).
* Με τις ίδιες ονομασίες απαντώνται στην Κύπρο και τρία άλλα αυτοφυή φυτά της οικογένειας των Ρυτωδών (Rutaceae). Πρόκειται επίσης για φυτά ποώδη, πολυετή, φαρμακευτικά και αρτυματικά που όλα περιέχουν τοξικό αιθέριο έλαιον. Τα είδη που απαντώνται στην Κύπρο είναι:
α) Ruta halepensis (Ρυτή η χαλέπιος)
β) Ruta buxbaumii (Ρυτή η λινόφυλλος)
γ) Ruta bracteosa (υποείδος της Ρ. χαλεπίου).
Πιο κοινό είδος είναι το Ruta halepensis που απαντάται σε ξηρά πετρώδη και ασβεστολιθικά εδάφη και σε γκρεμούς, από το επίπεδο της θάλασσας μέχρι σε υψόμετρο περίπου 750 μέτρων. Αναφέρεται από τον Διοσκουρίδη. Αναπτύσσεται σε ύψος περί τα 60-70 εκ. Δίνει κίτρινα άνθη και καρπούς καψουλοειδείς.
* Από την ονομασία πήανος φαίνεται ότι έχει πάρει την ονομασία του το χωριό Πηγαίνια (Πηαίνια).