Αυγόρου
Αυγόρου- Avgorou. Χωριό της επαρχίας Αμμοχώστου, 40 μ. πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, στη γεωγραφική περιφέρεια των Κοκκινοχωριών, κοντά στα διοικητικά σύνορα Λάρνακας - Αμμοχώστου. Βρίσκεται στα νότια του δρόμου των βρεττανικών βάσεων (μεταξύ Άχνας στα δυτικά και Αγίου Νικολάου στ' ανατολικά) και κάπου 6 χμ. στα βόρεια της Ξυλοφάγου.
Τα κυριότερα εδάφη είναι τέρρα ρόζα και καφκάλλες που σχηματίστηκαν πάνω σε αποθέσεις της Πλειστόκαινης γεωλογικής περιόδου, κυρίως ασβεστολιθικούς ψαμμίτες, άμμους, αμμώδεις μάργες και αργίλλους. Τα εδάφη τέρρα ρόζα στην περιοχή αυτή των Κοκκινοχωριών έχουν χρώμα βαθύ κόκκινο, που δεν το χαρακτηρίζουν ευδιάκριτοι εδαφικοί ορίζοντες. Κατά κανόνα παρουσιάζουν κοκκώδη δομή και αργιλοπηλώδη υφή, είναι δε πλαστικά όταν είναι υγρά και εξαιρετικά εύθρυπτα όταν είναι ξηρά. Η καφκάλλα είναι στην ουσία σκληρή ασβεστολιθική κρούστα που στην περιοχή της Αυγόρου είναι επίπεδη. Οι κάτοικοι σπάζουν την καφκάλλα, μεταφέρουν τα κομμάτια της κρούστας στα σύνορα των χωραφιών και αξιοποιούν το υπέδαφος.
Το τοπίο της Αυγόρου είναι καμπίσιο και μόνο μικρά ρυάκια με βόρεια ροή έχουν ανοίξει αβαθείς κοιλάδες στα βόρεια και βορειοανατολικά. Μια από τις κοιλάδες αυτές ακολουθείται από το δρόμο που συνδέει την Αυγόρου με τον παλαιό δρόμο Λευκωσίας - Αμμοχώστου. Το υψόμετρο στην κοιλάδα αυτή πέφτει κάτω των 25 μ. και διακρίνονται δεξιά και αριστερά της κοίτης σχετικά απότομες πλευρές.
Πάνω στα κόκκινα εδάφη της τέρρα ρόζα και με μια μέση ετήσια βροχόπτωση γύρω στα 340 χιλιοστόμετρα καλλιεργούνται κυρίως πατάτες (ανοιξιάτικης και χειμερινής εσοδείας), σιτηρά (κυρίως κριθάρι), νομευτικά φυτά, λίγα καρότα, λαχανικά, εσπεριδοειδή, πολύ λίγα φρουτόδεντρα, λίγες ελιές και λίγες χαρουπιές. Η Αυγόρου είναι ένα από τα κυριότερα πατατοπαραγωγικά χωριά των Κοκκινοχωριών.
Η Αυγόρου βρίσκεται στην περιοχή του δεύτερου μεγαλύτερου υδροφόρου στρώματος της Κύπρου, εκείνου της νοτιοανατολικής Μεσαορίας ή των Κοκκινοχωριών. Στη διοικητική της έκταση έχουν ανορυχθεί παρά πολλές διατρήσεις, η αξιοποίηση των οποίων συνέβαλε στην άρδευση σημαντικών εκτάσεων γης που καλλιεργούνται κυρίως με λαχανικά και εσπεριδοειδή. Το Σχεδίο του Νότιου Αγωγού έχει απαμβλύνει το πρόβλημα της υπεράντλησης νερού στην περιοχή των Κοκκινοχωριών με την άρδευση σημαντικών εκτάσεων γης.
Σχετικά ανεπτυγμένη στην Αυγόρου είναι και η κτηνοτροφία.
Μετά τον Β' Παγκόσμιο πόλεμο στην Αυγόρου λειτούργησε, για σύντομο χρονικό διάστημα, συνεταιριστική εκμετάλλευση γης, γνωστή ως κολλεκτίβα Αυγόρου. Η κολλεκτίβα αυτή ήταν μια από τις τέσσερις συνεταιριστικές εκμεταλλεύσεις που λειτούργησαν στην Κύπρο. Οι άλλες ήταν στα χωριά Περβόλια και Κούκλια (Πάφου). Αν και οι συνθήκες κάτω από τις οποίες δημιουργήθηκε η κολλεκτίβα της Αυγόρου ήταν αρκετά ευνοϊκές (συγγένεια μεταξύ των συνεταίρων, σχετικά μεγάλη και συμπαγής έκταση, αρκετά εύφορη και πεδινή γη), ωστόσο δεν μπόρεσε να επιζήσει για πολλά χρόνια.
Ο πληθυσμός της Αυγόρου γνώρισε μια αλματώδη ανάπτυξη από το 1881 μέχρι σήμερα. Αξίζει να αναφερθεί πως στην Αυγόρου δημιουργήθηκαν σε διάφορες περιοχές προσφυγικοί συνοικισμοί που φιλοξένησαν σημαντικό αριθμό εκτοπισμένων κυρίως από την επαρχία Αμμοχώστου. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:
| Χρονολογία | Κάτοικοι |
|---|---|
| 1881 | 392 |
| 1891 | 452 |
| 1901 | 569 |
| 1911 | 717 |
| 1921 | 904 |
| 1931 | 1.157 |
| 1946 | 1.770 |
| 1960 | 1.867 |
| 1973 | 2.047 |
| 1976 | 2.750 |
| 1982 | 3.086 |
| 1992 | 3.585 |
| 2001 | 4.002 (περιλαμβάνονται και οι ένοικοι της μονής Αγίου Κενδέα) |
| 2011 | 4.604 |
| 2021 | 4.921 |
Ιστορικά στοιχεία
Ο αρχικός πυρήνας του οικισμού φαίνεται να βρίσκεται γύρω από τη μεσαιωνική εκκλησία του Αγίου Γεωργίου. Αρχικά ο οικισμός γύρω από την εκκλησία ήταν πυκνοδομημένος. Αργότερα οι οικοδομές επεκτάθηκαν στο υπόλοιπο τμήμα του σημερινού οικισμού. Σήμερα η επέκταση ακολουθεί τις υπάρχουσες οδικές αρτηρίες. Στα ανατολικά η επέκταση περιορίστηκε λόγω αβαθούς γεωμορφολογικού κοιλώματος. Σήμερα η Αυγόρου καλύπτεται από πολεοδομικές ζώνες όπως ολόκληρη σχεδόν η γεωγραφική περιφέρεια των Κοκκινοχωριών. Παρά τον οικοδομικό οργασμό που παρατηρείται στο χωριό και παρά την ύπαρξη πολλών σύγχρονων οικοδομών, στο κέντρο της Αυγόρου βρίσκονται παραδοσιακά σπίτια με πλινθάρι και πελεκητή ασβεστόπετρα. Μερικά είναι ακόμη περιτριγυρισμένα με ψηλό πέτρινο ή πλίνθινο περιτοίχισμα. Εκτός από τα σκόρπια δέντρα της χαρουπιάς, της ελιάς, του ευκαλύπτου και του κυπαρισσιού γύρω από το χωριό, μέσα στον οικισμό βρίσκονται ημιτροπικά φυτά όπως ο φίκος, η φραγκοσυκιά, οι χουρμαδιές, οι μουσμουλιές, το γιασεμί και η αροκάρια.
Ακόμη στους σημερινούς οικισμούς εγκαταστάθηκαν μερικές τράπεζες, αρκετά γενικά και ειδικά καταστήματα και ποικίλες άλλες αστικές λειτουργίες.
Πληθυσμός
Ο συνεχώς αυξανόμενος πληθυσμός και ο καθαρά γεωλογικός χαρακτήρας της Αυγόρου ενθάρρυναν την ανάπτυξη βιομηχανίας, όπως είναι η κατασκευή ξύλινων επίπλων, τα αμαξώματα αυτοκινήτων, διάφορα εργαστήρια επιδιόρθωσης γεωργικών εργαλείων, μερικά ξυλουργεία, κατασκευή παιδικών ενδυμασιών κ.α.
Η Αυγόρου συνδέεται στα βόρεια με τον παλαιό δρόμο Λευκωσίας - Αμμοχώστου, στα δυτικά με την Άχνα (τώρα το Δασάκι Άχνας), στα νοτιοδυτικά με την Ορμίδια, στα νότια με την Ξυλοφάγου και στα νοτιοανατολικά με το Λιοπέτρι.
Κοντά στο κέντρο του οικισμού βρίσκεται μεγάλη εκκλησία αφιερωμένη στους Πέτρο και Παύλο που εντυπωσιάζει με το ξυλόγλυπτό της τέμπλο.
Δίπλα στην εκκλησία των Πέτρου και Παύλου ανεγέρθηκε από την κοινότητα μνημείο πεσόντων (τόσο εκείνων που έπεσαν στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα του 1955 - 59 όσο κι εκείνων που έπεσαν κατά την τουρκική εισβολή του 1974). Οι αδελφοί Ανδρέας και Γεώργιος Κάρυος, που έπεσαν ο πρώτος στον Αχυρώνα του Λιοπετρίου και ο δεύτερος στον Αστρομερίτη, κατάγονταν από την Αυγόρου.
Στο κέντρο του χωριού βρίσκεται το καμαροσκέπαστο εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου. Οι εικόνες από το αρχικό χρυσοποίκιλτο τέμπλο έχουν αφαιρεθεί, ενώ μερικές τοιχογραφίες, αν και φθαρμένες, προδίδουν την αρχική τοιχογράφηση του ναού. Στα δυτικά του χωριού βρίσκεται το εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου του Τερατσιώτη. Στα βόρεια του χωριού, δίπλα στον παλαιό δρόμο Λευκωσίας -Αμμοχώστου βρίσκεται το μοναστήρι του Αγίου Κενδέα. Στην καμαροσκέπαστη εκκλησία διατηρούνται ίχνη των αρχικών τοιχογραφιών. Το μοναστήρι είναι πολυσύχναστο κυρίως από κατοίκους των Κοκκινοχωριών, επειδή ο άγιος Κενδέας είναι γνωστός για ποικίλα θαύματα, που κατά την παράδοση, του αποδίδονται.
Αρχαία κατάλοιπα
Αρχαιολογική επισκόπηση, που έγινε το καλοκαίρι του 1990 από αποστολή του Παλαιστινιακού Ιδρύματος Ερευνών της Δανίας, κατέδειξε ότι στην ευρύτερη περιοχή του χωριού υπάρχουν αρχαία κατάλοιπα που φανερώνουν αρχαία κατοίκηση. Ενισχύεται έτσι η άποψη ότι η ονομασία του χωριού έχει αρχαία προέλευση (από το εὒορος, που σημαίνει τοποθεσία σε περίοπτη θέση). Ίσως δε ακόμη να διασώζει αρχαίο τοπωνύμιο. Ο πρώτος δρόμος Λάρνακας - Αμμοχώστου, που περνούσε από την Αυγόρου, συμπληρώθηκε το 1880. Στο χωριό ιδρύθηκε αστυνομικός σταθμός από το 1905.
Η Αυγόρου, σύμφωνα με τον ντε Μας Λατρί, υπήρξε φέουδο κατά τη Λουζινιανο - βενετική περίοδο, που ανήκε στην οικογένεια Giblet. Επίσης στις Ασσίζες της Ιερουσαλήμ η Αυγόρου εμφανίζεται ως Avegorre και Avegore. Στο χάρτη του ντε Μας Λατρί εμφανίζεται με την ονομασία Avegore, ενώ σε βενετικούς χάρτες παρουσιάζεται ως Ongoro.
Ο Τζέφρυ μνημονεύει τις πολλές μικρές εκκλησίες που βρίσκονται διάσπαρτες στο τοπίο της Αυγόρου. Σύμφωνα με τον Τζέφρυ η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου του Τερατσιώτη είναι οικοδομή του 16ου αιώνα. Ο ίδιος συγγραφέας αναφέρεται στο μοναστήρι του Αγίου Κενδέα και δίνει πληροφορίες για τα θαύματα του αγίου.
Η παλαιά εκκλησία του Αγίου Γεωργίου του Τερατσιώτη, που βρίσκεται σε απόσταση 2 χμ. περίπου από το χωριό, και στην οποία υπάρχουν λίγα κατάλοιπα τοιχογραφιών, σχετίζεται με την ακόλουθη τοπική παράδοση: Ένας γέρος ευσεβής ενοχλείτο από τον Διάβολο, και για να τον απαλλαγεί, τον έπεισε ν' ασχοληθεί με το ξερίζωμα μιας χαρουπιάς. Μέχρι ο Διάβολος να κατορθώσει να ξεριζώσει το δέντρο (τερατσιά στο κυπριακό ιδίωμα) ο γέρος διέφυγε. Κι αργότερα έκτισε στην τοποθεσία εκείνη το ξωκλήσι.
Εκπαίδευση
Τα γράμματα στην Αυγόρου καλλιεργήθηκαν από πολύ νωρίς. Σύμφωνα με τον Λοΐζο Φιλίππου άρχισε να λειτουργεί σχολείο στο χωριό από το 1800. Συγκεκριμένα αναφέρεται ως δάσκαλος από του 1800 -1821 «...ὁ ἱερεύς Παπαντώνιος. Ἐπηγγέλλετο καί τόν γεωργόν. Ἐνῶ ἐκαλλιέργει τά κτήματά του ἠκροᾶτο καί τῶν μαθητῶν του, οἱ ὁποῖοι ἀνεγίνωσκον ἐξ ἐκκλησιαστικῶν βιβλίων. Εἰς τό χωρίον σχολεῖον ἦτο ὁ νάρθηξ τῆς ἐκκλησίας, καί ἐνίοτε ἡ διδασκαλία ἐγένετο ἐν τῇ πλατεῖᾳ τοῦ χωρίου.»
Τοπων: Αυγόρου, ονομασία που δεν φαίνεται να σχετίζεται προς τα αυγά, όπως μερικοί υποστήριξαν. Το όνομα του χωριού φαίνεται ότι έχει αρχαιότερη προέλευση και, κατά μια ερμηνεία, οφείλεται στην περίοπτη θέση του: Εὒορος, γενική εὐόρου, απ' όπου και Αυγόρου. Μια άλλη εκδοχή για την προέλευση του ονόματος Αυγόρου, είναι αυτή που αναφέρει ο Ν. Γ. Κυριαζής: «Ξένος ἐρωτῶν πόθεν νά ὑπάγῃ εἰς τοῦτο τό χωρίον, ἒλαβεν ἀπάντησιν «Ἒβκα (τοῦ) ὂρου καί θά τό βρῆς».
Πηγή
Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια
Φώτο Γκάλερι
