Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Βρίσκεται κτισμένο στην κορυφή λόφου νοτιοανατολικά του χωριού Αναλιόντας από το οποίο απέχει 2 περίπου χιλιόμετρα. Δεν είναι γνωστό πότε κτίστηκε. Όταν το 1735 επεσκέφθη το μοναστήρι ο Ρώσος μοναχός Βασίλι Μπάρσκυ, τούτο ήταν ήδη αρκετά παλαιό και εκτίσθη από αρχαίους ευσεβείς ανθρώπους. Όμως δεν ήταν σημαντικό, ούτε ωραίο, παρόλο που ήταν ευρύχωρο. Εξωτερικά ήταν μάλλον άσχημο και γι’ αυτό ο Μπάρσκυ δεν το σχεδίασε. Το μοναστήρι είχε τότε δυο εισόδους από τη βόρεια πλευρά και η εκκλησία ήταν μικρή με μια είσοδο στον βόρειο τοίχο της, ήταν δε διακοσμημένη με τοιχογραφίες από τις οποίες ξεχώριζε η τεράστια μορφή του αρχαγγέλου Μιχαήλ. Τότε είχε 5 μοναχούς με έναν ηγούμενο. Στα τέλη όμως του 18ου αιώνα, το μοναστήρι φαίνεται ότι εγκατελείφθη.

Το μοναστήρι που περιγράφει ο Μπάρσκυ φαίνεται ότι είχε ανακαινισθεί ριζικά από τον αρχιεπίσκοπο Χρύσανθο το 1769. Ο σημερινός ναός κτίστηκε από τον αρχιεπίσκοπο Χρύσανθο το 1769, όπως αναφέρει επιγραφή σε ειλητάριο που κρατεί ο αρχιεπίσκοπος Χρύσανθος σε τοιχογραφία δυτικά της νότιας εισόδου του ναού.

Το μοναστήρι, όπως ανακαινίστηκε, αποτελείται από σειρά κελιών στην ανατολική, τη βόρεια και τη δυτική πλευρά, σε σχήμα Π, και με στοά που στηρίζεται σε λίθινες πολυγωνικές κολόνες. Η είσοδος του μοναστηριού ήταν στο μέσο της δυτικής πτέρυγας. Το μοναστήρι ερειπώθηκε τελείως και μόνο τρία κελιά της ανατολικής πτέρυγας και ο ναός σώζονταν προτού αρχίσει η αναστήλωσή του. Η δυτική πτέρυγα σωζόταν μέχρι το 1965. Αργότερα το νότιο μισό της πτέρυγας αυτής και η είσοδος ερειπώθηκαν. Η κατερείπωση του μοναστηριού οφείλεται στην κατολίσθηση του υπεδάφους, όπως απέδειξε πρόσφατη έρευνα.

Η εκκλησία είναι μονόκλιτη, καμαροσκέπαστη, με τρεις εισόδους, στο μέσο του βόρειου, του δυτικού και του νότιου τοίχου. Το κάτω μέρος του νότιου, του δυτικού και του βόρειου τοίχου, στο ύψος των θυρών, διακοσμείται με τοιχογραφίες αγίων.

Στο νότιο τοίχο, δυτικά από τη μεγάλη εικόνα του αρχαγγέλου, που είναι τοποθετημένη σε ιδιαίτερο εικονοστάσιο, εικονίζονται οι άγιοι Κωνσταντίνος και Ελένη, Νικόλαος, Δημήτριος έφιππος και Μάμας. Στις παρειές της νότιας θύρας εικονίζονται προσωποποιήσεις της Ταπείνωσης, της Αγάπης και της Σωφροσύνης, ενώ στο τύμπανο που κλείνει το τόξο της θύρας εικονίζεται το Άγιον Μανδήλιον. Δυτικά της θύρας εικονίζεται ο αρχιεπίσκοπος Χρύσανθος να προσφέρει το ναό στον αρχάγγελο Μιχαήλ, με δυο μικρές επιγραφές που μας δίνουν τον χρόνο της ανοικοδόμησης του ναού (1769) από τον αρχιεπίσκοπο Χρύσανθο και τον οικονόμο του μοναστηριού Λεόντιο. Στην αναθηματική τοιχογραφία υπογράφει ο ζωγράφος Λεόντιος ιερομόναχος. Ο Λεόντιος ζωγράφισε και τις άλλες τοιχογραφίες του νότιου και του δυτικού τοίχου και τις περισσότερες τοιχογραφίες του βόρειου τοίχου.

Δυτικά της αναθηματικής τοιχογραφίας εικονίζονται οι άγιοι Σπυρίδων, Ηρακλείδιος, Θεόδωρος Στρατηλάτης, Θεόδωρος Τύρων, Προκόπιος και Τρύφων. Στον δυτικό τοίχο εικονίζονται οι αγίες Θέκλα και Μαρίνα στα νότια της εισόδου, και οι αγίες Βαρβάρα και Παρασκευή στα βόρεια. Μετά το δυτικό παράθυρο του βόρειου τοίχου εικονίζονται οι άγιοι Δαμιανός, Κοσμάς και Παντελεήμων, ενώ στην άλλη πλευρά του ιδίου παραθύρου στον βόρειο τοίχο εικονίζονται τρεις αδιάγνωστοι άγιοι. Οι τρεις αυτοί άγιοι, όπως και η τοιχογραφία του αγίου Μηνά στ' ανατολικά της βόρειας θύρας, έγιναν το 1863 από κάποιον ζωγράφο Αντώνιο Χατζηχρήστου. Οι άλλες τοιχογραφίες του βόρειου τοίχου, δηλαδή ο άγιος Γεώργιος στα δυτικά του ανατολικού παραθύρου και οι άγιοι Βασίλειος, Χρυσόστομος και Γρηγόριος και οι απόστολοι Πέτρος και Παύλος, είναι έργα του ιερομόναχου Λεοντίου κι έγιναν το 1769. Οι τοιχογραφίες, όπως φαίνεται από τις επιγραφές που τις συνοδεύουν, είναι αναθηματικές κι έγιναν με δαπάνη διαφόρων δωρητών. Δείχνουν ακόμη την παρακμή της τοιχογραφίας, μια και η τεχνική τους είναι η τεχνική της φορητής εικόνας.

Το τέμπλο του ναού είναι του 18ου αιώνα. Οι εικόνες του τέμπλου είναι του 17ου αιώνα. Η μεγάλη εικόνα του αρχαγγέλου, έργο του Λεοντίου, έγινε το 1769 με δαπάνη του αρχιεπισκόπου Χρυσάνθου και ξεχωρίζει για την ποιότητά της από τις άλλες εικόνες του 18ου αιώνα.

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια