Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Η εισδοχή της Ελλάδας στον δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο στο πλευρό της Αγγλίας και των άλλων συμμάχων στις 28 Οκτωβρίου του 1940, είχε τεράστιο αντίκτυπο στην Κύπρο όπου η είδηση προκάλεσε πρωτοφανή ενθουσιασμό. Για τη συμμετοχή των Κυπρίων στο Β Παγκόσμιο βλέπε Βίντεο Ψηφιακός Ηρόδοτος-Αρχείο ΡΙΚ. 

Αν και υπήρξαν στο νησί καταστάσεις που, απογοητευμένες σε μεγάλο βαθμό από την αγγλική διοίκηση, πρόσβλεπαν σε μια γερμανική επικράτηση — είχε μάλιστα δημιουργηθεί στην Κύπρο και ομάδα ... υποδοχής του Ρόμμελ — ωστόσο η κατάσταση διαφοροποιήθηκε εντελώς μετά την ιταλική επίθεση κατά της Ελλάδας και τη γενναία αντίσταση του ελληνικού λαού. Παρά το ότι στο νησί είχαν παρθεί διάφορα μέτρα από την αρχή του πολέμου, του οποίου ο αντίκτυπος είχε διάφορες επιπτώσεις, εν τούτοις η πλειοψηφία του λαού ήταν σχεδόν αδιάφορη έως τον Οκτώβριο του 1940.

Η είσοδος της Ελλάδας στον πόλεμο είχε ως άμεσο αποτέλεσμα τη συμφιλίωση των Ελλήνων Κυπρίων με τους Άγγλους κυριάρχους και τον αυτόματο, αν και όχι επίσημο, τερματισμό της περιόδου της Παλμεροκρατίας (1931-1940) που χαρακτηριζόταν από σκληρά δικτατορικά μέτρα διακυβέρνησης του νησιού. Ο ανταποκριτής του Ρέουτερ στη Λευκωσία περιέγραφε σε είδησή του ότι σ’ ολόκληρη την Κύπρο επικρατεί αφάνταστος ενθουσιασμός, αφότου έφθασε η είδηση ότι η Ελλάδα αποφάσισε την ένοπλη αντίσταση στην ιταλική επίθεση. Σ’ ολόκληρο το νησί, πρόσθετε ο ανταποκριτής, υψώθηκαν οι ελληνικές σημαίες [που ως τότε ήσαν απαγορευμένες] και κυματίζουν μαζί με τις αγγλικές. Μεγάλο πλήθος συγκεντρώθηκε στο ελληνικό προξενείο στη Λευκωσία... όπου προσέρχονται κατά πυκνές ομάδες οι Κύπριοι ζητώντας να αποσταλούν στην Ελλάδα για να καταταγούν στις τάξεις του ελληνικού στρατού...

Τον ενθουσιασμό αυτό των Ελλήνων της Κύπρου εκμεταλλεύθηκαν αμέσως οι Βρετανοί προκειμένου να στρατολογήσουν εθελοντές για τον αγγλικό στρατό, προβάλλοντας μεταξύ άλλων και το σύνθημα: Κύπριοι, εντασσόμενοι στον αγγλικό στρατό πολεμάτε δια την Ελλάδα και την Ελευθερία.

Είναι γεγονός ότι Κύπριοι εθελοντές είχαν αρχίσει να κατατάσσονται στον αγγλικό στρατό και να υπηρετούν από πιο πριν, από την αρχή κιόλας του πολέμου, οι πρώτοι μήνες του οποίου βρήκαν τέτοιους Κυπρίους εθελοντές να υπηρετούν στην Αίγυπτο, στη Γαλλία αλλά και στην Αγγλία. Στην Αγγλία είχαν καταταγεί απ’ ευθείας λίγοι Κύπριοι που βρίσκονταν εκεί. Οι πρώτοι Κύπριοι εθελοντές κατατάχθηκαν κυρίως για οικονομικούς λόγους, για να εξασφαλίσουν δηλαδή μισθό. Μάλιστα το Κυπριακό Σύνταγμα (Cyprus Regiment) συνεστήθη επίσημα από τον Φεβρουάριο του 1940. Η προσέλευση όμως εθελοντών ήταν πενιχρή. Από τον Οκτώβριο όμως του 1940, όταν η Ελλάδα εισήλθε στον πόλεμο, άρχισαν οι μαζικές κατατάξεις εθελοντών στον αγγλικό στρατό. Αλλά και αρκετοί άλλοι Έλληνες Κύπριοι βρήκαν τρόπους να μεταβούν στην Ελλάδα και να καταταγούν στον ελληνικό στρατό. Σημαντικός αριθμός εθελοντών κατετάγη ομαδικά στο Κυπριακό Σύνταγμα και τον Ιούνιο του 1943, ύστερα από έκκληση του ΑΚΕΛ στα μέλη του να στρατολογηθούν στον αντιφασιστικό-αντιναζιστικό αγώνα.

Στο Κυπριακό Σύνταγμα είχαν καταταγεί και γυναίκες εθελόντριες. Για το Σύνταγμα και τη δράση του βλέπε αναφορά στο χωριστό λήμμα Κυπριακό Σύνταγμα, όπου γίνεται ιδιαίτερος λόγος και για τη δράση των Κυπρίων ημιονοδηγών σε διάφορα μέτωπα.

Υπό τη σημαία του Κυπριακού Συντάγματος πολέμησαν οι περισσότεροι από τους Κυπρίους εθελοντές. Συνολικά, υπό τη σημαία αυτή αλλά και υπό την ελληνική και υπό διάφορα άλλα λάβαρα, είχαν πάρει μέρος στον δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο περίπου 37.000 Κύπριοι, αριθμός υπερβολικά σημαντικός αφού αντιπροσώπευε περίπου το 10% του πληθυσμού της Κύπρου τότε. Οι Κύπριοι πολέμησαν σ’ όλα σχεδόν τα μέτωπα της Ευρώπης, της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής. Πολλοί σκοτώθηκαν και βρίσκονται θαμμένοι σε στρατιωτικά κοιμητήρια σε διάφορες χώρες. Πολλοί άλλοι έζησαν τις σκληρές κι απάνθρωπες συνθήκες της αιχμαλωσίας.

Η ίδια η Κύπρος είχε υποστεί αρκετά από τα δεινά του πολέμου. Ως αγγλική αποικία, έζησε τον φόβο μιας γερμανικής εισβολής. Υπέστη αεροπορικούς βομβαρδισμούς και όλα τα προληπτικά και απαγορευτικά μέτρα που είχαν παρθεί, όπως και τις στερήσεις εξ αιτίας του πολέμου. Εξ άλλου η υλική συνεισφορά των Κυπρίων, ιδίως για οικονομική ενίσχυση της Ελλάδας, ήταν και πάλι σημαντική (Βλέπε Βίντεο Ψηφιακός Ηρόδοτος Αρχείου ΡΙΚ).

Οι βομβαρδισμοί των ναζί

Στις 21 Σεπτεμβρίου 1940, εµφανίστηκαν τρία ιταλικά αεροπλάνα που έκαναν αναγνωριστικές πτήσεις στον κυπριακό ουρανό. Την εποµένη µέρα, 22 Σεπτεμβρίου, τα αεροπλάνα επέστρεψαν κουβαλώντας βόμβες και βοµβάρδισαν την περιοχή της Μόρφου και το λιµάνι του Ξερού. Κάποιους µήνες αργότερα, στις 13 Ιουνίου του 41’, εμφανίστηκαν και πάλι αεροπλάνα που βομβάρδισαν το χωριό Έµπα της Πάφου ενώ δυο µέρες αργότερα βομβάρδισαν και το αεροδρόµιο της Λευκωσίας. Στους βοµβαρδισµούς του αεροδροµίου έχασαν τη ζωή τους και 5 άτοµα. Τον Ιούλιο, υπήρξαν πολλοί βοµβαρδισµοί στην επαρχία Πάφου, Λευκωσίας και στο Βαρώσι με τα ιταλικά αεροσκάφη να στοχευουν σημεία στρατηγικής σημασίας όπως λιμάνια, αποθήκες και στρατόπεδα.

Το λιμάνι της Αμμοχώστου ήταν στο στόχαστρο των Δυνάμεων του Άξονα που ήθελαν να κόψουν τους συνδέσμους των Άγγλων από την Ευρώπη στην Ανατολή. Πολύ ανησυχητική για τον κόσμο στην Κύπρο ήταν μια σειρά ραδιοφωνικών αναφορών που λήφθηκαν στη Λευκωσία, που ανάφερε ότι τα γερμανικά μηχανοκίνητα στρατεύματα πεζικού είχαν φτάσει σε κοντινό λιμάνι της Λατάκιας στη Συρία, μια ανάσα δηλαδή από την Κύπρο με τον φοβο της καθόδου των Ναζι στο νησί να είναι μεγάλος.

Στις αρχές Μαΐου, ένα σύνταγμα των αυστραλιανών στρατευμάτων έφτασε στην Κύπρο για να ενισχύσει την περιορισμένη συμμαχική παρουσία στο νησί. Το έβδομο σύνταγμα του ιππικού τμήματος της Αυστραλιανής Διεύθυνσης αποβίβασε στην Αμμόχωστο και παρόλο που όλοι βρίσκονταν σε πολεμική βάση, τα νεοαφιχθέντα στρατεύματα βρήκαν γρήγορα έναν τρόπο να αλλάξουν το κλίμα. Οι φόβοι αυξήθηκαν στις αρχές Ιουνίου όταν γερμανικά και ιταλικά πολεμικά αεροσκάφη πραγματοποιούσαν βίαιες, συνεχείς επιθέσεις εναντίον της Αμμοχώστου, της Λευκωσίας και της Λάρνακας, που σκότωσαν δεκάδες ανθρώπους. Γερμανικά πλοία πολιορκούσαν τα νερά της Αμμοχώστου και του Ακρωτηρίου Γκρέκο, ρίχνοντας  νάρκες στη θάλασσα και διατηρώντας τη συμμαχική ναυτιλία στον κόλπο. Το ατμόπλοιο "Συμμαχία" χτύπησε μία από αυτές τις νάρκες όταν έφυγε από το λιμάνι της Αμμοχωστου, σκοτώνοντας τον καπετάνιο και δύο πληρώματα. (Βλέπε Χρονικό, Όταν ο Αξονας βομβάρδισε την Κύπρο) 

Καθώς τα γεγονότα εκτυλίσσονταν, η αεροπορική εισβολή στο νησί της Κρήτης αποδείχτηκε τόσο οδυνηρή για τους Ναζί, ώστε να αποκλείσει οποιαδήποτε περαιτέρω χρήση αλεξίπτωτων και αερομεταφερόμενων στρατευμάτων σε άλλη αρένα με αποτέλεσμα η πιθανή εισβολή στην Κύπρο να αποτύχει να υλοποιηθεί.

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια