Δημοτική Βιβλιοθήκη - Πινακοθήκη Αμμοχώστου
Η Δημοτική Πινακοθήκη Αμμοχώστου ιδρύθηκε από μιαν ομάδα προοδευτικών και φιλότεχνων ανθρώπων, που ανάπτυξε με τον τρόπο αυτό μια γόνιμη συζήτηση γύρω από την τέχνη, τη δημιουργία γενικότερα, και όλες τις προεκτάσεις της. Η δημιουργία της Πινακοθήκης συνέβαλε στην περαιτέρω ενδυνάμωση του ενδιαφέροντος για την καλλιτεχνική δημιουργία στην περίοδο από το 1950 μέχρι το 1970 και αποτέλεσε τον πυρήνα, γύρω από τον οποίον τέθηκαν οι βάσεις για την περαιτέρω καλλιτεχνική ανάπτυξη στην Αμμόχωστο.
Τον Ιανουάριο του 1954, το Δημοτικό Συμβούλιο Αμμοχώστου ανέθεσε στον λογοτέχνη Γιώργο Φιλίππου Πιερίδη τον εμπλουτισμό και η οργάνωση της βιβλιοθήκης, η οποία λειτούργησε στις 23 Απριλίου του 1955, σε νεοαναγερθείσα αίθουσα πάνω από το συγκρότημα των δημοτικών καταστημάτων, στη γωνιά των οδών Εδουάρδου -αργότερα Δημοκρατίας- και 16ης Ιουνίου. Για τον εξοπλισμό της Βιβλιοθήκης εργάστηκαν δύο επιτροπές που τις αποτελούσαν εξέχουσες προσωπικότητες, όπως οι Γιώργος Πολ Γεωργίου, Μήτσος Μαραγκός, Ευάγγελος Λούης Λουΐζος, Νίκος Βραχίμης, Νϊκος Ζαννετίδης, Ξάνθος Χατζησωτηρίου, Κλαίρη Αγγελίδου, Αντώνης Ψαθάς και Νίκος Αγγελίδης. Επικεφαλής της όλης προσπάθειας ήταν ο Γιώργος Φιλίππου Πιερίδης. Τα επίσημα εγκαίνια της βιβλιοθήκης έγιναν στις 10 Αυγούστου του 1955.
Το 1974, η Βιβλιοθήκη διέθετε περί τις 17.000 τόμους, μεταξύ αυτών και αρκετά πολύτιμα παλαιά περί Κύπρου βιβλία, του 16ου αιώνα κ.ε., καθώς επίσης μια μικρή συλλογή παλαιών χαρτών και γκραβούρων της Κύπρου, συλλογή κυπριακών γραμματοσήμων κ.ά.
Οι βάσεις για τη δημιουργία Πινακοθήκης
Τον Μάιο του 1955, αποφασίστηκε η έναρξη της διαδικασίας αγοράς πινάκων ζωγραφικής, με προοπτική τη δημιουργία και Δημοτικής Πινακοθήκης. Τα εγκαίνια της Πινακοθήκης έγιναν την 1η Μαίου του 1958. Η πρώτη περιοδική έκθεση στην Πινακοθήκη έγινε στις 19 Ιουλίου του 1960 και περιλάμβανε έργα Ελλήνων ζωγράφων, Μόραλη, Τσαρούχη, Γουναρόπουλου κ.α. Τα έργα επιλέγηκαν μέσω του ελληνικού προξενείου, υπό την καθοδήγηση της Διεύθυνσης Γραμμάτων και Τεχνών του υπουργείου Πολιτισμού της Ελλάδα. Η επόμενη έκθεση έγινε τον Δεκέμβριο του ίδιου χρόνου και αφορούσε έργα Κυπρίων ζωγράφων. Το 1967, η Πινακοθήκη οργάνωσε έκθεση Εννέα Σύγχρονων Ελλήνων αγιογράφων, με έργα των Βαμπούλη, Βασιλείου, Γεωργακόπουλου, Γεωργίου, Καρτάκη, Κεντάκα, Κόντογλου, Παπανικολάου, Φαρμάκη.
Σε κατάλογο που καταρτίστηκε από το Γιώργο Φιλίππου Πιερίδη στις 31 Δεκεμβρίου 1973 για τις συλλογές της Βιβλιοθήκης και της Πινακοθήκης, πληροφορούμαστε ότι αυτές περιείχαν 17 χιλιάδες βιβλία, μεταξύ των οποίων και η συλλογή κυπριολογικών βιβλίων του Μήτσου Μαραγκού, που την είχε δωρίσει στη Βιβλιοθήκη, μια συλλογή παλαιών βιβλίων ξένων περιηγητών που επισκέφτηκαν το νησί, μια μεγάλη συλλογή από παλαιούς χάρτες και χαλκογραφίες της Κύπρου, το Αρχείο Νίκου Νικολαΐδη και εννέα πίνακές του που δώρισαν Αιγυπτιώτες φίλοι του, τα αυτόγραφα δελτία της κυπριακής βιβλιογραφίας του Ιωάννη Συκουτρή και μια συλλογή κυπριακών γραμματοσήμων.
Η Πινακοθήκη διέθετε 71 πίνακες με έργα Κυπρίων ζωγράφων (Κισσονέργη, Διαμαντή, Κάνθου, Φραγκουλίδη, Γεώργιου Πώλ Γεωργίου, Λευτέρη Οικονόμου, Χριστόφορου Σάββα, Αυγής Σιακαλλή, Γιώργου Σκοτεινού, Φώτου και Ξάνθου Χατζησωτηρίου, Βίκτωρα Ιωαννίδη, Γκλυν Χιουζ, Στέλιου Βότση, Ανδρέα Ασπρόφτα, Κώστα Ιωακείμ, Λευτέρη Οικονόμου), αντιπροσωπευτικά της κυπριακής ζωγραφικής της περιόδου από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι το 1970. Διέθετε επίσης και έργα κορυφαίων Ελλήνων ζωγράφων, όπως του Βασιλείου, του Μόραλη, του Νικολάου, του Τσαρούχη, του Κόντογλου, του Χατζηκυριάκου Γκίκα, του Μαυροειδή. Τη συλλογή κοσμούσαν 35 ακουαρέλες της παλιάς Αμμοχώστου τού Θεόφιλου Moghabghab, 380 σχέδια και πίνακες, κυρίως προσωπογραφίες Αμμοχωστιανών, του Μιχάλη Χατζηδημητρίου, και μεγάλη συλλογή που περιελάμβανε έγχρωμα πανομοιότυπα αντίγραφα έργων των μεγάλων ζωγράφων της Ευρώπης, επιλεγμένα με τρόπο που να αποτελούν εικονογράφηση της ιστορίας της ευρωπαϊκής ζωγραφικής.
Μια από τις προσπάθειες του Γιώργου Φιλίππου Πιερίδη ήταν η δημιουργία «Γωνιάς Νίκου Νικολαΐδη», αφού, εκτός από το προσωπικό του αρχείο που είχε δωρίσει στην Αμμόχωστο ο Στρατής Τσίρκας, στην Πινακοθήκη βρισκόταν το μπαστούνι του, οι χαλκογραφίες που έγιναν για το έργο του «Ο γιος του μοναχού», σκίτσα που έκανε στα μοναστήρια, καθώς και ένας πίνακας, που χάρισε η Μαρία Ρουσιά και παρουσίαζε τον Νίκο Νικολαΐδη στο κρεβάτι, λίγο προτού πεθάνει.
Η Βιβλιοθήκη και Πινακοθήκη που βρίσκονται στην κλειστή περιοχή της Αμμοχώστου, εγκαταλείφθηκαν μετά την τουρκική εισβολή του 1974. Πληροφορίες και φωτογραφίες που έρχονταν στο φως κατά καιρούς, πληροφορούσαν ότι το περιεχόμενο τους είχε κλαπεί
Επιστροφή 219 έργων
Η Τεχνική Επιτροπή για τον Πολιτισμό ανακοίνωσε στις 4 Μαρτίου 2019 ότι, στο πλαίσιο των μέτρων οικοδόμησης εμπιστοσύνης, η τουρκοκυπριακή πλευρά θα επιστρέψει στους Ελληνοκύπριους ιδιοκτήτες τους 218 έργα ζωγραφικής. Σύμφωνα με τον τ/κ συμπρόεδρο της Επιτροπής, Κανί Κανόλ, τα έργα των Ε/κ ζωγράφων βρίσκονται εδώ και πολλά χρόνια στις αποθήκες του πολιτιστικού κέντρου Ατατούρκ. Το μοναδικό έγγραφο, ανέφερε, που βρήκαν σχετικά με τα έργα αυτά ήταν μια απόφαση του “υπουργικού συμβουλίου” του 1981 με την οποία τα έργα τέχνης στις αποθήκες του ΑΚΜ μεταβιβάζονταν ως αρμοδιότητα από το “υπουργείο δημοσιονομικών” στο “υπουργείο εθνικής παιδείας, πολιτισμού και νεολαίας”.
Το Βίντεο της εγκατάλειψης της Κατεχόμενης Βιβλιοθήκης
Η Δικοινοτική Επιτροπή για τον Πολιτισμό παρουσίασε σε έκθεση στο Λήδρα Πάλας στις 3 και 4 Φεβρουαρίου 2020 από τα 129 έργα, ανακοινώνοντας ότι όλα τα έργα θα εκτεθούν σε επόμενο στάδιο. Όπως ανακοινώθηκε, τα πλείστα έργα προέρχονται από τη Δημοτική Πινακοθήκη Αμμοχώστου, σύνολο 140. Τα 44 από τα 219, ανήκουν στον αμμοχωστιανό ζωγράφο Γεώργιο Πολ Γεωργίου και προέρχονται από το σπίτι και στούντιο του ζωγράφου, στην οδό Ερμού 136 στο Βαρώσι. Τη μεγάλη έρευνα για την ταυτοποίηση των έργων διενήργησε ο Γιάννης Τουμαζής, διευθυντής του Κέντρου Τεχνών Λευκωσίας και μέλος της Τεχνικής Επιτροπής για τον πολιτισμό, σε συνεργασία με τη Ρουζέν Ατακάν, Τουρκοκύπρια καλλιτέχνη και επίσης μέλος της Επιτροπής. Από τα 219 έργα που επιστράφηκαν, τα 24 ανήκουν στον Στέλιο Βότση. Το 1973, ο Στέλιος Βότσης είχε παρουσιάσει έκθεση με τίτλο Votsis Recent Paintings στη γκαλερί του Commonwealth Institute στο Λονδίνο. Με την επιστροφή τους, ξεκίνησε η τουρκική εισβολή και τα έργα εγκλωβίστηκαν στο τελωνείο του Λιμανιού της Αμμοχώστου. Πίσω από τα έργα υπάρχουν ετικέτες με το όνομα του Βότση, την διεύθυνσή του, τις διαστάσεις των έργων.
Βιβλιογραφία
Η Αμμόχωστος της εικαστικής δημιουργίας, Μαρίνα Σχίζα, Σύνδεσμος Αποφοίτων των Ελληνικών Γυμνασίων Αμμοχώστου, Λευκωσία, 2008
Φώτο Γκάλερι
