Αεροδρόμιο Λευκωσίας
Το διεθνές αεροδρόμιο Λευκωσίας άρχισε να κατασκευάζεται την δεκαετία του 1930. Ήταν ο πρώτος αερολιμένας της Κύπρου και στα αρχικά του χρόνια λειτουργούσε κυρίως ως στρατιωτικό αεροδρόμιο της αποικιοκρατικής κυβέρνησης εξυπηρετώντας την Royal Air Force.Σήμερα η Κύπρος διαθέτει και άλλα αεροδρόμια.
Οι εγκαταστάσεις του Αεροδρομίου Λευκωσίας επεκτάθηκαν κατά την διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, με σκοπό να εξυπηρετήσει καλύτερα τις επιχειρήσεις των Βρετανών και των Συμμαχικών Δυνάμεων κατά των δυνάμεων του ’ξονα.
Με το πέρας του πολέμου εισήχθησαν οι εμπορικές υπηρεσίες και από το 1948 η Misrair, η BOAC, η Cyprus Airways και η MEA παρείχαν τακτικές υπηρεσίες. (Βλέπε Βίντεο)
Οι εγκαταστάσεις όμως που υπήρχαν ήταν περιορισμένες και έτσι το 1949 κατασκευάστηκε το πρώτο κτίριο τερματικού σταθμού με κόστος £50.000, που λειτούργησε εμπορικά μέχρι τον Μάρτιο του 1968.
Στις 27 Μαρτίου του 1968, εγκαινιάστηκε ο νέος σύγχρονος τερματικός σταθμός από τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο που σχεδιάστηκε από τις γερμανικές εταιρείες Dorsch und Gehrmann και την Wiesbaden με το κόστος του έργου να ανέρχεται στις £1.100.000, από τις οποίες οι £500,000 προήλθαν από τη Βρετανία. (Βλέπε Βίντεο)
Στον νέο τερματικό μπορούσαν να σταθμεύσουν μέχρι και 11 εμπορικά αεροσκάφη, ενώ ο Διεθνής Αερολιμένας Λευκωσίας θα μπορούσε να φιλοξενήσει μέχρι και 800 000 επιβάτες σε έναν χρόνο.
Το 1972 πραγματοποιήθηκε αεροπειρατία στο αεροδρόμιο Λευκωσίας. (Βίντεο Ψηφιακός Ηρόδοτος)
Το 1973 ο Διεθνής Αερολιμένας άγγιξε την πληρότητα του καθώς διακινήθηκαν από αυτό 785.564 επιβάτες. (Βίντεο Ψηφιακός Ηρόδοτος-Αρχείο ΡΙΚ)
Η τελευταία εμπορική αεροπορική πτήση
Στις 15 Ιουλίου 1974 πραγματοποιήθηκε από την Χούντα των Αθηνών στρατιωτικό πραξικόπημα στην Κύπρο. Ο Διεθνής Αερολιμένας Λευκωσίας κατελήφθηκε από τον στρατό όπως όλα τα άλλα δημόσια κτίρια της χώρας.
Το Αεροδρόμιο παρέμεινε κλειστό μέχρι τις 18 Ιουλίου, όπου και άνοιξε ξανά τις πύλες του για να δημιουργηθεί ένας τεράστιος συνωστισμός σε αυτό από τους τουρίστες που έσπευσαν να εγκαταλείψουν το νησί για να γλιτώσουν από την επικείμενη βάρβαρη εισβολή της 20ης Ιουλίου.
Η τελευταία εμπορική αεροπορική πτήση που πραγματοποιήθηκε στον Διεθνή Αερολιμένα Λευκωσίας ήταν η πτήση CY317 που προσγειώθηκε τα ξημερώματα της 20ης Ιουλίου.
Ο κυβερνήτης του αεροσκάφους Αδάμος Μαρνέρος, ήταν ο τελευταίος πιλότος που θα προσγειωνόταν στο Αεροδρόμιο Λευκωσίας, κάνοντας την πτήση Λονδίνο-Ρώμη-Λευκωσία.
Στην τελευταία πτήση βρίσκονταν 10 επιβάτες, μια οικογένεια Ελληνοκυπρίων και μια Τουρκοκυπριακή.
Ο Κυβερνήτης Αδάμος Μαρνέρος βλέποντας από την τηλεόραση του ξενοδοχείου του στο Λονδίνο τα Τουρκικά στρατεύματα να φορτώνονται στα πολεμικά πλοία μεταβίβασε τις ανησυχίες του στην Λευκωσία ζητώντας να ακυρωθεί η πτήση.
Το αίτημα του έπεσε στο κενό και έτσι στις 19 Ιουλίου, στις 8:10 μ.μ. τοπική ώρα Αγγλίας, απογειώθηκε από το Λονδίνο με προορισμό την πρώτη του στάση, τη Ρώμη. Φτάνοντας εκεί επικοινώνησε ξανά με τις Κυπριακές Αερογραμμές όπου του μεταφέρθηκε πως η κατάσταση στο νησί είναι ομαλή.
Έτσι στις 12:30 μ.μ, οι δέκα επιβάτες και το πλήρωμα απογειώθηκαν και πάλι με τελικό προορισμό τη Λευκωσία.
Φθάνοντας λίγο πάνω από την Κύπρο ο κυβερνήτης Μαρνέρος παρατηρεί πέντε σήματα στην οθόνη του ραντάρ του. Οι πέντε μικρές κουκκίδες, ήταν τα πλοία που κινούνταν από την Αττάλεια προς την Κερύνεια .
Ο Μαρνέρος ζητά αμέσως άδεια να κατευθύνει προς την περιοχή Αμμοχώστου με σκοπό να παρακολουθήσει τυχόν κίνηση πλοίων στην περιοχή. Αλλάζοντας πορεία, τα σήματα στο ραντάρ του αυξάνονταν και γίνονταν πιο ευδιάκριτα. Μικρά σκάφη, συνόδευαν τα αποβατικά πλοία που κατευθύνονταν στις ακτές της Κερύνειας.
Ο Κυβερνήτης σημειώνει τα πάντα σε ένα χάρτη. Μετά την προσγείωση του αεροπλάνου, ο χάρτης αυτός δόθηκε στην κυπριακή Αστυνομία. Ο Κυβερνήτης δίνει σήμα να ειδοποιηθεί άμεσα η στρατιωτική διοίκηση Κερύνειας. Η απάντηση που λαμβάνει είναι πως είναι όλα υπό έλεγχο.
Τελικά, στις 04:00 το πρωί, της 20ης Ιουλίου 1974, ο Αδάμος Μαρνέρου με αυταπάρνηση προσγειώνει το τελευταίο αεροπλάνο στο Αεροδρόμιο Λευκωσίας. Μέχρι να φύγει από το Αεροδρόμιο ο ουρανός της Λευκωσίας γεμίζει με Τούρκους αλεξιπτωτιστές. Η μπότα του βάρβαρου κατακτητή θα πατούσε την Κύπρο.
Επιχείρηση Νίκη
Οι μέρες που ακολουθήσαν μέχρι και τις 16 Αυγούστου θα μετατρέψουν τον στολίδι της Μεσογείου σε πεδίο μάχης, καθώς η μεγάλη στρατηγική του σημασία θα το μετατρέψει σε μήλο της έριδος μεταξύ των Τούρκων εισβολέων και των Δυνάμεων της Εθνοφρουράς συνεπικουρούμενης από την ΕΛΔΥΚ.
Όλα ξεκίνησαν, μεταξύ 21ης Ιουλίου και της 22ας Ιούλιου. Δεκαπέντε μεταγωγικά αεροσκάφη Νοράτλας με την κωδική ονομασία «Νίκη» θα ξεκινούσαν από την Σούδα της Κρήτης για να μεταφέρουν στην Κύπρο την Α΄ Μοίρα καταδρομών με σκοπό αρχικά να υπερασπιστεί το Αεροδρόμιο Λευκωσίας.
Η αποστολή αυτή θα χαρακτηριζόταν μεταπολεμικά ως «αποστολή αυτοκτονίας» λόγω της παράτολμης πτήσης των αεροσκαφών που πετούσαν σχεδόν στην επιφάνεια της θάλασσας και θα έπρεπε να προσγειωθούν σε ένα σκοτεινό αεροδιάδρομο.
Ενώ τα αεροσκάφη κατάφεραν να φτάσουν στην Κύπρο χωρίς να γινούν αντιληπτά από τον Τούρκο εισβολέα δέχθηκαν απροσδόκητη επίθεση από την Εθνοφρουρά που δεν ειδοποιήθηκε ποτέ για την κάθοδο των αεροσκαφών.
Ως αποτέλεσμα αυτού ήταν η καταρρίψη από φίλια πυρά του αεροσκάφους «Νίκη 4» επιφέροντας τον θάνατο σε όλους τους επιβαίνοντας εκτός από ένα. Απώλειες υπήρξαν και στο «Νίκη 6» καθώς από τα πυρά των πυροβόλων σκοτώθηκαν δύο καταδρομείς που επέβαιναν στο μεταγωγικό.
Μάχη Αεροδρομίου
Στις 23 και 24 Ιουλίου θα ακολουθήσει η μάχη του αεροδρομίου όπου οι καταδρομείς της Α΄ μοίρας καταδρομών έχοντας την βοήθεια της ΕΦ θα αντισταθούν ηρωικά στην επίθεση ενός ολόκληρου τουρκικού συντάγματος κρατώντας το αεροδρόμιο σε ελληνικά χεριά. Με την κατάπαυση του πυρός που υπογράφηκε στις 16 Αυγούστου 1974 το Αεροδρόμιο της Λευκωσίας έγινε μέρος της ελεγχόμενης ζώνης των Ηνωμένων Εθνών.
Αεροδρόμιο Λευκωσίας σήμερα
Μέρος του Διεθνή Αερολιμένα Λευκωσίας αποτελεί σήμερα την βάση των Ηνωμένων Εθνών στην Κύπρο, ενώ σε αυτόν γίνονται συναντήσεις μεταξύ του ΠτΔ και του Τ/κ ηγέτη. (Βλέπε Βίντεο)
Μετά την εισβολή του 1974 ακολούθησαν ακόμη τρεις πτήσεις. Οι δύο ήταν απογειώσεις αεροσκαφών των ΚΑ που έμειναν εγκλωβισμένα εκεί και αργότερα διευθετήθηκε η αναχώρησή τους (1976 και 1977). Ενώ η τρίτη ήταν η αναχώρηση του τότε ΓΓ του ΟΗΕ Κουρτ Βάλντχαϊμ, ο οποίος μετά την επίσκεψή του στην Κύπρο είχε δώσει διάσκεψη Τύπου και στη συνέχεια αναχώρησε με το αεροσκάφος των ΗΕ.
Από τότε το μεγαλύτερο μέρος του Αεροδρομίου αφέθηκε στον χρόνο και από κόσμημα της Μεσογείου που ήταν πριν την εισβολή σήμερα αποτελεί φάντασμα.
Πηγές:
- Έρευνα Στέλιος Τσιάρτας, Δημοσιογράφος
- Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια
Φώτο Γκάλερι
