Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Μυστική οργάνωση την οποία ίδρυσε στην Κύπρο ο στρατηγός Γεώργιος Γρίβας - Διγενής το τέλος του 1971 και η οποία έδρασε μεταξύ 1972 και 1974 κυρίως κατά του προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας αρχιεπισκόπου Μακαρίου.

Ο στρατηγός Γρίβας, επειδή πίστευε ότι ο πρόεδρος Μακάριος δεν πολιτευόταν με τρόπο που να εξυπηρετεί τον τελικό στόχο που δεν επιτεύχθηκε με τον αγώνα του 1955 - 59, δηλαδή την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, έφθασε μυστικά στην Κύπρο με πλοιάριο στις 31 Αυγούστου 1971, και κρυβόταν στο νησί μέχρι και τον θάνατό του στη Λεμεσό, στις 27 Ιανουαρίου 1974. Στην Κύπρο ο στρατηγός ίδρυσε μυστική οργάνωση που ονόμασε ΕΟΚΑ Β΄, πράγμα που υποδήλωνε ότι η τωρινή του προσπάθεια αποτελούσε συνέχεια του αγώνα του 1955 - 59 κατά των Άγγλων κυριάρχων, τον οποίο διεξήγαγε υπό τη δική του αρχηγία η ΕΟΚΑ.

Οργάνωση

Η  ΕΟΚΑ Β  ήταν σχεδόν οργανωμένη πριν από την κάθοδό του Γρίβα στο νησί. Έτσι, με το που έφτασε ο Διγενής, από το πρωί της Τετάρτης 1ης Σεπτεμβρίου 1971, ξεκίνησε να κινητοποιεί τους πυρήνες της.

«Εις οικίαν Διάνας», αναφέρει στο Ημερολόγιό του ο στρατηγός, «εδέχθην Έλλην Χριστοδουλίδου, η οποία ανέλαβε και με εφοδίασε με τον απαραίτητον ιματισμόν και λοιπά χρειώδη είδη, Μάριον Χριστοδουλίδην, εις τον οποίον έδωσα εντολήν να συναντήση την Κάνθερ και να ζητήση οικονομικήν ενίσχυσιν δια τον αγώνα, Πανίκον Σωτηρίου, εις ον έδωσα εντολήν ίνα μεταβή εις Αθήνας το ταχύτερον και, εν συνεννοήσει με τους Κ. Ευσταθόπουλον, Κ. Μαστροκόλιαν και Γ. Γαζουλέαν, να οργανώσουν την διαφυγήν αξιωματικών εξ Ελλάδος δι’ ενταύθα. Συνεζήτησα και υπέδειξα τον τρόπον οργανώσεως συνδέσμων ενταύθα, καθ’ όλην την κλίμακα της ιεραρχίας. Να ορισθούν προσωρινοί διοικηταί τομέων. Οι Διάκος και Ρωσσίδης τι έκαμαν εν σχέσει με δοθείσας εις αυτούς αποστολάς (μονάδα αρμάτων, Πυροβολικού, βαρέα όπλα Πεζικού). Να οργανώσει την εκτύπωσιν και διανομήν φυλλαδίων. Οι φοιτηταί δι’ εξετάσεις να αναχωρήσουν και οι λοιποί να παραμείνουν. Αι ομάδες Ιωσήφ και Μιχαηλίδη εν Αθήναις να είναι έτοιμοι. Να συνεννοηθή με Παπαφώτη, εάν είναι δυνατή η απόδρασίς του εκ των Φυλακών. Δι’ οικονομικήν ενίσχυσιν, έκαστος τομεύς να υποβάλει αιτήσεις προς έγκρισιν. Να οργανωθούν εις έκαστον τομέα ομάδες αστυνομικών δια πληροφορίας, διευκόλυνσιν κινήσεως υλικού και προσωπικού.»

Τις  προθέσεις του στρατηγού για κάθοδο στην Κύπρο γνώριζαν οι Α. Ποταμιάνος, Κ. Μαστροκόλιας και τα αδέλφια Σκλαβενίτη (Γιάννης και Αθανάσιος), άτομα τα οποία, όπως έχει επιβεβαιωθεί, ήσαν έμπιστοι συνεργάτες του δικτάτορα Δ. Ιωαννίδη (καταθέσεις Κίκη Κωνσταντίνου, 4.9.2008, σελ. 58-59, Ελένης Γεωργιάδου στην Επιτροπή για το Φάκελο της Κύπρου, 12.11.2008, σελ. 36). Τα παραπάνω πρόσωπα ήσαν στενοί και έμπιστοι συνεργάτες του Γ. Γρίβα (κατάθεση Σταύρου Σταύρου-Σύρου, 17.6.2009, σελ. 94-98). Τα παραπάνω άτομα φαίνεται ότι είχαν αναλάβει την οργάνωση και την προετοιμασία της αναχώρησής του από την Αθήνα. Ως εκ τούτου, είναι απίθανο η Χούντα (τουλάχιστον η ομάδα Δ. Ιωαννίδη) να αγνοούσε αυτούς τους σχεδιασμούς. Εάν δεν τους κατηύθυνε και τους υποκινούσε μέσα από το ελεγχόμενο στενό περιβάλλον του στρατηγού, το ολιγότερο τους γνώριζε.  

Ωστόσο η ΕΟΚΑ Β΄, αν και βασίστηκε στα πρότυπα της ΕΟΚΑ, δεν μπόρεσε να φανεί αντάξιά της, κι αυτό για διάφορους λόγους. Ο σοβαρότερος απ’ αυτούς ήταν πως η νέα οργάνωση δεν είχε ξεκάθαρους στόχους, αλλά ούτε και την συμπαράσταση της μεγάλης μάζας του λαού που υποστήριζε τον πρόεδρο Μακάριο και την πολιτική του. Ο Γρίβας δεν κατόρθωσε τώρα να συγκεντρώσει και επιστρατεύσει ικανό αριθμό αγνών και τίμιων αγωνιστών του ηθικού αναστήματος εκείνων του 1955 - 59, αλλά λίγους μόνο πατριώτες και περισσότερους μισθοφόρους.

Συνάντηση με Μακάριο

Στις  20 Μαρτίου 1972, με διαταγή του Γρίβα ο Σταύρος Σταύρου Σύρος ζήτησε συνάντηση με τον Πρόεδρο Μακάριο με στόχο τη συνεννόηση Γρίβα -Μακαρίου. Κατ' άλλους τη συνάντηση ζήτησε ο Αρχιεπίσκοπος. 

Κατά τη διάρκεια των διαβουλεύσεων  αποφασίστηκε ότι η συνάντηση θα πραγματοποιούνταν το βράδυ της της 25ης Μαρτίου 1972.  Ο Αρχιεπίσκοπος θα επιβιβαζόταν στο αυτοκίνητό του Σύρου και χωρίς καμιά συνοδεία θα μεταφερόταν σε χώρο συνάντησής της επιλογής του στρατηγού Γρίβα.  Μέχρι την συνάντησή τους θα απέσυρε όλα τα Αστυνομικά μέτρα ελέγχου στους κύριους οδικούς άξονες. Στις 24 Μαρτίου ο Γρίβας με ισχυρή ένοπλη συνοδεία έφτασε  στη Λευκωσία. Η συνάντηση τελικά υπό τους όρους που έθεσε ο Γρίβας δεν πραγματοποιήθηκε στις 25 Μαρτίου, αλλά την επομένη στο σπίτι της αδελφότεκνης του Αρχιεπισκόπου Μακαίου Ερσης με μεσολάβηση Χριστόδουλου Βενιαμίν. Το σπίτι φρουρούσαν οι άνθρωποι του Γρίβα ενώ στη γύρω περιοχή είχαν ακροβολιστεί άτομα των ομάδων Λυσσαρίδη.

Κατά τη διάρκεια της συνάντησης ο Γρίβας ζήτησε από το Μακάριο να  παραιτηθεί από την Προεδρία  και να αναδείξουν από κοινού τον αντικαταστάτη του, ο οποίος «θα εγκαινίαζε, απαρασάλευτα, αγώνα για Αυτοδιάθεση – ΕΝΩΣΗ". Το άτομο αυτό ήταν ο Σπύρος Κυπριανού. Επίσης της νέας αυτής πορείας αγώνος θα εκαλείτο η Ελληνική Κυβέρνηση να συμπαραταχθεί. Ο Γρίβας από την πλευρά  θα διέλυε την ΕΟΚΑ Β’, και θα εμφανιζόταν δημόσια.

Στις 18 Απριλίου 1972 ο Σύρος μαζί με τον Μάριο Τριτοφτίδη, συναντήθηκαν με τον Μακάριο και του επέδωσαν επιστολή του Γρίβα στην οποία παρέθετε τα συζητηθέντα και ζητούσε από τον Αρχιεπίσκοπο τις αποφάσεις του. Η απάντηση του Μακαρίου ήρθε 39 ημέρες μετά τη συνάντηση, και ήταν αρνητική.

Ο Γρίβας μετά την απάντηση του Προέδρου Μακαρίου αποφάσισε ότι η ΕΟΚΑ Β θα συνέχιζε τη δράση της. Εστειλε προς τούτο επιστολή στον Πρόεδρο Μακάριο.

Η επιστολή Γρίβα

Ο στρατηγός Γρίβας 'εδωσε στη δημοσιότητα την επιστολή του προς τον αρχιεπίσκοπο Μακάριο  στις 16 Μαΐου 1972, εξηγώντας τους λόγους της επανόδου του στην Κύπρο: ' Εγραφε:

«….Μακαριώτατε, ό,τι με παρεκίνησε να κατέλθω εκ νέου εις Κύπρον, διασπάσας στενώτατον πέριξ μου κλοιόν εις Αθήνας και διακινδυνεύσας ένα επικίνδυνον θαλάσσιον πλουν, ήτο η επιθυμία μου να προσφέρω και τας τελευταίας μου δυνάμεις εις τον αγώνα της Ενώσεως. Θα απετέλει τραγικήν παρεξήγησιν να νομισθή ότι εις ηλικίαν 74 ετών κατήλθον εις Κύπρον διά να μοιρασθώ μεθ’ υμών την εξουσίαν και να απαρνηθώ τας αρχάς μου, διά τας οποίας επολέμησα και διεκινδύνευσα εν Κύπρω. Υπό την αρχηγίαν μου ο Κυπριακός λαός εθυσιάσθη και εδοξάσθη επί τετραετίαν, διά να απολαύση το δώρον της Ενώσεως. Αισθάνομαι βαρυτάτας τας ευθύνας μου έναντι των θυσιασθέντων παλληκαριών μου και όλου του μάρτυρος Κυπριακού λαού. Τας θυσίας του λαού τούτου είμαι αποφασισμένος να αξιοποιήσω και τα δικαιώματα τούτου να διεκδικήσω πάση θυσία. Και εις την πορείαν μου ταύτην θα ανατρέψω οιαδήποτε εμπόδια, οθενδήποτε προβαλλόμενα. Μακαριώτατε, εκ της επιστολής σας φαίνεται ότι δεν υπάρχει έδαφος δι’ ειλικρινή συνεννόησιν και συνεργασίαν. Πριν όμως διαχωρίσω πλήρως τας ευθύνας μου, και διά να αντιληφθή ο Ελληνισμός ολόκληρος τας ειλικρινείς προθέσεις μου και την αγάπην που αισθάνομαι διά τον δύσμοιρον αυτόν τόπον, σας προσφέρω μίαν υστάτην ευκαιρίαν, διά να αναλογισθήτε τας ευθύνας σας έναντι τούτου και να αποδείξητε δι’ έργων την επιθυμίαν σας να συνεργσθήτε μετ’ εμού διά την σωτηρίαν του…».

Η δραση της ΕΟΚΑ Β

Η ΕΟΚΑ Β΄, αντιπαλεύοντας ένοπλα και δυναμικά τον αρχιεπίσκοπο Μακάριο, ήρθε σε αντίθεση με τις νόμιμες δυνάμεις του κυπριακού κράτους το οποίο τώρα έπληττε, όπως πιο πριν η ΕΟΚΑ έπληττε τους Βρετανούς. Όμως η διαφορά ήταν τεράστια, γιατί τώρα η ΕΟΚΑ Β΄ δεν πολεμούσε ενάντια σε ξένο δυνάστη ζητώντας την ελευθερία, αλλά διεξήγε εμφύλιο πόλεμο, για τα ολέθρια αποτελέσματα του οποίου επανειλημμένα προειδοποιούσε ο Μακάριος. Η δράση της ΕΟΚΑ Β΄ περιελάμβανε ανατινάξεις αστυνομικών σταθμών, δολοφονίες πολιτών και πολλές άλλες πράξεις βίας, πράξεις που η συντριπτική πλειοψηφία του λαού καταδίκαζε.

Η ΕΟΚΑ Β΄ είχε διασυνδέσεις με το δικτατορικό καθεστώς των Αθηνών από το οποίο και ενισχυόταν οικονομικά και με άλλους τρόπους, με ενδιάμεσους συνδέσμους τους αποσπασμένους στην Κύπρο Ελλαδίτες αξιωματικούς της Εθνικής Φρουράς. Η δράση της συνδυάστηκε με την Εκκλησιαστική Κρίση που δημιούργησαν οι τρεις μητροπολίτες Πάφου, Κιτίου και Κυρηνείας κατά του αρχιεπισκόπου Μακαρίου, και με ενέργειες παράλληλες της ελληνικής στρατιωτικής χούντας.

Αλλα σχέδια της ΕΟΚΑ Β

Στις 2 Μαρτίου 1973 ο Σταύρος Σταύρου Σύρος (ΥΨΗΛΑΝΤΗΣ) εκπόνησε το σχέδιο ΓΡΟΝΘΟΣ. Σκοπός του σχεδίου ήταν ο καθορισμός των μέτρων και της διαδικασίας επιβολής αντιποίνων κατά συλλήψεων απαγωγών και κακοποιήσεων στελεχών και μελών της ΕΟΚΑ Β΄ από την αστυνομία και άλλες αντίπαλες ομάδες.

Το σχέδιο δράσης ΑΝΤΑΠΟΔΟΣΙΣ εκπονήθηκε από το Γεώργιο Καρούσο (ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ) και φέρει ημερομηνία 8 Απριλίου 1973. Η εφαρμογή του σχεδίου αποσκοπούσε στην «ασφάλεια των εν τη πρωτευούση ημετέρων από παρανόμους ενεργείας των παρακρατικών και η άμεσος αντίδρασις δι’ α νταποδόσεως των προσβολών των». Το  σχέδιο αποτελείτο από σειρά μικροεπιχειρήσεων ανταπόδοσης ενεργειών, οι οποίες θα διενεργούνταν μόνο κατόπιν διαταγής.

Στον επισυναπτόμενο στο σχέδιο πίνακα ως ενέργειες αναφέρονται:

• απαγωγές προσώπων (Παπαϊωάννου, Λυσσαρίδη, Τομπάζου, Λοϊζιά),

• τοποθέτηση εκρηκτικών (Υπουργείο Παιδείας),

• καταστροφή εγκαταστάσεων («Ο Φιλελεύθερος», «Χαραυγή»),

• προσβολή συγκεντρωμένων προσώπων στην πολυκατοικία Λυσσαρίδη.

Στις 11 Μαρτίου 1973 ο Σταύρος Σταύρου-Σύρος (ΥΨΗΛΑΝΤΗΣ) εκπόνησε το σχέδιο ΤΥΦΩΝ. Αυτό αφορούσε τον καθορισμό συγκεκριμένων μεθόδων ενέργειας και αποστολών, σε περιπτώσεις κατά τις οποίες ο αντίπαλος θα ήθελε να εντοπίσει, εγκλωβίσει, συλλάβει ή απειλήσει από θέση ισχύος διά εξοντώσεως ηγετικά στελέχη και καταζητούμενους της ΕΟΚΑ Β΄.

Στον επισυναπτόμενο στο σχέδιο κατάλογο αναφέρονται τα ονόματα των ατόμων που οι άνδρες της ΕΟΚΑ Β΄ θα συλλάμβαναν.

Στις 11 Ιουλίου 1973 ο Γ. Γρίβας (ΑΕ/2) συνέταξε Γενικό Σχέδιο Ενέργειας με την κωδική ονομασία ΝΙΚΗ. Σκοπός του σχεδίου η κατάληψη της εξουσίας διά την επαναφορά και λύση του Κυπριακού εντός των πλαισίων της αυτοδιάθεσης. Για την εκτέλεση του σχεδίου προβλεπόταν η συμμετοχή και τμημάτων της ΕΦ (Ουλαμός Τ/Θ και Ουλαμός Αρμάτων).

Στις 23 Ιουλίου 1973 ο Σταύρος Σταύρου Σύρος (ΚΟΝΔΥΛΗΣ) κυκλοφόρησε έγγραφο με στοιχεία που αφορούσαν την άσκηση ΕΞΠΡΕΣ ΕΝΑ. Η άσκηση αποσκοπούσε στον έλεγχο της κατάστασης Γενικής Επιφυλακής και Δράσης του δικτύου αγγελιαφόρων της οργάνωσης και βεβαίωση της λειτουργικότητας και αποδοτικότητάς της με ταυτόχρονη εκπαίδευση του προσωπικού στην ανάληψη σοβαρών καθηκόντων. Η άσκηση προγραμματίσθηκε να εκτελεσθεί την Πέμπτη 27 Ιουλίου 1973.

Το σχέδιο ΚΕΡΑΥΝΟΣ (άγνωστος ο συγγραφέας και άγνωστη η ημερομηνία έκδοσης) αφορούσε ενέργεια κατάληψης του Κεντρικού Αστυνομικού Σταθμού Λεμεσού. Σε έγγραφα της οργάνωσης τα οποία κατατέθηκαν ενώπιον της Επιτροπής για τη διερεύνηση του Φακέλου της Κύπρου,  αναφέρεται και το σχέδιο επιχείρησης ΑΛΩΠΗΞ. Σημειώνεται ότι την αυθεντικότητα των σχεδίων ΝΙΚΗ, ΓΡΟΝΘΟΣ, ΤΥΦΩΝ και ΒΡΟΝΤΗ επιβεβαίωσε στην κατάθεσή του στην επιτροπή ο Σταύρος Σταύρου-Σύρος (κατάθεση 17 Ιουνίου 2009, σελ. 126-132)

Ο θάνατος Γρίβα

Ο πρόεδρος Μακάριος απέφυγε να πάρει εξ αρχής ριζικά μέτρα κατά του Γρίβα και της οργανώσεώς του γιατί δεν ήθελε να πλήξει τον στρατηγό, παλαιό συνεργάτη και συναγωνιστή του. Μόνο μετά τον θάνατο του Γρίβα στις 27 Ιανουαρίου 1974 προχώρησε η κυπριακή κυβέρνηση στην κήρυξη της ΕΟΚΑ Β΄ ως παράνομης οργάνωσης (25 Απριλίου 1974), εναντίον της οποίας κατέφερε τώρα συντριπτικά πλήγματα, με αποτέλεσμα σχεδόν την διάλυσή της μέχρι τον Ιούλιο του 1974. Τον Γρίβα στην ηγεσία της ΕΟΚΑ Β διαδέχτηκε ο ελλαδίτης στρατιωτικός Γεώργιος Καρούσος, ο οποίος όμως γρήγορα ήρθε σε αντιπαραθέση με την υπόλοιπη ιεραρχία της οργάνωσης με αποτέλεσμα να φυγαδευτεί με πλοιάριο στην Ελλάδα.

Ο Ταγματάρχης Γεώργιος Καρούσος ήθελε διάλυση της ΕΟΚΑ Β μετά το θάνατο του Γρίβα και με ανακοίνωση του εξέφρασε τη θέληση να ανασταλεί ο αγώνας της ΕΟΚΑ Β’.

«ΕΟΚΑ Β’ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΙΣ.
Γνωρίζομεν εις τον κ. Πρόεδρον της Δημοκρατίας, τα πολιτικά κόμματα και τον ελληνικόν Κυπριακόν λαόν, ότι η ΕΟΚΑ Β διέταξε την αναστολήν της δράσεως της επί τω σκοπώ όπως παράσχη τον χρόνον της απαραιτήτου ηρεμίας, διά τον υπεύθυνον θετικόν και πατριωτικόν χειρισμόν του εθνικού μας θέματος. Προϋποθέτει τούτο, ότι θα εύρη ανταπόκρισιν υπό των οργάνων ασφαλείας, αλλά και των κατευθυνομένων του παρακράτους, επ’ αγαθώ του λαού μας.

Πάσα ενέργεια εις βάρος τυχόν φυλακισμένων μας, καταζητουμένων ή ελευθεροκινουμένων μελών μας, ως και φθορά περιουσιών των ενωτικών, θα προκαλέση τας σοβαράς αντιδράσεις της Οργανώσεως, εφ’ ων την ευθύνην θα φέρουν οι απρόσεκτοι ή οι αστόχως υποθέτοντες ότι ο αποθανών Αρχηγός, κατέλιπεν αναποφάσιστα ορφανά.

Η παρούσα ανακοίνωσις δεν αποτελεί όρον, αλλ’ εκ καθήκοντος προσφοράν προς το σύνολον υπό την βεβαιότητα ότι αύτη θα εκτιμηθή. Οι προς πάσαν κατεύθυνσιν υπεύθυνοι Άνδρες, ας δώσουν τα δείγματα του πατριωτισμού και της συνέσεως των.
Ο ΔΙΟΙΚΗΤΗΣ ΤΗΣ ΕΟΚΑ Β».

Μετα τον Γρίβα

Στα τελευταία στάδια της την ηγεσία της οργάνωσης είχαν οι Λευτέρης Παπαδόπουλος και Κίκης Κωνσταντίνου, με την οργάνωση να δέχεται συνεχώς πλήγματα από την Αστυνομία η οποία ανακαλύπτει και κατάσχει τον οπλισμό της. (Βίντεο Ψηφιακός Ηρόδοτος -Αρχείο ΡΙΚ)

Ως τελευταίοι ηγέτες της ΕΟΚΑ Β μνημονεύονται ο Κροίσος Χριστοδουλίδης και ο Αθανάσιος Σκλαβενίτης. 

Αναλυτικότερα 

• Με νεκρό τον Γρίβα. ο Μακάριος βέβαιος πλέον ότι μπορεί να εξαρθρώσει την οργάνωση, δίνει εντολή για τριήμερο εθνικό πένθος και παύση όλων των επιχειρήσεων. Ζητά παράδοση όλων των όπλων από την ΕΟΚΑ Β΄. Η Κυπριακή Βουλή θα ανακήρυξει τον Γρίβα σε έκτακη συνεδρία της ως «Άξιον Τέκνον της Πατρίδος». Ο θάνατος όμως του Στρατηγού Γρίβα στις 27 Ιανουαρίου 1974 θα προκαλέσει πλήρη διάσπαση στις τάξεις της Οργάνωσης. Τα ικανότερα στελέχη της οργάνωσης διαφωνούν μεταξύ τους και ακολουθούν ξεχωριστή πολιτική. Ο Δημήτριος Ιωαννίδης από την Αθήνα θέλει να ελέγξει άμεσα την οργάνωση για να μην αυτοδιαλυθεί έτσι στέλνει τον Αθανάσιο Σκλαβενίτη.
• Ο Σταύρος Σταύρου Σύρος, υπαρχηγός της ΕΟΚΑ,ο οποίος είχε ήδη συλληφθεί από το Εφεδρικό, αποχωρεί οριστικά από την οργάνωση και φεύγει για Ελλάδα. Ο Καρούσος αν και αρχικώς αυτοχρίζεται «Διοικητης της ΕΟΚΑ Β΄» μη μπορώντας να επιβάλει την θέση του για πολιτικοποίηση του αγώνος εγκαταλείπει και αυτός την Κύπρο μυστικά μετά από ένα μήνα. Τις αποχωρήσεις Σύρου-Καρούσου ακολουθούν και άλλοι τομεάρχες, υποτομεάρχες και άλλα ακόμα πρωτοκλασάτα στελέχη-μέλη της οργάνωσης αποστασιοποιούνται. Ο δικτάτορας Ιωαννίδης αναλαμβάνει και πάλι δράση και προσπαθεί να έρθει σε συνεργασία με κάποιους από τους εναπομείναντες Τομεάρχες (Λεμεσού, Αμμοχώστου και Καρπασίας), οι ίδιοι οι τομεάρχες όμως δεν μπορούν να συνεργαστούν πλέον με κανένα αφού τους ενδιαφέρει πρωτίστως η ανάληψη της ηγεσίας της οργάνωσης (Παπαδόπουλος, Κωνσταντίνου, Χριστοδουλίδης) και η επιβολή της δικής τους πολιτικής γραμμής. Η ανασύνταξης είναι πλέον οριστικά ανέφικτη γίνονται μόνοι κάποιοι φόνοι για λόγους ανντεκδίκησης και μόνο.
• Ο Μακάριος μετά τον θάνατο του Γρίβα διατάζει την τελική επίθεση κατά της Οργάνωσης και σε σχετικά ελάχιστο χρόνο το Εφεδρικό και η Αστυνομία θα επιτύχει αλλεπάλληλα καθοριστικά και νικηφόρα χτυπήματα σε όλες τις πόλεις. Ο αριθμός των φυλακισμένων μελών της Οργάνωσης μεγαλώνει μέρα με τη μέρα. Πρωτοκλασάτα στελέχη της Οργάνωσης συλλαμβάνονται και οδηγούνται στη φυλακή ενώ άλλοι εγκαταλείπουν  λόγω της ανυπαρξίας ηγεσίας, σχεδίου και χρημάτων. Πλέον είναι θέμα χρόνου η οριστική εξάρθρωση της οργάνωσης.
• Ο δικτάτορας Ιωαννίδης αρχίζει τότε να σκέπτεται σοβαρά πλέον τον ενδεχόμενο της ανατροπής του Μακαρίου με δυνάμεις της ΕΘνικής Φρουράς. Η πρώτη του σκέψης ήταν να γίνει πραξικόπημα όταν ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος θα έφευγε για ένα προγραμματισμένο ταξίδι, τούτο όμως δεν έγινε. Ο Μακάριος αλληλογραφεί και πάλι με τον Καραμανλή και τον Βασιλιά Κωνσταντίνο με θέμα την ανατροπή της Χούντας και την άμεση επαναφορά της Δημοκρατίας στην Ελλάδα. Στο πλαίσιο αυτής της συνεννόησης την 1η Ιουλίου 1974 ο Μακάριος θα ξεσπαθώσει φανερά εναντίον του Ταξίαρχου Ιωαννίδη και της Χούντας, των Ελλήνων Αξιωματικών στην Κύπρο, και της ΕΟΚΑ Β΄ και θα μιλήσει για «Δημοκρατία». Στη δισέλιδη επιστολή του προς τον «Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας» Στρατηγό Φ. Γκιζίκη θα ζητήσει εντός 20 ημερών να αποχωρήσουν όλοι οι Έλληνες Αξιωματικοί της Ε.Φ. (περ 600) και την άμεση μείωση της στρατιωτικής θητείας στην Κύπρο στους 14 μήνες. Παράλληλα επεξεργάζεται σχέδιο οριστικής διάλυσης της ΕΦ και αντικατάστασης της από την αστυνομία, και το εφεδρικό.
• Στις 11 Ιουλιου 1974 συλλαμβάνεται και το τελευταίο ισχυρό στέλεχος της ΕΟΚΑ Β΄ο τομεάρχης Λεμεσού Λευτέρης Παπαδόπουλος. Η οργάνωση έχει πλέον οριστικά σβήσει.
• Ο Ιωαννίδης μαζί με τους Αρχηγούς των Ενόπλων Δυνάμεων αποφασίζει την διενέργεια πραξικοπήματος και βίαιη ανατροπή του Μακαρίου κάνοντας χρήση των επίλεκτων δυνάμεων της Ε.Φ. Ο Ιωαννίδης θα αποστείλει στις 14 Ιουλίου στην Κύπρο τον ΑΘ. Σκλαβενίτη για να τεθεί επικεφαλής των ατάκτων μελών της ΕΟΚΑ Β΄.

Μετά την Εισβολή  

Η ΕΟΚΑ Β΄ διαλύθηκε μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, που πραγματοποιήθηκε μια εβδομάδα μετά το πραξικόπημα και εξ αιτίας αυτού. Ουσιαστικά ο ρόλος της ΕΟΚΑ Β΄ τερματιζόταν μέχρι το πραξικόπημα. Η δράση της στην Κύπρο μεταξύ 1972 και 1974 προλείανε το έδαφος και δημιούργησε τις συνθήκες για την επέμβαση του στρατού, που έγινε στις 15 Ιουλίου 1974, με όλα τα ολέθρια αποτελέσματα για την Κύπρο και το λαό της.

Στις 30 Νοεμβρίου 1974 οι πολιτικές ηγεσίες της Ελλάδας και της Κύπρου συναντήθηκαν στην Αθήνα στο Υπουργείο Εξωτερικών, λίγο πριν την επιστροφή του Προέδρου Μακαρίου στην Κύπρο,  με στόχο τη λήψη αποφάσεων πέντε μήνες μετά την Τουρκική Εισβολή.

Μέρος της συζήτησης απετέλεσε και η η ΕΟΚΑ Β΄. 

Ιδού τι αναφέρουν σχετικά Κληρίδης και Μακάριος:

ΚΛΗΡΙΔΗΣ: «Όσον αφορά το εσωτερικόν μέτωπον υπάρχει ύφεσις. Όλοι είναι συγκρατημένοι. Υπάρχουν όμως ακόμη εγκληματικά και ατίθασα στοιχεία τα οποία δεν αποκλείεται να δημιουργήσουν συγκρούσεις ή και να οργανώσουν δολοφονικάς αποπείρας. Υπάρχουν 20.000 όπλα στα χέρια τους. Τελευταίως παρετηρήθη ότι μέλη της ΕΟΚΑ Β’ ανέκτησαν πάλιν χρηματικήν ευχέρειαν. Τα χρήματα ταύτα δεν προέρχονται από το εσωτερικόν. Μερικοί από τα γνωστά μέλη της ΕΟΚΑ Β’ ήλλαξαν τρόπον ζωής. Ταξιδεύουν, έχουν αγοράσει αυτοκίνητα, εκδίδουν εφημερίδας».

ΜΑΚΑΡΙΟΣ: «…Η ΕΟΚΑ Β’ προ του πραξικοπήματος εβοηθείτο από την ηγεσίαν της Εθνικής Φρουράς, και μερίδα του δικτατορικού καθεστώτος. Παρά την υποστήριξιν αυτήν, εν τούτοις, η ΕΟΚΑ Β’ ευρίσκετο υπό διάλυσιν. Την τελευταίαν προ του πραξικοπήματος εβδομάδα είχαν γίνει πολλές συλλήψεις από πληροφορίας των ιδικών των στελεχών. Και τούτο παρά την υποστήριξιν την οποίαν είχαν. Αρκεί να αναφέρω ότι επέλεγον τα στελέχη των μέσα από τα στρατόπεδα και ωπλίζοντο από τους έλληνας αξιωματικούς. Ελπίζω με την πολιτικήν υφέσεως και ειρηνεύσεως να επιτύχω. Εάν όμως, ούτοι συνεχίσουν τότε θα λάβω μέτρα. Τα μέτρα θα είναι δια το μέλλον όχι δια το παρελθόν. Δεν έχω μεγάλας ανησυχίας. Ποιοι όμως είναι οι σκοποί των; Ίσως το πρόσχημα ότι πρέπει να κρατήσουν τον οπλισμόν των δια να κάνουν ανταρτοπόλεμον. Τούτο θα είναι καταστρεπτικόν. Οι τούρκοι δεν είναι άγγλοι, θα λάβουν μέτρα εξοντωτικά εναντίον μας. Είναι όμως δυνατόν να έχωμεν πληροφορίας και περί της χρηματοδοτήσεώς των. Εις το παρελθόν έπαιρναν χρήματα και από την Ελλάδα και από το εξωτερικόν. Ίσως σκοπός των χρηματοδοτών είναι να υπάρχη ανωμαλία εν Κύπρω. Ίσως για μερικούς από τα στελέχη της ΕΟΚΑ Β’ η ανταρτική δράσις να έχη αποβή βιοποριστικόν επάγγελμα. Οπωσδήποτε δεν είναι μεγάλαι αι ανησυχίαι μου δια το εσωτερικόν πρόβλημα».

Η μεγάλη τους αγωνία λοιπόν, δεν είναι το μέλλον της Κύπρου, αφού κατ’ ουσίαν έχουν αποδεχθεί σαν γεγονός τετελεσμένο την εισβολή και την κατοχή, αλλά να μη υπάρξει ένοπλος αγώνας από τα απομεινάρια των ανταρτών της ΕΟΚΑ Β’. Αυτή είναι η μεγάλη τους αγωνία και για τον σκοπό αυτό ζητούν την βοήθεια του κράτους των Αθηνών, το οποίο όπως προκύπτει από δύο απόρρητα έγγραφα, που δημοσιεύουμε στο παρόν, ανταποκρίθηκε πλήρως στα σχέδια των Μακαρίου, Κληρίδη.

ΔΥΟ ΑΠΟΡΡΗΤΑ ΕΓΓΡΑΦΑ

Από δυο απόρρητα έγγραφα της χωροφυλακής στην Αθήνα προκύπτει ότι η η Κυβέρνηση ανησυχούσε για τη δράση Κυπρίων στην Αθήνα μετά την Εισβολή. 

«ΑΡΧΗΓΕΙΟΝ ΧΩΡΟΦΥΛΑΚΗΣ ΑΚΡΩΣ ΑΠΟΡΡΗΤΟΝ-ΚΑΤΕΠΕΙΓΟΥΣΑ

Δ/ΝΣΙΣ ΑΣΤΥΝ. – ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ Εν Αθήναις τη 29 Νοεμβρίου 1974

ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΣ. ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ

ΑΡΙΘ.ΠΡΩΤ. 766/4/90γ

ΘΕΜΑ: «Κύπριοι ανήκοντες εις Ε.Ο.Κ.Α./Β’ διαμένοντες εν Ελλάδι»

ΣΧΕΤ. 766/4/90α από 25-11-1974 ημετέρα.

1. Εν συνεχεία της ανωτέρω σχετικής, γνωρίζομεν ότι, κατά πληροφορίας, τα παραπόδας αναφερόμενα άτομα, διαμένοντα εν Ελλάδι, ανήκουν εις την Ε.Ο.Κ.Α./Β’.
2. Εκ τούτων τα υπ’ αριθ. 4,6,8,10,11,14,18,19,22,23,27,28,30,31 και 34 οπλοφορούν και θεωρούνται επικίνδυνα.
3. Τα υπ’ αριθ. 23,28 φέρονται ως τα πλέον επικίνδυνα, μετασχόντα κατά το παρελθόν εις δολοφονικήν απόπειραν εις βάρος του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου.
4. Παρακαλούμεν όπως έχητε τούτο υπόψη σας, δια την δέουσαν παρακολούθησιν περιπτώσεως συντρεχούσης.

Εντολή Αρχηγού

Ο Α’ Υπαρχηγός

Ευάγγελος ΚΟΚΚΙΝΟΣ

Ταξίαρχος»

Περισσότερο ενδιαφέρον όμως και με ιδιαίτερη πολιτική σημασία είναι το άλλο έγγραφο, το οποίο δεν αναφέρεται καν σε ΕΟΚΑ Β’, αλλά στην δραστηριότητα των Ενωτικών της Κύπρου αλλά και των οπαδών του Λυσσαρίδη, που επίσης επιθυμούσαν να αντιδράσουν στα τετελεσμένα γεγονότα του Αττίλα. Σας το παραθέτουμε:

«ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΑΠΟΡΡΗΤΟΝ

ΚΛΑΔΟΣ Β’ – ΤΜΗΜΑ ΙV Εν Αθήναις τη 24 Σεπτεμβρίου 1974

Τηλέφωνον 823.111/347 Αριθ. Πρωτ. C.226215

ΠΡΟΣ: ΥΠΕΞ/Κον ΥΠΟΥΡΓΟΝ 

ΑΕΔ/2α ΜΕΟ

ΥΠΔΤ/ΥΠ.Ε.Α./Β/ΙΙ

ΚΟΙΝ: ΑΣ/2ον Ε.Γ.

ΚΥΠ/Β/ΙV/2

ΘΕΜΑ: «Δραστηριότης Ελληνοκυπρίων (Ε/Κ) – Ενωτικών και Λυσσαριδικών»

Έχομεν την τιμήν, να κοινοποιήσωμεν υμίν τας κάτωθι μη διασταυρωθείσας εισέτι πληροφορίας: 

1.- Ε/Κ Ενωτικοί:

1. Οι ενταύθα ευρισκόμενοι Ε/Κ Ενωτικοί σκοπεύουν να προβούν εις ενέργειαν τινά, ήτις υποχρεωτικώς θα φέρη εις σύγκρουσιν την Ελλάδα μετά της Τουρκίας.
2. Απεφάσισαν όπως προβούν εις ενεργείας ομοίας των Παλαιστινίων, εις βάρος Τουρκικών ζωτικών χώρων, ευρισκομένων εντός και εκτός της Τουρκίας.
3. Ήλθον εις επαφήν μετά των Βάσκων, των Σύρων και των Κούδρων, εκ των οποίων οι τελευταίοι, εις σχετικήν συνάντησίν των εν Κύπρω εδήλωσαν ότι αναμένουν σύγκρουσιν εις τον Έβρον, ίνα εξεγερθούν κατά της Τουρκίας.
4. Θα φονεύσουν τον Μακάριον, εάν αποφασισθή επάνοδος τούτου εις Κύπρον. Την απόφασίν των ταύτην θα είχον ήδη πραγματοποιήσει,εάν δεν εφοβούντο τας επιπτώσεις, εκ του λόγου ότι οι εν Κύπρω Ενωτικοί στερούνται οπλισμού.
5. Ισχυρίζονται ότι:
   1. Κατέχουν στοιχεία καθ’ ά ο Μακάριος, κατά την εν Λονδίνω συνάντησίν του μετά των Κάλλαχαν και Ετσεβίτ εδήλωσεν εις αυτούς: «Δεν βλέπω τον λόγον να μη επιτεθείτε, εφ’ όσον η μία των τριών εγγυητριών δυνάμεων (η Ελλάς) δια του πραξικοπήματος εισέβαλε κατ’ ουσίαν εις Κύπρον».
   2. Το πραξικόπημα εν Κύπρω επροδόθη υπό τινων Ελλήνων Αξιωματικών υπηρετούντων εκεί.

2.- Ε/Κ Λυσσαριδικοί:

Οπαδοί του Βάσου Λυσσαρίδη, αρχηγού του Σοσιαλιστικού κόμματος της ΕΔΕΚ Κύπρου (Ενιαίας Δημοκρατικής Ενώσεως Κέντρου), κατέφθασαν εις Αθήνας, δια την δημιουργίαν επεισοδίων.

Υπτγος Φέτσης Κων/νος

Αρχηγός»

Πηγή 

1. Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια
2. Πόρισμα Ερευνητικής Επιτροπής -Φάκελος Κύπρου σελ. 316