Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Η εκκλησία του Αγίου Κασσιανού βρίσκεται στο βορειοανατολικό τμήμα της εντός των τειχών Λευκωσίας. Η εκκλησία είναι δίκλιτη και έχει εξωτερικές διαστάσεις 13 Χ 21 μ. Και τα δυο κλίτη καταλήγουν σε αψίδες, το βόρειο σε ημικυκλική εσωτερικά και τρίπλευρη εξωτερικά, και το νότιο σε ημικυκλική εσωτερικά και πεντάπλευρη εξωτερικά. Το βόρειο κλίτος, που είναι κάπως πιο στενό, κτίσθηκε στα μέσα του 18ου αιώνα, όπως φαίνεται από τα μορφολογικά στοιχεία που διασώζει. Αρχικά είχε μόνο μια είσοδο στα δυτικά, που σώζεται μέχρι σήμερα, πλάτους 1,35 μ., και μεγίστου ύψους 2,30 μ. Σε νεότερα χρόνια ανοίχθηκαν ακόμη τρεις θύρες στον βόρειο τοίχο, μια στο μέσο πλάτους 1,50 μ. και ύψους 2,10 μ., και άλλες δυο στενές, από τις οποίες η δυτική οδηγεί στο γυναικωνίτη και η άλλη στο βήμα. Πολύ πιθανό και τα δυο παράθυρα του βόρειου τοίχου είναι μεταγενέστερα και άνισα μεταξύ τους.

Βλέπε λήμμα: Λευκωσία- Οχυρώσεις

Αρχιτεκτονική

Το 1854, όπως αναφέρει κτιτορική επιγραφή σε πλάκα εντοιχισμένη πάνω από τη δυτική είσοδο του νότιου κλίτους, προστέθηκε το νότιο κλίτος. Τότε πιθανότατα προστέθηκαν και οι αντηρίδες στον βόρειο και τον νότιο τοίχο του δίκλιτου ναού. Τέσσερις από τις αντηρίδες ενώνονται με χαμηλωμένα τόξα. Αντίθετα οι τρεις αντηρίδες του δυτικού τοίχου, σύγχρονες με το νότιο κλίτος, δεν ενώνονται με τόξα, λόγω ίσως της εξωτερικής μορφής της στέγης που είναι δικλινής. Στον νότιο τοίχο του νότιου κλίτους υπάρχουν 4 μεγάλα παράθυρα με χαμηλωμένα τόξα και μια νεότερη θύρα πλάτους 1,30 μ. και ύψους 2,14 μ. Πάνω από το δυτικό παράθυρο του νότιου και του βόρειου τοίχου υπάρχει άλλο, μικρότερο, ορθογώνιο παράθυρο.

Στο μέσο περίπου του ύψους της δυτικής αντηρίδας, που βρίσκεται στο σημείο που ενώνονται τα δυο κλίτη, υπάρχει ανάγλυφη εικόνα της Θεοτόκου Οδηγήτριας που είναι σύγχρονη με το νότιο κλίτος. Τέτοιες ανάγλυφες εικόνες βρίσκονται και σ' άλλες εκκλησίες του 19ου αιώνα. Πάνω από την ορθογώνια αχιβάδα που βρίσκεται πάνω από τη δυτική είσοδο του βόρειου κλίτους, υπάρχει ανάγλυφο με κληματόφυλλα και ρόδι, που μπορεί να είναι κάπως παλαιότερο από τον 18ο αιώνα.

Πολύ νεότερος είναι ο ανοικτός ορθογώνιος νάρθηκας στα δυτικά διαστάσεων 4,80 Χ 15,45 μ. που καλύπτεται με βολίκια. Στον δυτικό τοίχο του νάρθηκα είναι προσαρτημένες κατοικίες.

Το αρχικό εικονοστάσιο κατασκευάσθηκε, σύμφωνα με σχετική επιγραφή, το 1780 και χρυσώθηκε από τον πρωτοσύγκελλο Νεκτάριο και τους μαθητές του ιερομόναχο Νικόδημο και ιεροδιάκονο Λεόντιο. Ο Νεκτάριος ζωγράφισε και τις πιο πολλές εικόνες του εικονοστασίου.

Εικόνα του Αγίου Κασσιανού

Η εικόνα του αγίου Κασσιανού αργυροκοσμήθηκε το 1786 με δαπάνη του ιερέα Χριστοδούλου ο οποίος δώρισε και το αργυροκόσμητο κράνος του «αγίου Κασσιανού» και το αργυροκόσμητο ευαγγέλιο, του οποίου η επίχρυση αργυροκόσμηση έγινε το 1806.

Στην εκκλησία του Αγίου Κασσιανού είχαν συγκεντρωθεί διάφορες εικόνες από τις οποίες η παλαιότερη, εκείνη της Παναγίας με σκηνές από τα θαύματά της και δυτικούς μοναχούς σαν δωρητές, χρονολογείται στα τέλη του 13ου αιώνα και συνοδεύεται με λατινικές επιγραφές. Η εικόνα αυτή, όπως και οι εικόνες του αποστόλου Παύλου (15ου αιώνα), της Παναγίας με δωρητές (του 1529) και η εις Άδου Κάθοδος (16ος αιώνας), βρίσκονται στο Βυζαντινό Μουσείο του Ιδρύματος Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ'. Μια άλλη εικόνα, εκείνη της Αναλήψεως (15ος αιώνας) βρίσκεται στην Αρχιεπισκοπή. Στην ίδια την εκκλησία του Αγίου Κασσιανού εξακολουθούν να υπάρχουν οι εικόνες της Μεταμορφώσεως και της αγίας Αικατερίνης του 16ου αιώνα και αρκετές άλλες που χρονολογούνται από τον 16ο μέχρι τον 19ο αιώνα.

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια