Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Το μοναστήρι του Αγίου Προκοπίου βρίσκεται στα δυτικά της Λευκωσίας και κοντά στο προάστιο του Αγίου Δομετίου, αποτελεί δε σήμερα το κυριότερο μετόχι της Μονής Κύκκου, κατόχου μεγάλης κτηματικής περιουσίας στην περιοχή. Τμήματα της περιουσίας αυτής δωρήθηκαν από το μοναστήρι του Κύκκου και κτίστηκαν σ’ αυτά η Ιερατική Σχολή «Απόστολος Βαρνάβας», τα εκπαιδευτήρια Κύκκου Αρρένων και Θηλέων και άλλα οικοδομήματα.

Το μετόχι του Αγίου Προκοπίου αποτελείται σήμερα από μεγάλο οικοδομικό τετράγωνο δύο ορόφων. Στο μέσον μεγάλης εσωτερικής αυλής βρίσκεται ο μονόκλιτος με τρούλλο ναός του Αγίου Προκοπίου, επικαλυμμένος με κεραμίδια. Δύο καμπαναριά υπάρχουν στο δυτικό άκρο του ναού. Πάνω από την κύρια (δυτική) είσοδο του ναού αναγράφεται η χρονολογία οικοδόμησής του: 1861.

Το μετόχι βρισκόταν ήδη σε ακμή το 1878, όταν οι Άγγλοι κατέλαβαν την Κύπρο, όπου είχε διαμείνει ο πρώτος άγγλος κυβερνήτης της Κύπρου Sir Garnet Wolseley, μόλις έφθασε στη Λευκωσία τον Ιούλιο 1878. Παρέμειναν εκεί για όσο διάστημα χρειαζόταν έως ότου αποκτήσουν μονιμότερη στέγη. Έστησαν στην περιοχή ένα από τα πρώτα πρόχειρα στρατόπεδά τους, που το ονόμασαν «Στρατόπεδο του Μοναστηρίου» (Monastery Camp). Αγγλικές γκραβούρες του 1878 που δημοσιεύθηκαν σε αγγλικές εφημερίδες τότε, δείχνουν το στρατόπεδο, από αντίσκηνα, να εκτείνεται στα δυτικά-νοτιοδυτικά του μοναστηριού, καθώς και το ίδιο το μοναστήρι που παρουσιάζεται να ήταν αρκετά διαφορετικό τότε. Ο ναός είχε, όπως και σήμερα, δύο καμπαναριά στο δυτικό του άκρο και υπερυψωμένο το ανατολικό του τμήμα, σε μορφή θόλου εσωτερικά, αλλά τα μοναστηριακά οικοδομήματα κατελάμβαναν βασικά τη νότια πλευρά. Ολόγυρα υπήρχαν κήποι αλλά και έρημες εκτάσεις. Άλλη αγγλική γκραβούρα της εποχής δείχνει τελετή μπροστά στο ναό, οπότε, παρουσία του πρώτου Άγγλου ύπατου αρμοστή σερ Γκάρνετ Γούλσλεϊ και άλλων αξιωματούχων και πλήθους κόσμου, ο τότε ηγούμενος και άλλοι μοναχοί ευλογούν την αγγλική σημαία που υψώνεται στο ναό.  

Επιγραφή πάνω από την είσοδο στο μέσον της δυτικής πτέρυγας των μοναστηριακών οικοδομημάτων μαρτυρεί ότι αυτά είχαν υποστεί ανοικοδόμηση το έτος 1922. Ευρεία ανακαίνιση ολοκλήρου του μετοχίου έγινε και κατά την τελευταία δεκαετία του 20ού αιώνα, επί ηγουμενίας Νικηφόρου. Σε μεγάλη έκταση στα ανατολικά δημιουργήθηκαν ωραίοι κήποι, που συχνά παραχωρούνται από το μοναστήρι για φιλοξενία φιλανθρωπικών εκδηλώσεων.

Τα διώροφα μοναστηριακά οικοδομήματα περιβάλλουν το ναό από όλες τις πλευρές. Η κύρια είσοδος βρίσκεται στο μέσον της ανατολικής πτέρυγας, ενώ άλλη είσοδος βρίσκεται στο μέσον της δυτικής πτέρυγας. Και οι τέσσερις πτέρυγες αποτελούνται από σειρές δωματίων, κελιών και γραφείων, και έχουν μπροστά τους, τόσο στο ισόγειο όσο και στον όροφο, συνεχείς αψιδωτές στοές.

Στο μοναστήρι του Αγίου Προκοπίου διαμένουν για υπηρεσία Κυκκώτες μοναχοί και συχνά διαμένει σ’ αυτό και ο ίδιος ο ηγούμενος Κύκκου. Από το 2008, οπότε ο ηγούμενος Κύκκου Νικηφόρος εξελέγη και ως μητροπολίτης της νεοϊδρυθείσας περιφέρειας Κύκκου-Τηλλυρίας, στο μετόχι στεγάζονται και γραφεία της Μητρόπολης αυτής.

Ουσιαστικά το μετόχι αυτό είναι το κέντρο διοίκησης του μοναστηριού της Παναγίας του Κύκκου και των πλείστων όσων δραστηριοτήτων του.

Η μνήμη του αγίου Προκοπίου γιορτάζεται στις 8 Ιουλίου.

Περιγραφή από τον William H. Mallock

Το 1888 ο άγγλος συγγραφέας William H. Mallock (1849-1923) γράφει για το Μετόχι :

«Βρίσκεται σε εύφορο τμήμα της μεγάλης κεντρικής πεδιάδας, κοντά σε κήπους με δέντρα και δασώδη κοινότητα. Εξωτερικά παρουσιάζει εικόνα ασφαλώς γραφική, όμως θυμίζει περισσότερο αγρόκτημα παρά μοναστήρι. Η εκκλησία έχει κάποιο αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον, αυστηρή μέσα στην αρχαϊκή απλότητά της παρ’ ότι από πηλό και ασβέστη. Όσο για για την εσωτερική εικόνα ζωής αυτή είναι η αναμενόμενη. Μελαχρινοί μοναχοί με μακριά μαλλιά, και καλόβολες φυσιογνωμίες αλλά εντελώς αναλφάβητοι, γυροφέρνουν σε τυχαίες ομάδες, έτοιμοι να εξαντλήσουν την περιέργειά τους για τον επισκέπτη με ερωτήματα που θα ήσαν πολύ ενοχλητικά αν δεν κρίνονταν ως παιδιάστικα».