Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Τα άρθρα 1 και 2 της συνθήκης εγκαθιδρύσεως της Κυπριακής Δημοκρατίας αναφέρονται και στις βρετανικές βάσεις στην Κύπρο:

ΑΡΘΡΟ 1: Το έδαφος της Κυπριακής Δημοκρατίας θα αποτελείται από το Νησί της Κύπρου, μαζί με τις νησίδες κοντά στις ακτές του, με την εξαίρεση δυο περιοχών που καθορίζονται στο Παράρτημα Α αυτής της Συνθήκης, οι οποίες περιοχές θα παραμείνουν υπό την κυριαρχία του Ηνωμένου Βασιλείου. Οι περιοχές αυτές αναφέρονται στη Συνθήκη αυτή και τα Παραρτήματα της ως Περιοχή Κυριάρχου Βάσεως Ακρωτηρίου και Περιοχή Κυριάρχου Βάσεως Δεκέλειας.

ΑΡΘΡΟ 2: (1) Η Κυπριακή Δημοκρατία θα παραχωρήσει στο Ηνωμένο Βασίλειο τα δικαιώματα που παρατίθενται στο Παράρτημα Β αυτής της Συνθήκης. (2) Η Κυπριακή Δημοκρατία θα συνεργασθεί πλήρως με το Ηνωμένο Βασίλειο για να διασφαλίσει την ασφάλεια και αποτελεσματική λειτουργία των στρατιωτικών βάσεων που βρίσκονται στην Περιοχή Κυριάρχου Βάσεως Ακρωτηρίου και στην Περιοχή Κυριάρχου Βάσεως Δεκέλειας, και για την πλήρη απόλαυση από το Ηνωμένο Βασίλειο των δικαιωμάτων που παρέχονται από αυτή τη Συνθήκη.

Διακήρυξη της βρετανικής κυβέρνησης σχετικά με τη διοίκηση των βάσεων, που ενσωματώθηκε στη συνθήκη εγκαθιδρύσεως, αναφέρει ως κύριους στόχους προς επίτευξη τους ακόλουθους:

1. Αποτελεσματική χρήση των Περιοχών Κυριάρχου Βάσεως ως στρατιωτικών βάσεων.

2. Πλήρης συνεργασία με την Κυπριακή Δημοκρατία.

3. Προστασία των συμφερόντων όσων κατοικούν ή εργάζονται στις Περιοχές Κυριάρχου Βάσεως.

Η βρετανική κυβέρνηση διακηρύσσει επίσης ότι πρόθεση της είναι:

(i) Να μη αναπτύξει τις Περιοχές Κυριάρχου Βάσεως για σκοπούς άλλους από στρατιωτικούς.

(ii) Να μην ιδρύσει και διοικεί «αποικίες».

(iii) Να μην δημιουργήσει τελωνειακά φυλάκια ή άλλους συνοριακούς φραγμούς μεταξύ των Περιοχών Κυριάρχου Βάσεως και της Δημοκρατίας.

(iv) Να μην ιδρύσει ή να επιτρέψει τη δημιουργία ιδιωτικών εμπορικών ή βιομηχανικών επιχειρήσεων εκτός αν αυτές συνδέονται με στρατιωτικές ανάγκες, και να μη παραβλάψει με οποιοδήποτε άλλο τρόπο την οικονομική, εμπορική ή βιομηχανική ενότητα του Νησιού.

(v) Να μην δημιουργήσει εμπορικά ή πολιτικά λιμάνια ή αεροδρόμια.

(vi) Να μην επιτρέψει νέα εγκατάσταση ατόμων στις Περιοχές Κυριάρχου Βάσεως για σκοπούς άλλους από προσωρινούς.

(vii) Να μη απαλλοτριώσει ατομική ιδιοκτησία στις Περιοχές Κυριάρχου Βάσεως, για σκοπούς άλλους από στρατιωτικούς με την καταβολή δίκαιης αποζημίωσης.

Η βρετανική κυβέρνηση προέβη επίσης σε διακήρυξη προθέσεως, της οποίας τα κυριότερα σημεία είναι:

Κύπριοι (και άλλοι κάτοικοι της Δημοκρατίας) θα έχουν ελευθερία προσβάσεως και επικοινωνίας προς και μέσω των περιοχών των βάσεων, απασχόλησης και καλλιέργειας στις ίδιες περιοχές, και ελευθερία ναυσιπλοΐας και αλιείας στα χωρικά τους ύδατα.

Οι νόμοι που θα εφαρμόζονται για τον κυπριακό πληθυσμό των βάσεων θα είναι, κατά το δυνατό, οι ίδιοι με τους νόμους της Δημοκρατίας.

Τα δικαιώματα των Κυπρίων (και άλλων κατοίκων της Δημοκρατίας) και κυπριακών κοινοτήτων και οργανισμών όσον αφορά την ιδιοκτησία, θα προστατεύονται πλήρως.

Η Δημοκρατία θα κληθεί να παράσχει ευρείας κλίμακας δημόσιες υπηρεσίες για τους Κυπρίους στις περιοχές των βάσεων, όπως εκπαίδευση, γεωργία, συνεργατική ανάπτυξη, υγεία κ. α.

Τη διαχείριση και συντήρηση αρχαίων μνημείων και αρχαιολογικών χώρων που βρίσκονται στις περιοχές των βάσεων, θα την αναλάβει η Κυπριακή Δημοκρατία. Τα μνημεία και οι χώροι αυτοί είναι: 1) Ο αρχαιολογικός χώρος και τα κατάλοιπα του Κουρίου. 2) Το ιερό του Απόλλωνος Υλάτου κοντά στο Κούριον. 3) Το στάδιο του Κουρίου. 4) Το αρχαίο κοιμητήριο στον Άγιο Ερμογένη κοντά στο Κούριον. 5) Η εκκλησία και τα κατάλοιπα του μοναστηριού του Αγίου Νικολάου των Γάτων. Άδειες για αρχαιολογικές ανασκαφές θα εκδίδονται από τη Δημοκρατία αλλά θα υπόκεινται στη συγκατάθεση των αρχών των βάσεων. Κινητές αρχαιότητες που ανευρίσκονται στις ανασκαφές θα είναι ιδιοκτησία της Δημοκρατίας.

Το νόμισμα της Δημοκρατίας θα είναι το νόμιμο χρήμα στις περιοχές των βάσεων και οι κανονισμοί συναλλαγματικού ελέγχου θα συντονίζονται με εκείνους της Δημοκρατίας.

Νομικές διαδικασίες που αφορούν αστικά δικαιώματα και υποχρεώσεις στις οποίες όλα τα μέρη είναι Κύπριοι, θα διεξάγονται στα δικαστήρια της Δημοκρατίας και οι αποφάσεις και διαταγές των δικαστηρίων αυτών θα εκτελούνται στις περιοχές των βάσεων. Επίσης ορισμένες ποινικές διαδικασίες που αφορούν εγκλήματα, στα οποία τόσο ο παραπονούμενος όσο και ο κατηγορούμενος είναι Κύπριοι, θα δικάζονται από τα δικαστήρια της Δημοκρατίας.

Σχετικά με το μέλλον των βρετανικών βάσεων, ανταλλάχθηκαν υπομνήματα μεταξύ της βρετανικής κυβέρνησης από τη μια και του αρχιεπισκόπου Μακαρίου και του Δρα Κουτσιούκ, προέδρου και αντιπροέδρου της Δημοκρατίας, από την άλλη, που ενσωματώθηκαν στη συνθήκη εγκαθιδρύσεως.

Στο βρετανικό υπόμνημα αναφέρεται, μεταξύ άλλων, ότι η Βρετανία δεν προτίθεται να παραιτηθεί της κυριαρχίας της ή του αποτελεσματικού της ελέγχου πάνω στις βάσεις και ότι συνεπώς θέμα εκχωρήσεως τους δεν προκύπτει.

Στην απάντηση των Μακαρίου - Κουτσιούκ περιέχεται η διαβεβαίωση ότι η Κυπριακή Δημοκρατία δεν θα απαιτήσει όπως το Ηνωμένο Βασίλειο παραιτηθεί της κυριαρχίας του ή του αποτελεσματικού του ελέγχου στις περιοχές των βάσεων. Σε περίπτωση, όμως, που η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου, εν όψει αλλαγών στις στρατιωτικές της ανάγκες, αποφασίσει οποτεδήποτε να απεκδυθεί της προαναφερθείσης κυριαρχίας ή αποτελεσματικού ελέγχου πάνω στις βάσεις ή σε τμήμα τους, γίνεται αντιληπτό ότι τέτοια κυριαρχία ή έλεγχος θα μεταβιβασθεί στην Κυπριακή Δημοκρατία.

Εξάλλου, πρέπει ν' αναφερθεί ότι το θέμα της τυχόν παραχώρησης των βάσεων ή και άλλων διευκολύνσεων από την Αγγλία σε συμμάχους χώρες, είναι ανάμεσα α' εκείνα για τα οποία ο πρόεδρος και ο αντιπρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας έχουν το δικαίωμα της αρνησικυρίας (βέτο).