Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Μεγάλο παραδοσιακό πήλινο αγγείο που εχρησιμοποιείτο για αποθήκευση προϊόντων σε παλαιότερες εποχές. Η λέξη πιθάριν σημαίνει μεγάλος πίθος.

Τα πιθάρκα κατασκευάζονταν από πηλό, από ειδικούς τεχνίτες/αγγειοπλάστες. Επειδή μάλιστα ήσαν μεγάλα αλλά και βαριά, συνεπώς δύσκολα στη μεταφορά τους, υπήρχαν τεχνίτες πιθαράες που τριγύριζαν στα ορεινά κυρίως χωριά και κατασκεύαζαν επί τόπου τα πιθάρκα που τους παραγγέλλονταν. Η κατασκευή τους ήταν εντελώς διαφορετική από των άλλων αγγείων, γιατί αυτά δεν μπορούσαν να πλαστούν και σχηματισθούν στον παραδοσιακό τροχό του αγγειοπλάστη. Όπως κι άλλα μεγάλα αγγεία (λ.χ. η δάνη), τα μεγάλα πιθάρκα κατασκευάζονταν με την λεγόμενη «προσθετική τεχνική»: ο τεχνίτης έπλαθε πρώτα τη βάση του αγγείου και κατόπιν πρόσθετε συνεχώς και κυκλικά δακτυλίους από πηλό, που ένωνε τον ένα πάνω από τον άλλο. Έτσι προχωρούσε κυκλικά και καθ' ύψος, ώσπου σχημάτιζε το αγγείο και πρόσθετε, στο τέλος, το χοντρό στόμιό του. Οι δακτύλιοι τρίβονταν τόσο εξωτερικά όσο κι εσωτερικά, ώστε η τελική κατασκευή να είναι λεία. Στο μέσον ετοποθετείτο και ενισχυτικός δακτύλιος που αποτελούσε, ταυτόχρονα, και διακοσμητικό στοιχείο.

Τα μεγαλύτερα πιθάρκα είχαν ύψος γύρω στο 1,5 μέτρο και διάμετρο, στο κέντρο, ακόμη μεγαλύτερη. Το σχήμα τους είναι χαρακτηριστικό: σχεδόν μυτερά στο κάτω μέρος (για να τοποθετούνται σε αβαθή λάκκο στο έδαφος, έτσι που να στέκονται όρθια), πλάταιναν απότομα μέχρι το ύψος της μέσης και ύστερα στένευαν ομαλά μέχρι το άνοιγμά τους στο επάνω μέρος, που ήταν μεγάλο.

Σε παλαιότερες εποχές όλα τα αγροτικά σπίτια είχαν τα μεγάλα πιθάρκα τους που χρησιμοποιούντο για αποθήκευση προϊόντων. Ιδίως στα κρασοχώρια, όπου στα πιθάρκα αποθηκευόταν και ζυμωνόταν το κρασί, το κάθε σπίτι είχε πολλά τέτοια αγγεία σε ειδικό μισοσκότεινο και ισόγειο δωμάτιο. Τα πιθάρκα που χρησιμοποιούνταν για αποθήκευση υγρών, όπως το κρασί, «πισσώνονταν» εσωτερικά με ειδική πίσσα για ν' αποκτήσουν στεγανότητα.

Πιθάρκα υπήρχαν διαφόρων ειδών και μεγεθών. Τα μικρότερα ονομάζονταν πιθαρούδκια (τα), που όμως και πάλι ήσαν πολύ μεγαλύτερα από τα κουμνιά και τους κούμνους. Εκτός από την αποθήκευση προϊόντων, χρησιμοποιούνταν και για άλλους σκοπούς: τα μικρότερα πιθάρκα γίνονταν και φούρνοι μικροί για ψήσιμο κρέατος (όχι όμως ψωμιών κι άλλων παρομοίων ειδών)۬  τα μεγαλύτερα πιθάρκα χρησιμοποιούνταν και ως λουτρά: τοποθετούνταν στην αυλή και στο κάτω μέρος τους ανοιγόταν τρύπα για να φεύγει το νερό ۬  ο λουόμενος έμπαινε μέσα στο πιθάριν, έκλειε το στόμιό του με ένα ύφασμα και λουζόταν ρίχνοντας πάνω του ζεστό νερό από κουβά ۬  τέτοια «λουτρά» ήσαν θαυμάσια και θυμίζουν σύγχρονη σάουνα.

Σήμερα τα παλαιά πιθάρκα χρησιμοποιούνται ακόμη, σε μερικά χωριά, σε περιορισμένη όμως κλίμακα. Περισσότερο χρησιμοποιούνται ως διακοσμητικά σε αυλές, βεράντες και κήπους. Πολλά φέρουν εγχάρακτες χρονολογίες κατασκευής τους (17ος-19ος αιώνας).