Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Χωριό της επαρχίας Πάφου, στη γεωγραφική περιφέρεια των αμπελοχωριών, περί τα 30 χμ. βορειοανατολικά της πόλης της Πάφου.

Τα Κελοκέδαρα είναι κτισμένα σε πλαγιά, στα ανατολικά του ποταμού Ξερού, σε μέσο υψόμετρο 490 μέτρων. Η πλαγιά είναι αρκετά επικλινής. Από τα 771 μ. (τριγωνομετρικό σημείο Παούρα), στα ανατολικά του οικισμού, το υψόμετρο πέφτει στα 180 μ. στην κοίτη του ποταμού Ξερού, ο οποίος αποτελεί το δυτικό σύνορο των Κελοκεδάρων. Από τον υδροκρίτη, στα ανατολικά του χωριού, ρέουν μικρά ρυάκια τα οποία διαμελίζουν το ανάγλυφο. Τα κυριότερα από τα ρυάκια αυτά είναι το αργάκι της Kαλεμώνας, το αργάκι της Ποταγής, το αργάκι των Περιστερκών και ο Κούρης.

Από γεωλογικής απόψεως, στη διοικητική έκταση του χωριού κυριαρχούν οι κρητίδες, οι μάργες, οι μαργαϊκές κρητίδες, οι κρητιδικές μάργες, οι πρόσφατες αλλουβιακές αποθέσεις και οι αποθέσεις του γεωλογικού σχηματισμού των Μαμωνιών. Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν ασβεστούχα εδάφη και μαμώνια.

Τα Κελοκέδαρα δέχονται μέση ετήσια βροχόπτωση περί τα 595 χιλιοστόμετρα. Καλλιεργούνται κυρίως τα αμπέλια (οινοποιήσιμες ποικιλίες), τα σιτηρά, οι αμυγδαλιές, τα νομευτικά φυτά, οι ελιές, τα εσπεριδοειδή (πορτοκάλια, λεμόνια και γκρέιπφρουτ), λίγα λαχανικά, τα φρουτόδεντρα (κυρίως αχλαδιές, ροδακινιές και μηλιές) και λίγα όσπρια. Η ανόρυξη γεωτρήσεων στην περιοχή του χωριού, βοήθησε στην άρδευση σημαντικής έκτασης γης. Ωστόσο υπάρχουν και αρκετές άγονες ακαλλιέργητες εκτάσεις που καταλαμβάνονται από άγρια φυσική βλάστηση.

Η κτηνοτροφία των Κελοκεδάρων είναι επίσης πολύ ανεπτυγμένη.

Από συγκοινωνιακής απόψεως, τα Κελοκέδαρα συνδέονται στα βορειοανατολικά με το χωριό Σαλαμιού (περί τα 6 χμ.), και στα νοτιοδυτικά με το χωριό Σταυροκόννου (περί τα 5 χμ.) και μέσω του με την πόλη της Πάφου.

Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

Τα Κελοκέδαρα γνώρισαν σταθερή πληθυσμιακή αύξηση από το 1881 μέχρι το 1960. Στη συνέχεια σημειώθηκε πληθυσμιακή μείωση σαν αποτέλεσμα της αστυφιλίας που άρχισε να αναπτύσσεται.

Ιστορικά στοιχεία

Το χωριό δεν αναφέρεται στις πηγές της περιόδου της Φραγκοκρατίας, ίσως επειδή ήταν κατά την εποχή εκείνη μικρό και άσημο. Πιθανώς ν' αποτελούσε κατά τον 14ο αιώνα κτήμα του ευγενούς Gautier de Moine, o οποίος γνωρίζουμε ότι κατείχε την περιοχή Σίντης (Sindes) που εμπίπτει στη διοικητική έκταση του χωριού. Στην περιοχή του Σίντη, σε ένα ειδυλλιακό περιβάλλον στη δεξιά όχθη του Ξερού ποταμού, βρίσκεται η ενδιαφέρουσα εκκλησία της Παναγίας του Σίντη που παλαιότερα ήταν μοναστήρι που αποτελούσε μετόχι του Κύκκου. Το μοναστήρι του Κύκκου είχε αποκτήσει την Παναγία του Σίντη κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Η εκκλησία απέχει περί τα 5 χμ. στα βορειοδυτικά των Κελοκεδάρων.

Βλέπε λήμμα: Παναγία του Σίντη

Στην άλλη όχθη του ποταμού βρίσκονται τα ερείπια άλλης εκκλησίας, εκείνης της Αγίας Παρασκευής. Τοπική παράδοση αναφέρει ότι ο κτίστης που έκτισε την Αγία Παρασκευή είχε ένα μαθητευόμενο βοηθό. Ο μαθητευόμενος ήταν εκείνος που έκτισε την Παναγία του Σίντη κι όταν τέλειωσε, πήρε εκεί τον «μάστρο» του για να τη θαυμάσει. Τον ανέβασε στο θόλο, από το ύψος του οποίου ο «μάστρος» είδε πόσο ωχριούσε η δική του εκκλησία της Αγίας Παρασκευής, συγκρινόμενη προς το οικοδομικό αριστούργημα του μαθητή του. Τυφλωμένος τότε από ζήλεια και πάθος, γκρέμισε το βοηθό του από το θόλο και τον σκότωσε.

Πράγματι, η εκκλησία της Παναγίας του Σίντη παρά την εγκατάλειψη και τα χρόνια, διατηρεί και σήμερα την ωραιότητά της.

Η εκκλησία των Κελοκεδάρων, αφιερωμένη στον άγιο Γεώργιο, είναι σύγχρονη και χωρίς ενδιαφέρον.

Στην περιοχή των Κελοκεδάρων έδρασαν, κατά τα τέλη του 19ου αιώνα, οι διαβόητοι ληστές κι εγκληματίες οι γνωστοί ως Χασαμπουλιά.

Κατά την περίοδο της Αγγλοκρατίας τα Κελοκέδαρα ήταν διοικητικό κέντρο της γύρω περιοχής και πρωτεύουσα του διαμερίσματος Κελοκεδάρων, με διάφορες υπηρεσίες, από τις αρχές του 20ού αιώνα και κατά την πρώτη 35ετία του περίπου, όπως κωμοδικείο, αστυνομικό σταθμό, υγειονομική, ιατρική και κτηνιατρική υπηρεσία κ.α.

Κατά τον Λοΐζο Φιλίππου, στο χωριό διδάσκονταν τα γράμματα τουλάχιστον από το 1866, οπότε αναφέρεται ως δάσκαλος ο πολύ γέρος μοναχός Ιεζεκιήλ (Κυκκώτης). Δίδαξε στα Κελοκέδαρα για 10 χρόνια, με δίδακτρα σιτάρι, κριθάρι και τρόφιμα. Ύστερα από τον Ιεζεκιήλ, αναφέρεται ως δάσκαλος ο Χαράλαμπος Ιωαννίδης Σπανός που δίδασκε οκτώηχον, παιδαγωγίαν, απόστολον και ψαλτήρι.

Όπως και του χωριού Κέδαρες, έτσι και των Κελοκεδάρων είναι άγνωστο από πού προήλθε η ονομασία που φαίνεται ότι ετυμολογικά είναι συγγενική. Ίσως από το δέντρο κέδρος για το χωριό Κέδαρες και από τον καλό κέδρο για τα Κελοκέδαρα. Πάντως φαίνεται ότι η σημερινή ονομασία του χωριού αποτελεί παραφθορά του αρχικού του ονόματος, που θα πρέπει να συνέβη κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας. Στο A Concise Gazetteer of Cyprus (Λευκωσία, 1982), η ονομασία του χωριού παραδίδεται σε θηλυκό τύπο: Κελοκέδαρα, η.

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια