Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Ο Αγιολογικός κύκλος περιλαμβάνει τα πορτραίτα των αγίων και των μαρτύρων της Πίστεως, των οσίων ανδρών και γυναικών, καθώς και την ζωή ή το μαρτύριο ή τα θαύματά των. Έτσι σ’ όλες τις εκκλησίες της Κύπρου εικονίζονται μάρτυρες, ασκητές, άγιοι, προφήτες και προπάτορες του Χριστού. Παράλληλα όμως ήδη από τον 11ο αιώνα (Άγιος Νικόλαος της Στέγης) και κυρίως από τον 12ο αιώνα (Ασίνου, Παναγία του Άρακος) εισάγονται στην εικονογράφηση των κυπριακών ναών και Κύπριοι άγιοι. Οι Κύπριοι άγιοι κατέχουν ιδιαίτερη θέση στο εικονογραφικό πρόγραμμα και πολλών μεταγενέστερων εκκλησιών, ιδιαίτερα ξυλόστεγων. Τον 16ο αιώνα βρίσκουμε στο ναό του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου στον Ασκά και τον μοναδικό για την Κύπρο εικονογραφικό κύκλο της ζωής του Προδρόμου, ενώ σε διάφορες εκκλησίες την τοιχογραφία του αγίου Γεωργίου, συνήθως έφιππου, συνοδεύουν σκηνές από το μαρτύριό του (π.χ. Άγιος Σωζόμενος Γαλάτα, Αγία Μαρίνα Πυργά, Παναγία του Κάμπου Χοιροκοιτία κ.ά.). Στο ασκητήριο του αγίου Σωζομένου που βρίσκεται έξω από το χωριό Άγιος Σωζόμενος, εικονογραφούνται τον 14ο αιώνα σκηνές από τα θαύματα του Κυπρίου αυτού ασκητή που πρέπει να έζησε τον 12ο αιώνα, αν όχι νωρίτερα, αν κρίνουμε από το πρώτο στρώμα τοιχογραφιών που σώζεται κάτω από τις τοιχογραφίες του 14ου αιώνα. Εξάλλου σε πολλές φορητές εικόνες του αγίου Νικολάου και του αγίου Γεωργίου εικονίζονται σκηνές από τη ζωή και τα θαύματα του αγίου Νικολάου και το μαρτύριο του αγίου Γεωργίου (εικόνα αγίου Νικολάου της Στέγης 13ου αιώνα, αγίου Νικολάου τώρα στο Βυζαντινό Μουσείο Πάφου 16ου αιώνα, εικόνα αγίου Γεωργίου της εκκλησίας της Παναγίας Αγρού 16ου     αιώνα, αγίου Γεωργίου στο Βυζαντινό Μουσείο Πάφου 16ου αιώνα, αγίου Γεωργίου στο ναό του αγίου Λαζάρου στη Λάρνακα 18ου αιώνα, αγίου Γεωργίου της εκκλησίας του Τιμίου Σταυρού στο Πελέντρι 18ου αιώνα κ.ά.).

Σκηνές με αγγέλους: Από τον 14ο αιώνα παρουσιάζονται στην Κύπρο και σκηνές που αφορούν τους αγγέλους. Οι σκηνές αυτές είναι πολύ περιορισμένες. Συγκεκριμένα εικονίζεται η Σύναξη των Αγγέλων και το εν Χώναις θαύμα του αρχαγγέλου Μιχαήλ στην εκκλησία της Παναγίας στην Κοφίνου. Αργότερα το εν Χώναις θαύμα εικονίζεται και στην εκκλησία της Παναγίας της Μεταμόρφωσης στο Παλαιχώρι (16ος αιώνας) ενώ πολλαπλασιάζονται οι παραστάσεις του αρχαγγέλου Μιχαήλ (σε μέγεθος μεγαλύτερο του φυσικού, που παρουσιάζονται ήδη από τον 12ο αιώνα (εκκλησία της Παναγίας του Άρακος 1192). Από τον 13ο αιώνα το μέγεθος των τοιχογραφιών του αρχαγγέλου Μιχαήλ γίνεται πιο μεγάλο (καθολικό μονής Λαμπαδιστή), ιδιαίτερα σε εκκλησίες που είναι ή ήταν ίσως αφιερωμένες στους αρχαγγέλους (Αρχάγγελος Πεδουλά 1474, Παναγία της Κοφίνου 14ος αιώνας κ.ά.). Στις αψίδες των ναών οι αρχάγγελοι Μιχαήλ και Γαβριήλ συνοδεύουν την Θεοτόκο ήδη από τον 6ο αιώνα. Άλλοτε δορυφορούντες (Παναγία Κανακαρία 6ος αιώνας, Άγιος Νικόλαος Στέγης 11ος αιώνας, Ασίνου 14ος αιώνας) ή προσκλίνοντες με σεβασμό (Αγγελόκτιστη Κιτίου 6ος αιώνας, Παναγία του Άρακος 1192) ή κάμπτοντες το γόνυ (Ασίνου 14ος αιώνας κ.ά.) ή θυμιώντες (Παναγία του Μουτουλλά 1280, Ποδίθου 1502 κ.ά.). Εκτός όμως από τους αρχαγγέλους Μιχαήλ και Γαβριήλ εικονίζονται και εξαπτέρυγα και πολυόμματα κλπ., ιδιαίτερα στους τρούλλους.