Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Κατά τη διάρκεια της μεγάλης κρίσης των Οκτωβριανών στην Κύπρο, πρωθυπουργός της Ελλάδος ήταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Η κυβέρνησή του βρέθηκε σε δύσκολη θέση έναντι της Μεγάλης Βρετανίας, κυρίως εξαιτίας της αναμείξεως στα γεγονότα του προξένου της Ελλάδος στη Λευκωσία Αλέξη Κύρου.

Η ελληνική κυβέρνηση ανακάλεσε αμέσως τον Κύρου από την Κύπρο, ο δε ίδιος ο Βενιζέλος είχε δηλώσει ότι η κυβέρνησή του είχε δεχθεί ράπισμα σημαντικόν.

Τρεις ημέρες μετά τα γεγονότα, στις 25 του μηνός, ο Βενιζέλος  συντάσσει μνημόνιο προς τον Άγγλο πρεσβευτή στην Αθήνα, προσπαθώντας να κατευνάσει το θυμό του. Σε αυτό αναφέρει:

"Είμαι περισσότερον αγανακτισμένος κατά της ανοήτου πολιτείας των πολιτευομένων της Κύπρου, διότι αύτη δεν μου επιτρέπει ουδέ να διανοηθώ να ζητήσω σήμερον την Κύπρον αφ’ ου πρέπει να παρέλθουν έτη πολλά διά να λησμονηθούν αι τελευταίαι ταραχαί και να μη παρασχεθή η εντύπωσις ότι η Αγγλία υπέκυψε εις την επαναστατικήν πίεσιν των Κυπρίων..."

Επίσημα η κυβέρνηση Βενιζέλου αποδοκίμασε τα γεγονότα που είχαν συμβεί στην Κύπρο. Ο ίδιος ο πρωθυπουργός της Ελλάδος, μιλώντας στη Βουλή κατά τη διάρκεια συζητήσεως για τα γεγονότα της Κύπρου (18 Νοεμβρίου) καταδίκασε με δριμύτητα αυτά που είχαν συμβεί. Η στάση αυτή του Βενιζέλου δεν φαίνεται να είχε υπαγορευθεί από υποχρέωσή του να φανεί αρεστός στη Μεγάλη Βρετανία, ιδίως ύστερα από τις κατηγορίες που είχαν διατυπωθεί κατά του Κύρου. Περισσότερο η θέση του αυτή κατά των γεγονότων συμβάδιζε προς τη γενικότερη επί του Κυπριακού ζητήματος πολιτική του (βλέπε Χρονικό Βενιζέλος Ελευθέριος και το Κυπριακό).

Η στάση του Βενιζέλου απέναντι στο κίνημα στην Κύπρο προκάλεσε θυελλώδεις αντιδράσεις στην ίδια την Ελλάδα, αλλά και εκ μέρους των Ελλήνων Κυπρίων. Στην Ελλάδα, η συντριπτική πλειοψηφία του λαού με ποικίλες εκδηλώσεις όχι μόνο διαφώνησε με την επίσημη θέση του Βενιζέλου αλλά και εξέφρασε συμπαράσταση και υποστήριξη προς τον κυπριακό Ελληνισμό. Εξάλλου ο Τύπος υποστήριξε θερμά τον αγώνα των Ελλήνων Κυπρίων, ενώ πολιτικές, στρατιωτικές και πνευματικές προσωπικότητες της χώρας εξεφράσθησαν ζωηρά υπέρ του κινήματος. Μάλιστα, παρά τις εκκλήσεις του Βενιζέλου, ακόμη και παρά τις απαγορεύσεις, έγιναν στην Ελλάδα ποικίλες εκδηλώσεις συμπαραστάσεως προς τους Έλληνες της Κύπρου.

Ωστόσο ο Ελευθέριος Βενιζέλος σε ένα σημείο είχε δίκαιο: πως με τέτοιες ενέργειες, όπως το αυθόρμητο κίνημα του Οκτωβρίου του 1931, το Κυπριακό δεν μπορούσε να βρει την καλύτερη λύση του. Τα γεγονότα, πάντως, που συνέβησαν, μπορούσαν να αποτελέσουν καλή ευκαιρία για τον Βενιζέλο να επαναφέρει το ζήτημα της Κύπρου προς συζήτηση με την αγγλική κυβέρνηση (υπενθυμίζεται ότι πριν από τον πρώτο Παγκόσμιο πόλεμο ο Βενιζέλος συζητούσε με τους Άγγλους θέμα ενώσεως της Κύπρου με την Ελλάδα). Την ευκαιρία αυτή αρνήθηκε να δει η ελληνική κυβέρνηση.

Ο Βενιζέλος είχε δηλώσει πως η κατάσταση στην Κύπρο ήταν αποκλειστική εσωτερική υπόθεση της Μεγάλης Βρετανίας! Η θέση του αυτή ικανοποίησε βέβαια το Λονδίνο. Στο αγγλικό κοινοβούλιο έγιναν επανειλημμένες ζωηρές συζητήσεις για τα γεγονότα, συζητήσεις που συνεχίστηκαν και μέσα στο 1932. Ωστόσο η αγγλική κυβέρνηση θεώρησε ότι είχε βγει κερδισμένη από την κρίση, γιατί εκτίμησε ότι της είχε δοθεί η ευκαιρία να αποκεφαλίσει την ηγεσία των Ελλήνων Κυπρίων και να καταφέρει έτσι πλήγμα κατά του ενωτικού αγώνος. Για τον λόγο αυτό διατήρησε τα σκληρά δικτατορικά μέτρα που είχαν επιβληθεί στην Κύπρο, μέχρι το 1940. Τότε, αν και δεν είχαν επίσημα ανασταλεί, τα μέτρα αυτά παρασύρθηκαν στη δίνη του πολέμου.