Πύραυλοι S-300
Η αγορά των Ρωσικών Πυραύλων S-300 από την Κύπρο
Το σύστημα των αντιβαλλιστικών πυραύλων S-300 αναπτύχθηκε για πρώτη φορά από τη Σοβιετική Ένωση το 1979 και έχει σχεδιαστεί για την αεράμυνα μεγάλων βιομηχανικών και διοικητικών εγκαταστάσεων, στρατιωτικών βάσεων και ελέγχου του εναέριου χώρου. Το συστημα στη συνέχεια αναβαθμίστηκε σε S-400 και σε S-500.
Βλέπε Λήμμα
Το 1993, οι Κυβερνήσεις Ελλάδας και Κύπρου, με πρωθυπουργό τον Ανδρέα Παπανδρέου, υπουργό Εθνικής Άμυνας το Γεράσιμο Αρσένη και πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας τον Γλαύκο Κληρίδη, αποφάσισαν τη δημιουργία του Ενιαίου Αμυντικού Χώρου Ελλάδας και Κύπρου, προκειμένου να αντιμετωπιστεί η κοινή Τουρκική απειλή. Στο πλαίσιο της λειτουργίας του Ενιαίου Αμυντικού Χώρου, κρίθηκε αναγκαία η ύπαρξη αντιαεροπορικής ομπρέλας στην Κύπρο, ώστε να καλύπτονται τα ελληνικά αεροσκάφη που θα χρησιμοποιούσαν την αεροπορική βάση της Πάφου.
Το Μάρτιο του 1996 αρχίζουν διαπραγματεύσεις με τη Ρωσία, και κατόπιν εισήγησης του τότε αρχηγού της Εθνικής Φρουράς , αντιστράτηγου Ν. Βορβολάκου, σε συνεννόηση με τον υπουργό Εθνικής Άμυνας Γεράσιμο Αρσένη, αποφασίζεται η αγορά του πανίσχυρου ρωσικού πυραυλικού συστήματος των S-300. Η απόφαση ανακοινώνεται στη Λευκωσία από το Γλαύκο Κληρίδη στις 6 Ιανουαρίου 1997. Αμέσως μετά, εκδηλώνονται σφοδρές αντιδράσεις από τις ΗΠΑ και τη Βρετανία, ενώ η Τουρκία απειλεί ανοικτά με στρατιωτικές επιχειρήσεις, αν τοποθετηθούν στην Κύπρο οι S-300. Εν τω μεταξύ, στις 18 Ιανουαρίου του 1996 ο Κώστας Σημίτης διαδέχεται τον Ανδρέα Παπανδρέου στην πρωθυπουργία μετά από ψηφοφορία της κοινοβουλευτικής ομάδας του ΠΑΣΟΚ. Ο Ανδρέας Παπανδρέου πεθαίνει στις 23 Ιουνίου του 1996. Η Αεροπορική Βάση της Πάφου ονομάζεται « ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΗ ΒΑΣΗ ΠΑΦΟΥ- ΑΝΔΡΕΑΣ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ» προς τιμή του Ανδρέα Παπανδρέου. Ο Γλαύκος Κληρίδης επανεκλέγεται στις προεδρικές εκλογές του 1998 (15 Φεβρουαρίου) και η νέα κυβέρνηση αποφασίζει την αναστολή της μόνιμης στάθμευσης ελληνικών αεροσκαφών στην αεροπορική βάση της Πάφου. Το Εθνικό Συμβούλιο της Κυπριακής Δημοκρατίας, αποφασίζει την αναβολή της παραλαβής των S-300, μέχρι το τέλος του 1998. Τον Αύγουστο του 1998, ο Υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας, Θεόδωρος Πάγκαλος, δηλώνει ότι η εγκατάσταση των πυραύλων στην Κύπρο δεν αποτελεί αυτοσκοπό και αφήνει την ευθύνη λήψης απόφασης στη Λευκωσία. Την ίδια δήλωση επαναλαμβάνει τρεις μήνες αργότερα και ο πρωθυπουργός της Ελλάδας Κώστας Σημίτης, προκαλώντας ψυχρότητα στις σχέσεις Αθηνών- Λευκωσίας.
Σε συνάντηση Κληρίδη – Σημίτη στις 27 Νοεμβρίου 1998, αποφασίζεται η μεταφορά των αντιβαλλιστικών πυραύλων στην Κρήτη διά της επιχείρησης Δίας. Η απόφαση για τη μη εγκατάσταση των S-300 στην Κύπρο αλλά στην Κρήτη ανακοινώνεται στις 29 Δεκεμβρίου 1998 από τον Πρόεδρο Γλαύκο Κληρίδη. Στην Κρήτη μεταβαίνουν οι Κύπριοι χειριστές των Πυραύλων οι οποίοι έτυχαν εκπαίδευσης στη Ρωσία για να εγκαταστήσουν το πυραυλικό συστημα και στη συνέχεια να εκπαιδεύσουν τους έλληνες συναδέλφους τους.
H πρώτη δοκιμαστική βολή των ρωσικών αντιαεροπορικών πυραύλων μεγάλου βεληνεκούς S-300, πραγματοποιήθηκε στο Πεδίο Βολής Κρήτης (ΠΒΚ) στα Χανιά, από την 11η Μοίρα Κατευθυνομένων Βλημάτων (11η ΜΚΒ) της 126 Σμηναρχίας Μάχης, στα πλαίσια της άσκησης «Λευκός Αετός 2013» στις 26 Δεκεμβρίου 2013.
ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΣΗΜΙΤΗ -ΚΛΗΡΙΔΗ
Η κοντρα για τους πυραύλους
Κατά τη διάρκεια της σύσκεψης της 27ης Νοεμβρίου 1998 στο Μέγαρο Μαξίμου, με βάση μαρτυρία του τότε υπουργού Άμυνας της Κύπρου, Γιαννάκη Ομήρου, υπήρξε κάθετη διαφωνία σε σχέση με την εγκατάσταση των πυραύλων στην Κύπρο μεταξύ Αθηνών -Λευκωσίας.
Πρωθυπουργός Σημίτης: Φαίνεται να βρίσκεται σε εξέλιξη, απροσδιόριστη ως προς τον χρόνο και τον ακριβή χαρακτήρα πρωτοβουλία για το Κυπριακό. Όταν βρεθήκαμε τον Αύγουστο είχαμε συμφωνήσει κάποια πράγματα. Πρωτοβουλία μέχρι τώρα δεν έχει εκδηλωθεί. Ο κ. Πάγκαλος έστειλε μια επιστολή στην Όλμπραϊτ. Ωστόσο, υπήρξε μια σιωπή από τους Αμερικανούς για τα θέματα που μας ενδιαφέρουν όπως είναι ο αφοπλισμός. Υπάρχει το θέμα των πυραύλων. Τι χρονικά περιθώρια υπάρχουν; Αυτό είναι το ένα. Το δεύτερο είναι οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις. Άρχισαν κανονικά αλλά πρέπει να προσέξουμε το κλίμα στην Ευρώπη. Ένα τρίτο θέμα είναι η θητεία της Ειρηνευτικής Δύναμης. Πληροφορήθηκα ότι υπάρχουν αντιδράσεις για την ανανέωσή της.
Πρόεδρος Κληρίδης: Προτού μπούμε σε συζήτηση αυτών των θεμάτων, θέλω να κάμω τις εξής παρατηρήσεις. Στην Αθήνα οι εφημερίδες γράφουν, ότι η Ελληνική Κυβέρνηση αποφάσισε οι πύραυλοι να μεταφερθούν στην Κρήτη και το εμπόδιο είναι ο Κληρίδης. Εκφράζω τον φόβο ότι η Ελληνική Κυβέρνηση θα παρουσιαστεί ως υποχωρήσασα και ότι το Δόγμα του Ενιαίου Αμυντικού Χώρου Κύπρου – Ελλάδας θα υποστεί πλήγμα. Και δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι υπάρχουν και εκείνοι που το αμφισβητούν. Το 1967 μια άλλη Ελληνική Κυβέρνηση, μη δημοκρατική, απέσυρε τη μεραρχία από την Κύπρο και την άφησε γυμνή. Το 1974 μια άλλη Κυβέρνηση, δημοκρατική, εγκατέλειψε την Κύπρο ανυπεράσπιστη, στον δεύτερο Αττίλα. Δεν θέλω να πιστέψω ότι θα συμβεί και τώρα το ίδιο. Θέλω να υπογραμμίσω ότι κινδυνεύει το γόητρο και η υπόσταση του μετώπου Κύπρου και Ελλάδας που κτίσαμε με κόπο και μόχθο. Προσωπικά δεν με ενοχλεί το πολιτικό κόστος διότι δεν θα είμαι ξανά υποψήφιος για την προεδρία. Όμως, με φοβίζει το κλίμα που θα δημιουργηθεί μέσα στον Κυπριακό Ελληνισμό…
Στο σημείο αυτό και ενώ στη σύσκεψη επικρατούσε παγωμάρα, ο Πρωθυπουργός Σημίτης διέκοψε φανερά εκνευρισμένος τον Πρόεδρο Κληρίδη.
Πρωθυπουργός Σημίτης: Κύριε Πρόεδρε, με εκπλήσσει ο τρόπος που μιλάτε. Είναι απαράδεκτος. Η Ελλάδα και αυτή η Ελληνική Κυβέρνηση ουδέποτε θα εγκαταλείψουν την Κύπρο. Ένα τέτοιο θέμα δεν θα έπρεπε να το εγείρετε…
Πρόεδρος Κληρίδης: Ήθελα να ξεκαθαρίσω το ζήτημα του πολιτικού κόστους. Τώρα έρχομαι στο βασικό θέμα. Οι S-300 παραγγέλθηκαν σε πλήρη γνώση της Ελληνικής Κυβέρνησης και του Ελληνικού Υπουργείου Άμυνας. Μάλιστα, ενώ εγώ διαπραγματευόμουν μικρότερου βεληνεκούς πυραύλους, μου υποδείχθηκε από το ΓΕΕΘΑ ότι θα έπρεπε να πάρουμε τους S-300. Οι Ρώσοι αρχικά αρνούνταν να μας προμηθεύσουν και αναγκάστηκα να στείλω επιστολή στον Ρώσο πρωθυπουργό. Η θέση ότι οι πύραυλοι θα πρέπει, είτε να εγκατασταθούν στην Κρήτη είτε να μην έλθουν καθόλου, δεν είναι ορθή. Έθεσα, όπως είναι γνωστό, ορισμένους όρους, όπως η αποστρατιωτικοποίηση, που δεν υλοποιήθηκαν. Δεν υπήρξε καμιά ανταπόκριση. Η θέση μου είναι ότι δεν πρέπει να υποκύψουμε. Ούτε συμφωνώ ότι πρέπει να συνδέσουμε το θέμα των πυραύλων με την προοπτική ένταξης της Κύπρου στην Ε.Ε., διότι είμαστε αρκετά μακριά από τον χρόνο που θα αποφασιστεί. Ούτε πιστεύω ότι οι Αμερικανοί και οι Άγγλοι θα ασκήσουν πιέσεις στην Τουρκία για να πάμε σε λύση. Αν ενδώσουμε στο θέμα των πυραύλων, αν φανούμε «καλά παιδιά», δεν πρόκειται να διαφοροποιήσουμε τη στάση Αμερικανών και Βρετανών. Οι Αμερικανοί μόλις διαπίστωσαν την αδιαλλαξία των Τούρκων, στην πρόταση για απαγκίστρωση, περιορισμό των εξοπλισμών, αφαίρεση βαρέων όπλων και μείωση στρατευμάτων, αποσύρθηκαν. Καμιά πίεση δεν τους άσκησε ο Χόλμπρουκ. Η άποψή μου είναι ότι οι πύραυλοι πρέπει μεταφερθούν στην Κύπρο και προς το παρόν να μην τους αναπτύξουμε. Δεν ανησυχώ ότι θα υπάρξει θερμό επεισόδιο. Άλλωστε οι μεγαλύτερες αντιδράσεις προέρχονται από τους Αμερικανούς και τους Βρετανούς και λιγότερο από τους Τούρκους.
Πρωθυπουργός Σημίτης: Φαίνεται να κλείνετε την πόρτα σε οποιεσδήποτε διαπραγματεύσεις και σε πρωτοβουλία της Χέρκους (εκπροσώπου του Γ.Γ. του ΟΗΕ στην Κύπρο).
Πρόεδρος Κληρίδης: Δεν είπα ότι θα ανακοινώσουμε απόφαση γύρω από το θέμα των πυραύλων.
Πρωθυπουργός Σημίτης: Πώς θα χειριστείτε το θέμα; Θα συγκαλέσετε το Εθνικό Συμβούλιο;
Ακολουθεί συζήτηση για τις νέες ημερομηνίες στην άφιξη των πυραύλων. Ο Πρόεδρος Κληρίδης αναφέρει ότι του δημιουργείται η εντύπωση ότι η Ελληνική Κυβέρνηση πήρε απόφαση για τη μη έλευση των πυραύλων.
Πρωθυπουργός Σημίτης: Δεν έχω πει ότι πήραμε απόφαση. Άλλωστε πώς μπορούσαμε να πάρουμε απόφαση χωρίς να μιλήσουμε; Οι πύραυλοι χρειάζονται προστασία. Χρειάζονται αντιαεροπορικά συστήματα, μια πλήρη αντιαεροπορική ομπρέλα που δεν τη διαθέτει η Κύπρος. Περαιτέρω υπάρχει το θέμα της μετακίνησης των πυραύλων. Πληροφορούμαι ότι τα οχήματα που θα μεταφέρουν το πυραυλικό σύστημα, έχουν μήκος 100 μέτρων. Πώς θα ανέβουν τους στενούς και δύσβατους ορεινούς δρόμους του Τροόδους;
Στη συνέχεια ο Πρωθυπουργός αναπτύσσει πολιτικά επιχειρήματα γιατί δεν πρέπει να υπάρξει επιμονή στη μεταφορά των πυραύλων στην Κύπρο, με κυριότερα, τις διεθνείς αντιδράσεις, την στρατιωτικοποίηση του Κυπριακού και τις δυσκολίες για την ενταξιακή πορεία της Κύπρου.
Και συνέχισε: Λέτε να μεταφερθούν οι πύραυλοι στην Κύπρο και να μην αναπτυχθούν. Δεν μπορούμε όμως να είμαστε καθόλου βέβαιοι ότι δεν θα κτυπήσουν οι Τούρκοι. Στην Τουρκία επικρατεί πολιτική αστάθεια και αβεβαιότητα και συνεπώς υπάρχει ένα πολιτικό κλίμα που ευνοεί επιθετικές ενέργειες. Οι πύραυλοι, έστω και αποθηκευμένοι, θα αποτελούν μια συνεχή εστία έντασης. Σε ό,τι αφορά την ενταξιακή πορεία της Κύπρου, διαφωνώ ότι δεν θα επηρεαστεί, επειδή ο χρόνος ένταξης θα είναι το 2004-2005. Θα το εγείρουν οι Γερμανοί, οι Γάλλοι, οι Βρετανοί και άλλοι και θα εμποδίσουν την ένταξη. Σε κάθε περίπτωση οι επιπτώσεις θα είναι αρνητικές από τη μεταφορά και εγκατάσταση των πυραύλων στην Κύπρο. Και κάτι άλλο. Στις 11 και 12 Δεκεμβρίου θα έλθετε στη Βιέννη για τη Σύνοδο Κορυφής. Τι θα απαντήσετε, όταν σας υποβληθεί ερώτηση για το θέμα των πυραύλων;
Πρόεδρος Κληρίδης: Η απάντησή μου θα είναι ότι θα αποφασίσει το Εθνικό Συμβούλιο.
Πρωθυπουργός Σημίτης: Δεν συμφωνείτε να δηλώσετε ότι θα έλθουν στην Ελλάδα;
Πρόεδρος Κληρίδης: Όχι, διότι θα φανεί ότι ενδώσαμε. Πρωθυπουργός Σημίτης: Αν έλθουν τα Ηνωμένα Έθνη, το Συμβούλιο Ασφαλείας και πουν ότι η θητεία της Ειρηνευτικής Δύναμης θα ανανεωθεί, μόνο αν δεν έλθουν οι πύραυλοι; Συμφωνώ ότι δεν πρέπει να φανεί διάσταση μεταξύ Κύπρου και Ελλάδας. Μπορεί να έχουμε διαφορετικές εκτιμήσεις αλλά δεν θέλουμε να αφήσουμε μόνη την Κύπρο. Ο φόβος μας όμως είναι ότι θα οδηγηθούμε σε περιπέτειες. Στόχος ήταν να δοθεί ένα μήνυμα με τους πυραύλους. Και το μήνυμα δόθηκε.
Στη συνέχεια όπως αναφέρει το δημοσίευμα ο Πρόεδρος Κληρίδης επιχειρηματολογεί, διαφωνώντας με τον Κ. Σημίτη για τα όσα είχε αναφέρει για την στρατιωτική πτυχή του θέματος και ακολουθεί ένας ιδιαίτερα ενδιαφέρων διάλογος.
Πρωθυπουργός Σημίτης: Τι θα συμβεί αν οι Τούρκοι στείλουν αεροπλάνα για υπερπτήσεις πάνω από τη Λευκωσία;
Πρόεδρος Κληρίδης: Θα τους καταγγείλουμε στο Συμβούλιο Ασφαλείας.
Πρωθυπουργός Σημίτης: Δεν θα επηρεαστεί ο τουρισμός σας;
Πρόεδρος Κληρίδης: Θα το αντέξουμε. Η οικονομία μας είναι ισχυρή.
Πρωθυπουργός Σημίτης: Και αν οι Τούρκοι προχωρήσουν σε κάποιας μορφής χερσαία επιχείρηση, για να καταλάβουν εδάφη; Τι θα γίνει;
Πρόεδρος Κληρίδης: Θα γίνει πόλεμος!
Ο Σημίτης σημειώνει η ιστοσελίδα άκουσε με έκπληξη και έκδηλη ταραχή τη χωρίς δισταγμούς αναφορά του Κληρίδη για πόλεμο και περιορίστηκε να αναφωνήσει επαναλαμβάνοντας δις το ερώτημα: «πόλεμος; πόλεμος;».
Πηγές:
Φώτο Γκάλερι
