Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Ζωγράφος και χαράκτης, ένας από τους αξιολογότερους σύγχρονους Κυπρίους καλλιτέχνες. Γεννήθηκε το 1910 στο χωριό Άλωνα της Πιτσιλιάς. Φοίτησε στο Ελληνικό Γυμνάσιο Αμμοχώστου (1923 -1929) και μετά την αποφοίτησή του πήγε στην Αθήνα όπου, μεταξύ 1929 και 1939 και με διακοπή δυο χρόνων, σπούδασε ζωγραφική και χαρακτική στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών με δάσκαλο τον Γιάννη Κεφαλληνό. Στην Ελλάδα εργάστηκε για σύντομο διάστημα στον τομέα των γραφικών τεχνών, σε εργαστήρια στην Αθήνα και στην Κέρκυρα. Από τους χώρους αυτούς είναι εμπνευσμένη και η πρώτη καλλιτεχνική του εργασία που αποτελείται κυρίως από έργα υδατογραφίας.

Στο τέλος του 1939, εξαιτίας του πολέμου, επέστρεψε στην Κύπρο. Κατά το διάστημα που ακολούθησε, αναμείχθηκε δραστήρια στα θεατρικά πράγματα του τόπου, που την εποχή εκείνη εξαιτίας των συνθηκών είχαν αρχίσει ν' ακολουθούν μια σημαντική ανοδική πορεία. Εργάστηκε έτσι για λίγα χρόνια, παράλληλα προς την ατομική καλλιτεχνική του πορεία, και με τη σκηνογραφία και ενδυματολογία.

Στο μεταξύ, από το 1942, άρχισε να εργάζεται και ως καθηγητής της τέχνης, κυρίως στο Παγκύπριο Γυμνάσιο στη Λευκωσία, όπου υπηρέτησε για 20 χρόνια, από το 1949 μέχρι το 1969, κι όπου δίδαξε σε χιλιάδες μαθητές.

Από την πρώτη περίοδο της καλλιτεχνικής του δημιουργίας στη Λευκωσία,  αντιπροσωπευτικά δείγματα της εργασίας του είναι μια σειρά από δυνατά σχέδια με θέμα το γυναικοπάζαρο της Λευκωσίας. Μερικά από τα σχέδια αυτά μεταφέρθηκαν αργότερα σε πίνακες που απετέλεσαν ομώνυμη σειρά.

Το 1934 οργάνωσε την πρώτη του ατομική έκθεση έργων ζωγραφικής στην Αμμόχωστο. Υπήρξε από τους πρωτοπόρους Κυπρίους καλλιτέχνες στο θέμα οργάνωσης καλλιτεχνικών εκθέσεων στην Κύπρο. Οι επόμενες ατομικές εκθέσεις έργων του έγιναν στη Λευκωσία το 1940 και το 1959, στην Αμμόχωστο το 1960, στην Αθήνα το 1972, στη Λευκωσία το 1973 με μια αναδρομική έκθεση έργων χαρακτικής, (Βίντεο Ψηφιακός Ηρόδοτος -Αρχείο ΡΙΚ) και πάλιν στη Λευκωσία το 1979. Πήρε επίσης μέρος σε πολλές ομαδικές εκθέσεις στην Κύπρο, στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες. Το 1979 βραβεύθηκε από την Ακαδημία Αθηνών για την όλη προσφορά του στη ζωγραφική, στη χαρακτική και στη σκηνογραφία.

Τόσο η ζωγραφική όσο και η χαρακτική του Τηλέμαχου Κάνθου αποτυπώνουν την Κύπρο, τους ανθρώπους και τα τοπία της, τον μόχθο στα χωράφια, τις τραγωδίες του τόπου, μικρές καθημερινές ή μεγάλες εθνικές. Όπως χαρακτηριστικά έγραψε ο μεγάλος Έλληνας ζωγράφος Βασιλείου για τον Κάνθο, γηγενής Κύπριος, ἀγαπᾶ τή γῆ τῆς πατρίδας του, τούς ὀργωμένους κάμπους, τά θρυλικά βουνά, τή ζωή στόν ἀνοικτό καί διάφανο ἀγέρα τοῦ κυπριακοῦ  ὑπαίθρου. Ἀντιστέκεται μέ σίγουρη θέληση, χωρίς φανατισμό καί μισαλλοδοξία, στά βίαια ρεύματα πού πασκίζουν νά σαρώσουν «πᾶν τό πρόστυχον» στήν καλλιτεχνική ἀτμόσφαιρα τῆς Κύπρου....

Εξάλλου ο τεχνοκρίτης Χρύσανθος Χρίστου θεωρεί ότι η ζωγραφική του Κάνθου μόνο μέ τήν ποιότητα της γοητεύει ὅσο καί συναρπάζει, παρασύρει τόν θεατή μέ τή λυρική φωνή της καί τόν πείθει μέ τό ποιοτικό της περιεχόμενο.

Ιδιαίτερα αξιόλογη είναι και η σειρά των χαρακτικών έργων του Τηλέμαχου Κάνθου, που είτε δίνουν ιδιαίτερα εκφραστικά την καθημερινότητα της κυπριακής υπαίθρου και των ανθρώπων της, είτε αποτυπώνουν την οδύνη και τον πόνο της κυπριακής τραγωδίας, εκπέμποντας ταυτόχρονα μήνυμα εγκαρτέρησης και ηθικής αντοχής.

Κάποια από τα έργα του Κάνθου αλλά και άλλων καλλιτεχνών είχαν εγκλωβιστεί στην Αμμόχωστο το 1974 αλλά το 2019 ύστερα από ενέργειες της τεχνικής επιτροπής για τον πολιτισμό επέστρεψαν στη Λευκωσία και παρουσιάστηκαν σε κοινή έκθεση.

Αναφορές στον Κάνθο κάνει και ο γνωστός κεραμίστας Βαλεντίνος στο βιβλίο «Βαλεντίνος Χαραλάμπους, Από πηλό, από γυαλί, από φωτιά, στοργή κι αγάπη». Μια έκδοση του Πολιτιστικού Ιδρύματος της Τράπεζας Κύπρου την οποία υπογράφει η Μαρίνα Σχίζα.

Ο Τηλέμαχος Κάνθος πέθανε στις 18 Νοεμβρίου του 1993, σε ηλικία 83 χρόνων. Τον Μάρτιο- Απρίλιο του 1995 (Βίντεο Ψηφιακός Ηρόδοτος -Αρχείο ΡΙΚ) οργανώθηκε μεγάλη έκθεση έργων του στη Λευκωσία, ταυτόχρονα δε εξεδόθη και το βιβλίο - αφιέρωμα «Τηλέμαχος Κάνθος, η ζωή κι ο κόσμος του», με υπότιτλο «Αυτοβιογραφικά σημειώματα και σχέδια».