Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Κωδική ονομασία που δόθηκε από τις τουρκικές στρατιωτικές αρχές στο σύνολο των στρατιωτικών σχεδίων εισβολής της Τουρκίας στην Κύπρο, το καλοκαίρι του 1974. Την επιχείρηση αυτή οι Τούρκοι προσπάθησαν να παρουσιάσουν διεθνώς ως «ειρηνευτική» που αποσκοπούσε αφενός στην προστασία των Τουρκοκυπρίων που κινδύνευαν άμεσα μετά το πραξικόπημα της ελληνικής στρατιωτικής χούντας κατά του προέδρου Μακαρίου (15 Ιουλίου, 1974), και αφετέρου στην αποκατάσταση της συνταγματικής τάξης που είχε διασαλευθεί στο νησί. Στην πραγματικότητα η όλη στρατιωτική επιχείρηση των Τούρκων στην Κύπρο αποσκοπούσε στην παρεμπόδιση της ένωσης του νησιού με την Ελλάδα (ενέργεια προς την οποία η Τουρκία αντιδρούσε με αποφασιστικότητα) και στην κατάληψη όσο το δυνατόν περισσότερου κυπριακού εδάφους (πράγμα που σχεδιαζόταν από την Τουρκία ήδη από το 1963, αν όχι και νωρίτερα) (Βλέπε Βίντεο Ψηφιακός Ηρόδοτος Αρχείου ΡΙΚ).

Βλέπε λήμμα: Οι μεγάλοι σταθμοί στη συζήτηση του Κυπριακού

Το στρατιωτικό πραξικόπημα που διενήργησε η ελληνική χούντα στις 15 Ιουλίου 1974 κατά του προέδρου Μακαρίου, με εκτελεστικά όργανα τους Έλληνες στρατιωτικούς που υπηρετούσαν στο νησί (ΕΛΔΥΚ και ηγεσία της Εθνικής Φρουράς) και την κυπριακή Εθνική Φρουρά, έδωσε στην Τουρκία την από καιρού αναμενόμενη ευκαιρία για στρατιωτική εισβολή. Ο πρωθυπουργός της Τουρκίας Μπουλέντ Ετζεβίτ, σε συνεργασία με τη στρατιωτική και πολιτική ηγεσία της χώρας, αποφάσισε την εισβολή το βράδυ της Δευτέρας, 15 Ιουλίου 1974. Στη συνέχεια κινήθηκε η στρατιωτική μηχανή της Τουρκίας, ενώ παράλληλα οι πολιτικοί άρχισαν μια εκτεταμένη διπλωματική εκστρατεία προετοιμασίας της διεθνούς κοινής γνώμης και πολλών χωρών για την εισβολή τους. Ιδιαίτερα ο Ετζεβίτ κινήθηκε προς τις κατευθύνσεις του Λονδίνου, της Ουάσιγκτον και της Μόσχας. Επικαλούμενος τα δικαιώματα της χώρας του που απέρρεαν από τις Συμφωνίες Ζυρίχης και Λονδίνου, ο Τούρκος πρωθυπουργός βρήκε «ισχυρά επιχειρήματα» που υπογραμμίζονταν και από το γεγονός ότι η άλλη από τις τρεις «εγγυήτριες δυνάμεις» της κυπριακής ανεξαρτησίας, η Ελλάδα, διεξήγε ήδη στρατιωτικές επιχειρήσεις στο έδαφος της Κύπρου. Η Μεγάλη Βρεττανία (η τρίτη «εγγυήτρια»), καθώς και οι Ηνωμένες Πολιτείες, δεν φαίνεται να διαφώνησαν προς τις απόψεις του Τούρκου πρωθυπουργού. Η όλη στάση των δυο αυτών χωρών καθώς και εξαρτωμένων απ' αυτές καταστάσεων (NATO), παραμένει σκοτεινή και αδιευκρίνιστη. Καθολική είναι η πεποίθηση στην Κύπρο ότι το πραξικόπημα και η εισβολή ήσαν οι δυο όψεις ενός και μόνου νομίσματος, τα δυο σκέλη ενός και μόνου σχεδίου για άλωση της Κύπρου, που, εξαιτίας της γεωγραφικής της θέσης σε συνδυασμό προς τις γενικότερες πολιτικές, οικονομικές και στρατιωτικές συνθήκες στην ανατολική Μεσόγειο και στη Μέση Ανατολή, θεωρείται πολυτιμότατη για τους δυτικούς.

Βλέπε λήμμα: Η Τουρκική Εισβολή του 1974 

Η επιχείρηση «Αττίλας» εκδηλώθηκε 6 μέρες μετά το πραξικόπημα στην Κύπρο, όταν συμπληρώθηκαν οι απαραίτητες στρατιωτικές και πολιτικές προετοιμασίες της Τουρκίας, και διεξήχθη σε δυο φάσεις. (Βίντεο Ψηφιακός Ηρόδοτος -Αρχείο ΡΙΚ) 

Φάση πρώτη: Διήρκεσε από τα χαράματα της 20ής Ιουλίου 1974, μέχρι και το απόγευμα της 22ας του μηνός. Περιλάμβανε επίθεση κατά της Κύπρου από τον αέρα και τη θάλασσα, ρίψη αλεξιπτωτιστών στον τουρκοκυπριακό θύλακα βόρεια και βορειοανατολικά της Λευκωσίας, ναυτική απόβαση ισχυρών δυνάμεων στις ακτές δυτικά της Κερύνειας (Πέντε Μίλι) και δημιουργία προγεφυρώματος. Στη συνέχεια, προέλαση προς δυο κατευθύνσεις: προς   την   Κερύνεια,   που   κατελήφθη ύστερα από σκληρές μάχες, και προς τη Λευκωσία, για ένωση του προγεφυρώματος με τον τουρκοκυπριακό θύλακα της Λευκωσίας, στόχος που επίσης επετεύχθη.

 (Βίντεο Ψηφιακός Ηρόδοτος -Αρχείο ΡΙΚ) 

Φάση δεύτερη: Διήρκεσε από τα χαράματα της 14ης Αυγούστου 1974, μέχρι και το απόγευμα της 17ης του μηνός. Περιλάμβανε προέλαση των τουρκικών στρατευμάτων, ενισχυμένων με άρματα μάχης, και με μεγάλη υποστήριξη της αεροπορίας, προς τα ανατολικά (Αμμόχωστος) και προς τα δυτικά (Λεύκα - Λιμνίτης). Χωρίς να συναντήσουν ισχυρή αντίσταση, τα τουρκικά στρατεύματα μπόρεσαν να μοιράσουν την Κύπρο στα δυο, με όλο το βόρειο τμήμα της (37% του κυπριακού εδάφους) να βρίσκεται στα χέρια τους. (Βίντεο BBC) 

Μεταξύ της πρώτης και της δεύτερης φάσης της εισβολής διεξήχθησαν συνομιλίες στη Βιέννη, με συμμετοχή της Ελλάδας, της Τουρκίας και της Βρεττανίας (των τριών, δηλαδή, «εγγυητριών»), καθώς και εκπροσώπων των Ελλήνων και των Τούρκων της Κύπρου. Στις συνομιλίες εκείνες η Τουρκία υπέβαλε τελεσιγραφικά υπέρογκες αξιώσεις, που δεν έγιναν αποδεκτές από την ελληνική πλευρά, με αποτέλεσμα οι αξιώσεις αυτές να επιτευχθούν με τη στρατιωτική βία στις 14 Αυγούστου. (Βίντεο Ψηφιακός Ηρόδοτος-Αρχείο ΡΙΚ) 

Αποτελέσματα της επιχείρησης «Αττίλας» ήταν η κατάληψη του 37% του κυπριακού εδάφους, που αποτελεί και το 70% των πλουτοπαραγωγικών πηγών του νησιού, η προσφυγοποίηση 200.000 Ελλήνων Κυπρίων, ενώ οι νεκροί και οι αγνοούμενοι ανήλθαν στις 6.500 περίπου.

(Βίντεο Ψηφιακός Ηρόδοτος-Αρχείο ΡΙΚ) 

Οι έμμεσες επιπτώσεις, που ακόμη συνεχίζονται, είναι πολύ πιο τραγικές, και αφορούν θέματα ανθρωπιστικά, πολιτικά, οικονομικά και στρατιωτικά.

«Αττίλας» γραμμή: Έτσι λέγεται η γραμμή διχοτόμησης της Κύπρου που προέκυψε από την ομώνυμη στρατιωτική επιχείρηση της Τουρκίας στην Κύπρο. Η γραμμή αυτή αντιπαράθεσης και διαχωρισμού ταυτόχρονα, χωρίζει το νησί σε ένα βόρειο μέρος (37%) που βρίσκεται στα χέρια των Τούρκων από το καλοκαίρι του 1974, και σε ένα ελεύθερο νότιο μέρος (63%) που ελέγχεται από το νόμιμο κυπριακό κράτος.

Η γραμμή «Αττίλας» ξεκινά από την περιοχή του χωριού Λιμνίτης, περνά από τη Λεύκα, από το μέσο των χωριών Ζώδια και Αστρομερίτης, εκτείνεται προς τον Γερόλακκο, μοιράζει στα δυο τη Λευκωσία, περιλαμβάνει το χωριό Λουρουτζίνα, περνά έξω από το χωριό Αθηένου, ακολουθεί τα βόρεια σύνορα της αγγλικής στρατιωτικής βάσης Δεκέλειας και καταλήγει στην Αμμόχωστο.

Πηγή:

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια