Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Χωριό της επαρχίας Πάφου, 5,5 περίπου χμ. στα ΝΔ. της Πόλης Χρυσοχούς. Βρίσκεται στο ανατολικό τμήμα της πτύχωσης του Ακάμα, σ' ένα μικρό ίσιωμα κάπου 300 μ. πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Το ανάγλυφο είναι διαμελισμένο από το ποτάμιο σύστημα, που ξεκινά από το αντίκλινο του Ακάμα και καταλήγει στον κόλπο της Χρυσοχούς. Αρκετά ρυάκια περνούν δίπλα από το χωριό. Τα κυριότερα πετρώματα είναι ο υφαλογενής ασβεστόλιθος της Μειόκαινης περιόδου (σχηματισμού Τέρρας) και οι αποθέσεις του σχηματισμού των Μαμωνιών. Οι δυο αυτές αποθέσεις άφησαν τη σφραγίδα τους στο χρώμα των πετρωμάτων και των εδαφών της περιοχής. Κατά τη δεκαετία του 1990 άρχισαν να λειτουργούν στο χωριό μερικά λατομεία. Ο ασβεστόλιθος της Ανδρολίκου εκτός από τη σχετικά μεγάλη ποσότητά του, θεωρείται και υψηλής ποιότητας.

 

Με μια μέση ετήσια βροχόπτωση γύρω στα 550 χιλιοστόμετρα στην Ανδρολίκου καλλιεργούνταν, πριν από την εισβολή, σιτηρά, όσπρια, αμυγδαλιές, ελιές, χαρουπιές, λίγα λαχανικά και νομευτικά φυτά. Οι ίδιες καλλιέργειες αλλά σε εξαιρετικά μικρές ποσότητες εκαλλιεργούντο μετά την εισβολή από λίγους εκτοπισμένους που εγκαταστάθηκαν στο χωριό.

 

Πριν από την εισβολή στο χωριό αναπτύχθηκε, σε σχετικά μεγάλο βαθμό, η κτηνοτροφία αιγοπροβάτων.

 

Ο πληθυσμός του χωριού γνώρισε αρκετές αυξομειώσεις. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

 

Χρονολογία	Κάτοικοι
1881	255
1891	325
1901	272
1911	296
1921	351
1931	289
1946	365
1960	385
1973	498
1976	14
1982	12
1992	11
2001	2
2011	34
2021	28

 

Από το 1964 είχαν μετακινηθεί στο χωριό οι κάτοικοι του γειτονικού τουρκοκυπριακού χωριού Φάσλι, που ο πληθυσμός του το 1960 ανερχόταν σε 76 κατοίκους. Τόσο η Ανδρολίκου όσο και τα δυο άλλα τουρκοκυπριακά χωριά της περιοχής στο βορειοδυτικότερο άκρο της Κύπρου, η Τέρρα και οι Κάτω Αρόδες, ανήκαν διοικητικά στην υποπεριφέρεια της Πόλης Χρυσοχούς, που ήταν το κέντρο της τοπικής τουρκοκυπριακής «κυβέρνησης» μετά το 1964 (R. Patrick, Political Geography and the Cyprus Conflict 1963-1971, σ. 309). Ο εκτοπισμένος πληθυσμός που εγκαταστάθηκε στο χωριό μετά την εισβολή, ανερχόταν το 1976 σε 14 ενώ στη συνέχεια γνώρισε σταθερή μείωση.Αρκετά σπίτια είναι σήμερα ερειπωμένα.

 

Βλέπε λήμμα: Διακοινοτικές ταραχές

 

Η μορφολογία του οικισμού παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, είναι δε ακτινωτού τύπου. Από το κέντρο του οικισμού, που είναι μια σχεδόν στρογγυλή πλατεία, ξεκινούν έξι δρόμοι προς όλες τις κατευθύνσεις. Τα σπίτια βρίσκονται στο κέντρο της πλατείας και κατά μήκος των δρόμων. Το τέμενος, όπως είναι φυσικό, βρίσκεται στην πλατεία του χωριού.

 

Αξιοπερίεργο είναι ότι όλα σχεδόν τα τοπωνύμια του χωριού είναι ελληνικά και αναφέρονται σε αγίους (άγιος Γεώργιος, άγιος Μάμας κλπ.), ή έχουν γεωγραφική προέλευση (Ασπρογιά, Λαόνα, Αμπέλια, Λειβάδια, Παλιόκαμπος, Κοκκινοκάμπιν, κλπ.).

 

Η Ανδρολίκου καλύπτεται από πολεοδομικές ζώνες όπως όλη η παράκτια περιοχή της Πάφου.

 

Οι Τουρκοκύπριοι κάτοικοι της Ανδρολίκου εγκατέλειψαν τον οικισμό το 1975 και εγκαταστάθηκαν στο κατεχόμενο τμήμα της Κύπρου.

 

Η Ανδρολίκου συνδέεται με το Νέο Χωριό στα βορειοδυτικά, την Πόλη Χρυσοχούς στα βορειοανατολικά, και το Φάσλι και τη Δρούσια στα νότια και νοτιοανατολικά.

 

Η Ανδρολίκου μνημονεύεται από τον ντε Μας Λατρί που την αναφέρει στην ιστορία του για την Κύπρο (Histoire de l’ ile de Chypre, σσ. 273 και 506). Την αναφέρει ως Androlique και Androlico. Κατά τον ίδιο συγγραφέα, η Ανδρολίκου ήταν βασιλικό κτήμα κατά τη Λουζινιανοβενετική περίοδο. Ο Γκάννις (R. Gunnis) αναφέρει πως το τζαμί «του τουρκοκυπριακού αυτού χωριού είναι κτισμένο στη θέση της εκκλησίας του Αγίου Ανδρονίκου». Ο Τζέφρυ (G. Jeffery) την αναφέρει ως «μεγάλο χριστιανικό χωριό, όπου σώζονται ακόμη ίχνη της βυζαντινής τέχνης στην εκκλησία του χωριού. Κάποιος αρχαίος οικισμός με νεκρόπολη των Κλασσικών χρόνων επισημάνθηκε στο χωριό». Ο Ι. Τσικνόπουλλος, μεταξύ των αγίων που τιμώνται ανωνύμως στην Πάφο, αναφέρει και τον άγιο Ανδρόνικο στο χωριό Ανδρολίκου (Ι. Τσικνοπούλλου, Ιστορία της Εκκλησίας Πάφου, σ. 203). Ο Σίμος Μενάρδος αναφέρει πως η Ανδρολίκου, τώρα τουρκοχώρι, σχηματίστηκε από τη φράση «στου Αντρονίκου». Ο Νέαρχος Κληρίδης γράφει: Τό ὂνομα τοῦ χωριοῦ ἒχει τήν προέλευσή του ἀπό τόν πρῶτον οἰκιστή, ὁ ὁποῖος ὀνομάζεται Ἀντρόνικος .... ὃταν κτίστηκαν κι ἂλλα σπίτια καί σχηματίστηκε χωριό, οἱ κάτοικοι ἒκτισαν κι ἐκκλησάκι, ἀφιερωμένο στόν Ἃγιο Ἀντρόνικο. Ἒμεινε ὃμως τ' ὂνομα τοῦ πρώτου οἰκιστῆ στή γενική.

 

Κατά τα Μεσαιωνικά χρόνια μαρτυρείται η ύπαρξη του χωριού αυτού ως βασιλικού κτήματος. Εάν λάβουμε υπόψιν την προέλευση της ονομασίας του (του Ανδρονίκου, γενική του ονόματος Ανδρόνικος), θα πρέπει να δεχθούμε ότι το χωριό είχε ιδρυθεί κατά τα Βυζαντινά χρόνια. Εξάλλου το τζαμί του χωριού βρίσκεται στον χώρο όπου υπήρχε παλαιά εκκλησία αφιερωμένη στον άγιο Ανδρόνικο. Σαν βασιλικό κτήμα κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας και κρατική ιδιοκτησία κατά την περίοδο της Βενετοκρατίας, το χωριό κατασχέθηκε μετά την κατάκτηση της Κύπρου από τους Τούρκους, κι απ' εδώ ξεκινά η σταδιακή μετατροπή του σε τουρκικό. Μετά τη φυγή των Τουρκοκυπρίων κατοίκων του, το 1975 (μεταφέρθηκαν στο κατεχόμενο από τους Τούρκους τμήμα της Κύπρου και οι περισσότεροι εγκαταστάθηκαν στη Μύρτου), το χωριό παρέμεινε άδειο και ερειπώθηκε. Στην περιοχή του υπάρχει αρχαιολογικός χώρος των Προϊστορικών χρόνων, που δεν έχει όμως ανασκαφεί. Κοντά στο χωριό βρίσκεται ένα εντυπωσιακό φαράγγι, γνωστό σαν φαράγγι της Ανδρολίκου.

 

Στην περιοχή μεταξύ Ανδρολίκου και Προδρομίου, έπεσαν στις 7 Φεβρουαρίου 1957, ύστερα από ενέδρα, οι ήρωες του απελευθερωτικού αγώνα Γεώργιος Παπαβερκίου, από τις Πάνω Αρόδες, και Τάκης Σοφοκλέους από το Κτήμα (Πάφο).

 

Βλέπε λήμμα: ΕΟΚΑ

 

Την Ανδρολίκου τραγούδησε ο ποιητής Τεύκρος Ανθίας, ο οποίος εξορίστηκε στο χωριό κατά την περίοδο 1932 -1933. Της χάρισε αρκετούς στίχους μεταξύ των οποίων:

 

Δεν είναι η νοσταλγία της εξορίας

που με γυρνάει κοντά σου αιχμάλωτο της Άνοιξης

μικρή Αντρολύκου του Χίλια Εννιακόσια

Τριανταδύο - τριαντατρία,

Είν' του νησιού μου η νοσταλγία για τη

φιλία

βλαστών της ίδιας γης,

που χάλασαν οι Πράσινες Γραμμές –

σφήνες του μίσους.

(Τ. Ανθία, Κυπριακή Τραγωδία)

 

Τοπων: Ανδρολίκου, όνομα που δεν έχει σχέση με τον λύκο όπως κακώς μερικοί πιστεύουν, γράφοντας το με υ. Το χωριό πήρε το όνομά του από τον πρώτο του οικιστή, που ονομαζόταν Ανδρόνικος. Συνεπώς Ανδρολίκου ή Αντρολίκου από τη φράση του (ή στού) Ανδρονίκου. Ωστόσο θα πρέπει να προστεθεί και η πολύ εύλογη άποψη ότι το αρχικό όνομα του χωριού ήταν μάλλον αγιολογικό: Αγιος Ανδρόνικος. Υπέρ της απόψεως αυτής συνηγορούν και οι μαρτυρίες ότι η εκκλησία του χωριού, πριν μετατραπεί σε τζαμί, ήταν αφιερωμένη ακριβώς στον άγιο Ανδρόνικο. Η αρχική ονομασία Άγιος Ανδρόνικος (Άις 'Ντρόνικος) στην γενική της έδωσε: Άι 'Ντρονίκου, από όπου, τελικά, η ονομασία Αντρολίκου, κατά παράφραση στα χρόνια της Φραγκοκρατίας.

 

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια