Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Η μέγιστη από τις θεότητες του ελληνικού πανθέου, πατέρας θεών και ανθρώπων, κυρίαρχος του ουρανού και των ουρανίων φαινομένων, της γης και του κάτω κόσμου, εκείνος που εξαπολύει τους κεραυνούς, τις αστραπές και τις βροντές, που ρίχνει τη βροχή, που γονιμοποιεί την γη και που ρυθμίζει την ισορροπία και την τάξη. Η ονομασία του έχει προέλευση ινδοευρωπαϊκή, από τη ρίζα div ή djav απ' όπου και το ελληνικό djev (=Z). Είναι θεότητα αντίστοιχη πολλών άλλων θεοτήτων αρχαίων λαών, όπως ο Dyaus των Ινδών, ο Dijans των Περσών, ο Deipalyros των Ιλλυριών, ο Ziu των Γερμανών, ο Jupiter των Ρωμαίων.

Στην αρχαία Ελλάδα ο Ζευς ήλθε από την Ανατολή και διαμορφώθηκε παίρνοντας σταδιακά τα διάφορα ελληνικά χαρακτηριστικά του αλλά και διατηρώντας έντονα και τα αρχικά ινδοευρωπαϊκά χαρακτηριστικά της θεότητας του ουρανού και του φωτός. Κατοικούσε στην κορφή του Ολύμπου και επέβαλε την εξουσία του ύστερα από σκληρούς αγώνες επικράτησης.

Η ελληνική μυθολογία για τον Δία είναι πλουσιότατη. Ο Ζευς και οι λοιποί Ολύμπιοι θεοί αποτελούν την τρίτη γενεά θεοτήτων που κυβέρνησαν τον κόσμο, πράγμα που ήταν αποδεκτό στην Ανατολή (Μεσοποταμία). Η πρώτη γενεά εκπροσωπείται από τον Ουρανό και τη Γη. Η δεύτερη γενεά από τον Κρόνο (που ανέτρεψε τον Ουρανό) και τη Ρέα. Η τρίτη γενεά από τον Δία (που νίκησε τον Κρόνο), την Ήρα, τις θεότητες που ήσαν αδέλφια του Διός (όπως ο Ποσειδών, η Δήμητρα, η Εστία κ.α.) και τις θεότητες που ήσαν παιδιά του Διός, καρποί των πολυάριθμων ερώτων του (όπως ο Απόλλων και η Άρτεμις, ο Άρης, ο Διόνυσος κ.α.). Από τους έρωτες του Διός με θνητές, γεννήθηκαν επίσης πολλοί ημίθεοι και ήρωες που συνήθως κυνηγούσε η σύζυγος (και αδελφή) του Ήρα.

Σύμφωνα προς τη μυθολογία, όταν ο Κρόνος απέκοψε τα γεννητικά όργανα του Ουρανού που ήταν πατέρας του και τον ανέτρεψε, άκουσε απ' αυτόν και τη Γη ότι κι ο ίδιος θα ανατρεπόταν από κάποιο δικό του παιδί. Γι' αυτό και τα παιδιά που γεννούσε η Ρέα τα κατάπινε, για ν' αποφύγει τον κίνδυνο ανατροπής του. Κατάπιε κατά σειράν την Εστία, τη Δήμητρα, την Ήρα, τον Άδη και τον Ποσειδώνα. Όταν τέλος η Ρέα γέννησε τον Δία στο όρος Λύκαιον της Αρκαδίας (όπου οι άνθρωποι, τα ζώα και τα αντικείμενα δεν έχουν σκιά), τον παρέδωσε στη Μητέρα Γη που τον έκρυψε στα βουνά της Κρήτης όπου τον τάιζε η Αμάλ θεια και τον φρόντιζαν η Ιώ και η Αδράστεια. Στον Κρόνο η Ρέα παρουσίασε μια φασκιωμένη πέτρα που την κατάπιε. Αργότερα μεταμορφωμένος ο Δίας σε οινοχόο, κέρασε στον πατέρα του Κρόνο ένα εμετικό, με αποτέλεσμα ο τελευταίος να κάνει εμετό και να αποβάλει την πέτρα αλλά και τα αδέλφια του Διός που είχε καταπιεί. Οι θεότητες βγήκαν από το στομάχι του Κρόνου ώριμες κι έτοιμες για πόλεμο. Άρχισε τότε η Τιτανομαχία που κράτησε 10 χρόνια και στην οποία πήραν μέρος, εκτός από τους θεούς, και οι Γίγαντες, οι Εκατόγχειρες και οι Κύκλωπες (υπέρ του Διός) και οι Τιτάνες (υπέρ του Κρόνου). Τελικά ο Κρόνος και οι Τιτάνες ηττήθηκαν και φυλακίστηκαν στα Τάρταρα (ή κατ' άλλη εκδοχή εξορίστηκαν στη Δύση), εκτός από τον Άτλαντα, τον διασημότερο από τους Τιτάνες, που καταδικάστηκε να κρατάει στους ώμους του τον ουρανό. Χάρη δόθηκε στις Τιτανίδες. Την πέτρα που είχε καταπιεί ο Κρόνος στη θέση του Διός, ο Ζευς την αφιέρωσε στους Δελφούς όπου και λατρεύτηκε. Ένας άλλος διάσημος Τιτάνας, ο Προμηθεύς, δεν πολέμησε κατά του Διός αλλά, κατά μια εκδοχή, υπέρ του.

Ωστόσο η εξουσία του Διός δεν στερεώθηκε ακόμη. Η γιαγιά του Γη γέννησε τους Γίγαντες που τους έστειλε εναντίον του. Στη Γιγαντομαχία, ο Δίας αντιμετώπισε τους Γίγαντες με τους κεραυνούς του. Με τη βοήθεια και του Ηρακλή, οι Γίγαντες ηττήθηκαν. Τότε η Γη γέννησε ένα τέρας, τον Τυφωέα, τεραστίων διαστάσεων, που αρχικά νίκησε τον Δία αλλά αργότερα, με τη συμβολή του Ερμή, νικήθηκε και φυλακίστηκε κάτω από την Αίτνα (όπου το ομώνυμο ηφαίστειο) στη Σικελία. Η εξουσία του Διός επί θεών και ανθρώπων ήταν πλέον αδιαμφισβήτητη.

Σύζυγοι του Διός αναφέρονται στη μυθολογία η Τιτανίδα Μήτιδα, αργότερα η Θέμις (θεά του νόμου και της τάξης) από την οποία γεννήθηκαν οι Ώρες και οι Μοίρες. Άλλη σύζυγός του αναφέρεται η Ευρυνόμη, κόρη του Ωκεανού και της Τηθύος, από την οποία γεννήθηκαν οι Χάριτες. Από την ένωση του Διός με τη Δήμητρα (ένωση ουρανού και γης) γεννήθηκε η Περσεφόνη. Άλλη σύζυγος του Διός αναφέρεται η Τιτανίδα Μνημοσύνη από την οποία γεννήθηκαν οι εννέα Μούσες. Με την Λητώ, ο Δίας ενώθηκε και γεννήθηκαν ο Απόλλων και η Άρτεμις. Τελευταία σύζυγός του ήταν η Ήρα (που ωστόσο στην Ιλιάδα αναφέρεται ως η πρώτη) με την οποία απέκτησε την Ήβη, τον Άρη και την Ειλείθυια. Σύζυγός του αναφέρεται και η Διώνη, με την οποία απέκτησε την Αφροδίτη. Ακόμη, με την Μαία, κόρη του Άτλαντος, απέκτησε τον Ερμή. Με πολλές άλλες, θεές, νύμφες, θνητές, απέκτησε πολλά παιδιά. Μεταξύ άλλων: Με την Ηλέκτρα (κόρη του Άτλαντος) την Αρμονία και τον Δάρδανο, με την Ταϋγέτη τον Λακεδαίμονα, με την Αίγινα τον Αιακό, με την Καλλιστώ τον Αρκάδα, με την Ιώ τον Έπαφο, με την Νιόβη τον Άργο και τον Πελασγό, με την Λήδα (μεταμορφωμένος σε κύκνο) τον Κάστορα και τον Πολυδεύκη (τους Διοσκούρους), με την Δανάη (μεταμορφωμένος σε χρυσή βροχή) τον Περσέα, με την Αλκμήνη τον Ηρακλή, με την Ευρώπη τον Μίνωα και άλλους, με τη Σεμέλη τον Διόνυσο.

Στην πορεία του χρόνου, και με την επίδραση της λογικής και της φιλοσοφίας, η μορφή του Διός εξελίσσεται στον αρχαίο ελληνικό κόσμο και γίνεται πνευματική αρχή, τείνει ακόμη να γίνει ο ένας θεός, με τους άλλους υποτελείς του. Γίνεται ο υπέρτατος θεός, ο αιώνιος, ο πάνσοφος, εκείνος που καθόρισε και διαφυλάσσει την τάξη του κόσμου. Λατρεύτηκε καθ' όλη την διάρκεια της Αρχαιότητας σ' ολόκληρη την Ελλάδα, με 214 γνωστά σήμερα επίθετα που εκφράζουν και το πλήθος των ιδιοτήτων και των χαρακτηριστικών του. Τα κυριότερα ιερά του βρίσκονταν στη Δωδώνη, στο όρος Λύκαιον, στο όρος Δίκτη (Κρήτη), στην Ολυμπία (όπου και το περίφημο άγαλμά του καμωμένο από τον Φειδία, ένα από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου), στην Αθήνα (Ολυμπιείον), στο όρος Κυλλήνη της Κορινθίας κ.α.

Στην αρχαία ελληνική τέχνη ο Δίας συνήθως αποδιδόταν ένθρονος, κρατώντας τον κεραυνό και περιβαλλόμενος από άλλες θεότητες.

 Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια