Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

H ζωγραφική απόδοση της ευαγγελικής ιστορίας και κατ' επέκταση της ιστορίας της Βίβλου, εκείνη δηλαδή η κατηγορία τέχνης που ονομάζεται θρησκευτική ή χριστιανική, είναι από τα πιο σημαντικά κεφάλαια στη γενικότερη ιστορία της ζωγραφικής. Στην Κύπρο είναι το είδος της ζωγραφικής που έχει το μακρύτερο παρελθόν και τη μακρύτερη χρονική συνέχεια, κι απαντάται κυρίως σε δυο μορφές: ως τοιχογραφία, δηλαδή ζωγραφική στις εσωτερικές (μερικές φορές και σε εξωτερικές) επιφάνειες των τοίχων των ναών, και ως φορητές εικόνες, δηλαδή ζωγραφική σε τεμάχια ξύλων (μερικές φορές και σε άλλα υλικά όπως το δέρμα).

Πάρα πολλοί ναοί στην Κύπρο σώζουν στο εσωτερικό τους σημαντικής αξίας τοιχογραφίες ή κατάλοιπα τοιχογραφιών διαφόρων εποχών. Τεράστιας επίσης αξίας είναι και πάρα πολλές φορητές εικόνες που φυλάσσονται σε εκκλησίες και μοναστήρια ή στα βυζαντινά μουσεία ή, ακόμη, και σε συλλογές εκτός Κύπρου όπου και εξήχθησαν κατά καιρούς. Ακριβώς επειδή το κεφάλαιο αυτό είναι τόσο σημαντικό, στη ΜΚΕ έχουν περιληφθεί σχετικά αυτοτελή λήμματα, στα οποία και παραπέμπουμε (βλέπε λήμματα αγιογραφία, βυζαντινή τέχνη, εικονογραφία βυζαντινή. Λεπτομερής αναφορά σε εικόνες και τοιχογραφίες γίνεται επίσης χωριστά σε κάθε αυτοτελές λήμμα για τις σημαντικότερες από τις κυπριακές εκκλησίες και για τα μοναστήρια).

Εδώ σημειώνουμε μόνο ότι πολλές παραδόσεις υφίστανται γύρω από πολλές εικόνες που θεωρούνται θαυματουργές. Η ζωγραφική των φορητών εικόνων, ιδιαίτερα, εξακολουθεί να υφίσταται στην Κύπρο και γίνεται από μοναχούς και μοναχές σε μοναστήρια. Κατά τη σύγχρονη εποχή γνωστότεροι ζωγράφοι - αγιογράφοι ήσαν οι τρεις αδελφοί μοναχοί Βαρνάβας, Χαρίτων και Στέφανος του μοναστηριού του Αποστόλου Βαρνάβα που παρέμειναν εγκλωβισμένοι στο μοναστήρι τους μετά την τουρκική εισβολή και κατοχή του, και που αργότερα ήλθαν στις ελεύθερες περιοχές του νησιού για ιατρική περίθαλψη και φροντίδα, όπου και τέλειωσαν τη ζωή τους. Φορητές εικόνες ζωγραφίζονται σήμερα σε διάφορα μοναστήρια του νησιού, όπως εκείνα του Αγίου Μηνά, του Αγίου Γεωργίου Αλαμάνου, του Σταυροβουνιού, του Αγίου Ηρακλειδίου κ.α. Σημειώνουμε ακόμη ότι και μερικοί σύγχρονοι κοσμικοί ζωγράφοι ασχολήθηκαν και με τη θρησκευτική ζωγραφική.