Μια Μηλιά
Μια Μηλιά- Mia Milia. Χωριό της επαρχίας Λευκωσίας, στην πεδιάδα της Μεσαορίας, περί τα 7 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της πόλης της Λευκωσίας. Βρίσκεται στην κατεχόμενη από το 1974 από τα τουρκικά στρατεύματα εισβολής περιοχή της Κύπρου.
Βλέπε λήμμα: Αττίλας '74 επιχείρηση
Η Μια Μηλιά είναι κτισμένη σε μέσο υψόμετρο 110 μέτρων, με τα βόρειά της σύνορα να αποτελούν μέρος των διοικητικών ορίων των επαρχιών Λευκωσίας-Κερύνειας. Το ανάγλυφό της έχει μια κλίση προς τα νότια. Κοντά στα βόρεια σύνορα του χωριού, που εκτείνονται μέχρι τις νότιες υπώρειες του Πενταδάκτυλου, το υψόμετρο φθάνει τα 254 μέτρα (κορφή Αρνόλογος), μειώνεται στα 150 μέτρα κοντά στο φράγμα της Μιας Μηλιάς και στα 110 μέτρα κοντά στον οικισμό. Το τοπίο του χωριού είναι διαμελισμένο από μικρά ρυάκια που πηγάζουν από τον Πενταδάκτυλο και συνεχίζονται νοτιότερα για να ενωθούν με τον ποταμό Πεδιαίο.
Βλέπε λήμμα: Πεδιαίος ποταμός
Το πρώτο σιδερένιο γεφύρι
Από την Μια Μηλιά περνούσε ο πιο μεγάλος χείμαρρος της Κύπρου, ο Πεδιαίος ή ο Πιθκιάς όπως είναι γνωστός. Δύο μεγάλα γεφύρια, ένα στη Δυτική πλευρά του χωριού στον παλιό δρόμο και ένα στη Νότια πλευρά στο νέο δρόμο Λευκωσίας - Αμμοχώστου διευκόλυναν τη συγκοινωνία υπεράνω του Πεδιαίου ποταμού. Μάλιστα το γεφύρι στη Δυτική πλευρά είναι το πρώτο σιδερένιο γεφύρι που κατασκευάστηκε στην Κύπρο. Τα εγκαίνια του νέου γεφυριού έγιναν στις 26 Σεπτεμβρίου 1883.
Γεωολογία- κλίμα
Από γεωλογικής απόψεως, στη διοικητική έκταση του χωριού κυριαρχούν οι αποθέσεις του φλύσχη της Κυθρέας, οι αποθέσεις του σχηματισμού Πάχνας (εναλλασσόμενες στρώσεις κιμωλιών, μαργών και ψαμμιτών), οι γύψοι του σχηματισμού Καλαβασού και οι πρόσφατες αλλουβιακές αποθέσεις της Ολόκαινης γεωλογικής περιόδου. Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν ξερορεντζίνες και προσχωσιγενή εδάφη.
Η Μια Μηλιά δέχεται μια μέση ετήσια βροχόπτωση περί τα 350 χιλιοστόμετρα. Στην περιοχή της καλλιεργούνταν, πριν από την τουρκική εισβολή του 1974, τα σιτηρά, τα νομευτικά φυτά και τα λαχανικά. Υπήρχαν επίσης αρκετές ακαλλιέργητες εκτάσεις που είτε ήσαν γυμνές είτε καταλαμβάνονταν από άγρια φυσική βλάστηση. Μέρος του βόρειου τμήματος του χωριού καταλαμβάνεται από το κρατικό δάσος της Κυθρέας.
Περί τα τρία χιλιόμετρα βόρεια του οικισμού βρίσκεται το φράγμα της Μιας Μηλιάς, χωρητικότητας 355.000 μ³, από το οποίο αρδευόταν έκταση γης 174 εκταρίων που εκαλλιεργείτο κυρίως με σιτηρά και λαχανικά.
Αρκετά ανεπτυγμένη, πριν από την τουρκική εισβολή του 1974, ήταν η κτηνοτροφία του χωριού. Το 1973 εκτρέφονταν από 199 κτηνοτρόφους 1.532 πρόβατα, 784 κατσίκες, 3 βόδια και 4.043 πουλερικά.
Υδατοφράκτες
Η Κυβέρνηση κατασκεύασε δύο υδατοφράκτες τη δεκαετία 1960 -70 στην τοποθεσία Μερράς, στα Βορειοδυτικά του χωριού. Ο Μερράς ήταν χαλίτικη γη και χρησίμευε ως βοσκότοπος για τα κοπάδια των Μια Μηλιωτών, των Τούρκων βοσκών από τις Χαμίτ Μάντρες και άλλων βοσκών της περιοχής.
Βιομηχανία- Βιοτεχνία
Μια άλλη σημαντική οικονομική δραστηριότητα του χωριού ήταν και η βιομηχανική. Στα νότιά του δημιουργήθηκε και λειτουργούσε πριν από την τουρκική εισβολή βιομηχανική περιοχή στην οποία ήταν εγκατεστημένες διάφορες βιομηχανικές μονάδες. Σύμφωνα με την απογραφή επιχειρήσεων του 1972, στη Μια Μηλιά ήσαν εγκατεστημένες 32 βιομηχανικές μονάδες. Τα κυριότερα είδη βιομηχανίας που αναπτύχθηκαν ήσαν τα είδη διατροφής, τα έπιπλα, τα είδη ένδυσης, τα μη μεταλλικά ορυκτά προϊόντα, τα δερμάτινα είδη, τα προϊόντα μετάλλου, τα μηχανήματα, η τυπογραφία και τα εξαρτήματα μεταφορικών μέσων. Η μεγάλη βιομηχανική περιοχή της Μιας Μηλιάς, που αποτελούσε πριν από το 1974 την κυριότερη βιομηχανική περιοχή της Λευκωσίας, ήταν χώρος απασχόλησης αρκετών κατοίκων του χωριού.
Το έδαφος της Μιας Μηλιάς ήταν κατάλληλο για την κατασκευή τούβλων και κεραμιδιών. Την καλοκαιρινή περίοδο λειτουργούσαν μικρές χειρονακτικές βιομηχανίες τα "καμίνια" που έκαναν τα ξακουστά τούβλα και κεραμίδια της Μιας Μηλιάς. Σ ' αυτά τα καμίνια δούλευαν αρκετοί Μια Μηλιώτες ιδίως μαθητές των Γυμνασίων όπως και αρκετοί κάτοικοι από τα γύρω χωριά, Κυθραία, Νέο Χωριό Κυθραίας, Παλαίκυθρο, Τραχώνι, Βώνι και Έξω Μετόχι, Έλληνες και Τούρκοι.
Ακόμη υπήρχε και ένα καμίνι που έβγαζαν γύψο. Το καμίνι αυτό βρισκόταν στην τοποθεσία "Βούναρος" στα Βορειοανατολικά του χωριού. Στην είσοδο του χωριού υπήρχε στα παλιά χρόνια, μέχρι το 1955 περίπου, εργαστήριο αγγειοπλαστικής όπου οι "κουππάρηδες" χρησιμοποιώντας τον παραδοσιακό τροχό, έφτιαχναν διάφορα πήλινα δοχεία, όπως γλάστρες, βάζα, καπνιστήρια, στάμνες "κούπες" κλπ.
Συγκοινωνία
Η Μια Μηλιά λόγω της θέσης ήταν συγκοινωνιακός κόμβος. Συνδέεται στα βόρεια με το χωριό Κουτσοβέντης (περί τα 7 χμ.), στα βορειοδυτικά με το χωριό Συγχαρί (περί τα 9 χμ.), στα βορειοανατολικά με τα χωριά Κυθρέα (περί τα 8 χμ.), Νέο Χωριό Κυθρέας (περί τα 6 χμ.) και Τραχώνι (περί τα 7 χμ.), και στα νοτιοδυτικά με την πρωτεύουσα Λευκωσία.
Μέσα από το χωριό περνούσε ο δρόμος από τη Λευκωσία που πήγαινε στην Κυθραία και τα γύρω χωριά, στο Λευκόνοικο, Τρίκωμο, στα χωριά της Καρπασίας και έφθανε μέχρι το Μοναστήρι του Αποστόλου Ανδρέα.
Ακόμη ένας δρόμος στα Βόρεια του χωριού οδηγούσε στα χωριά του Πενταδάκτυλου, Κουτσοβέντη, Άγιο Χρυσόστομο, στα "σπίτια της Ρήγαινας", Βουνό, Συγχαρί και Δίκωμο. Από τα Νότια του χωριού περνούσε παλαιότερα ο σιδηρόδρομος που ένωνε τη Λευκωσία με την Αμμόχωστο. Μετά την ανεξαρτησία της Κύπρου κατασκευάστηκε ο νέος δρόμος Λευκωσίας - Αμμοχώστου που σκέπασε τις γραμμές του σιδηροδρόμου. Ο δρόμος αυτός έδωσε νέα πνοή στο χωριό και αυξήθηκε αλματωδώς η αξία της γής που εκτεινόταν κατά μήκος του δρόμου αυτού. Ανατολικά της Μιας Μηλιάς περνούσε ένας άλλος δρόμος που διέσχιζε την περιοχή Κυθραίας και ένωνε την Λευκωσία με την Κερύνεια. Επίσης η κυβέρνηση δημιούργησε την πρώτη Βιομηχανική Περιοχή κοντά στο χωριό που σχεδόν ένωσε αυτό με τη Λευκωσία.
Πληθυσμός
Η Μια Μηλιά, λόγω κυρίως της γειτνίασής της με το δυναμικό αστικό κέντρο της Λευκωσίας, γνώρισε συνεχή πληθυσμιακή αύξηση από το 1881 μέχρι το 1973. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:
| Χρονολογία | Κάτοικοι |
|---|---|
| 1881 | 268 |
| 1891 | 302 |
| 1901 | 327 |
| 1911 | 395 |
| 1921 | 452 |
| 1931 | 557 |
| 1946 | 771 |
| 1960 | 1.076 |
| 1973 | 1.381 |
Ιστορικά στοιχεία
Το χωριό υφίστατο από τα Μεσαιωνικά χρόνια. Σε παλαιούς χάρτες βρίσκεται σημειωμένο ως Miamida. Αποτελούσε φέουδο κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας, δεν είναι όμως γνωστό σε ποιόν οίκο ευγενών ανήκε. Από μερικούς μελετητές, μάλιστα, θεωρείται ως ο πιθανός τόπος καταγωγής του Pε Αλέξη, ο οποίος είχε ηγηθεί επανάστασης των Κυπρίων δουλοπαροίκων κατά των Φράγκων κυριάρχων το 1426.
Βλέπε λήμμα: Αλέξης Ρήγας
Η κύρια εκκλησία του χωριού είναι αφιερωμένη στον άγιο Ιωάννη τον Θεολόγο και κτίστηκε το 1894. Μερικά γοτθικά αρχιτεκτονικά στοιχεία του ναού αποτελούν, κατά τον R. Gunnis, επιρροή από τον καθεδρικό ναό του Αγίου Ιωάννη στη Λευκωσία. Ο ίδιος συγγραφέας γράφει ότι στον γυναικωνίτη του ναού είχε δει εικονοστάσιο ζωγραφισμένο από κάποιον Φιλόθεο το 1757, με ζεύγος δωρητών ζωγραφισμένο στο κάτω μέρος. Κοντά στο χωριό βρίσκεται το πλινθόκτιστο ξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου.
Βλέπε λήμμα: Ιωάννης αγιος ο Θεολόγος
Ονομασία
Η ονομασία του χωριού είναι φυτώνυμη, με δεύτερο συνθετικό της το δέντρο μηλιά. Η άποψη ότι πήρε την ονομασία Μια Μηλιά επειδή βρίσκεται ένα μίλι (κυπριακό) από την πρωτεύουσα Λευκωσία, είναι νεότερη και δεν ευσταθεί.
Κατά τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα, οπότε λειτουργούσε ο κυπριακός σιδηρόδρομος, η γραμμή Λευκωσίας -Αμμοχώστου περνούσε κοντά στο χωριό όπου υπήρχε και σιδηροδρομικός σταθμός.
Βλέπε λήμμα: Κυπριακός σιδηρόδρομος
Στην περιοχή του χωριού υφίσταται αμερικανικός ραδιοφωνικός σταθμός.
Οι κάτοικοι της Μιας Μηλιάς εγκατέλειψαν το χωριό τους και προσφυγοποιήθηκαν το καλοκαίρι του 1974, εξαιτίας της τουρκικής στρατιωτικής εισβολής. Οι Τούρκοι, στην προσπάθειά τους να τουρκοποιήσουν όλα τα τοπωνύμια των κατεχομένων περιοχών της Κύπρου, μετονόμασαν τη Μια Μηλιά σε Haspolat, το 1975. Επίσης οι Τούρκοι κατασκεύασαν δρόμο που ενώνει το κατεχόμενο τμήμα της Λευκωσίας, μέσω Χαμίτ Μάντρες και Μιας Μηλιάς, με τον νέο δρόμο Λευκωσίας - Αμμοχώστου.
Εκκλησίες
Η εκκλησία του χωριού κτίστηκε το 1900 προς τιμή του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου και γιόρταζε στις 26 Σεπτεμβρίου οπότε γινόταν μεγάλη πανήγυρης. Εγκαινιάστηκε από τον Μητροπολίτη Κύριλλο (τοποτηρητής Αρχιεπισκοπικού θρόνου) το 1904. Μετά την Τουρκική εισβολή έγινε τζαμί των τούρκων.
Στα νότια του χωριού υπήρχε και ένα μικρό εκκλησάκι προς τιμή του Αγίου Γεώργιου που γιόρταζε κάθε Δευτέρα της Λαμπρής. Το χωριό προς νότο συνόρευε με περιοχή του Καϊμακλίου όπου ήταν κτισμένο το παρεκκλήσι του Αγίου Δημητρίου. Επίσης στα νοτιοανατολικά του χωριού προς την περιοχή του Νέου χωριού Κυθραίας ήταν το παρεκκλήσι του Αγίου Θεοδώρου.
Εκπαίδευση
Το σχολείο του χωριού κτίστηκε το 1963 - 64 και βρισκόταν στη Βόρεια περιοχή του χωριού. Το 1974 είχε 180 μαθητές και 5 δασκάλους. Από τους πρώτους δασκάλους που καταγόταν από τη Μια Μηλιά και υπηρέτησαν στο Δημοτικό Σχολείο Μιας Μηλιάς ήταν η Χρυστάλλα Μιτσίδη και ο Κώστας Τσιακλίδης.
Βλέπε: Ψηφιακός Ηρόδοτος- Αρχείο ΡΙΚ
Αθλητισμός
Στο χωριό μας υπήρχαν δύο Σωματεία. Το Αθλητικό Σωματείο "ΠΡΟΟΔΟΣ" και το Σωματείο "ΕΘΝΙΚΗ ΕΝΩΣΗ ΔΙΚΕΦΑΛΟΣ". Οι Μια Μηλιώτες διακρίνονταν για την ιδιαίτερη επίδοση τους στο ποδόσφαιρο. Πολλοί νέοι έπαιζαν σε ομάδες Πρώτης Κατηγορίας της Λευκωσίας όπως στον "ΟΛΥΜΠΙΑΚΟ" , "ΟΜΟΝΟΙΑ" , "ΑΠΟΕΛ" κλπ.
Από τη Μια Μηλιά κατάγεται ο ποδοσφαιριστής Σωτήρης Καϊάφας.
Πηγή
Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια
Facebook page: Μια Μηλιά-Mia Milia