Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Περιοχή της κεντρικής Πελοποννήσου. Στην αρχαιότητα η περιοχή της Αρκαδίας περιελάμβανε και τμήματα των σημερινών νομών Αχαϊας, Ηλείας και Αργολίδας. Το προϊστορικό όνομα της Αρκαδίας ήταν Απία. Η περιοχή είναι τριγυρισμένη από απρόσιτα βουνά και χαρακτηρίζεται από έλλειψη μεγάλων καλλιεργήσιμων εκτάσεων. Για τον λόγο αυτό οι Αρκάδες ήσαν φτωχοί, όμως δημιούργησαν μεγάλες πόλεις όπως τη Μαντινεία, τον Ορχομενό, την Στύμφαλο, την Φιγάλεια, την Τεγέα. Και ακριβώς από την Τεγέα καταγόταν ο Αγαπήνωρ, ήρωας του Τρωικού πολέμου, ο οποίος κι έφθασε στην Κύπρο μετά την πτώση της Τροίας, μαζί με τους Αρκάδες του, κι ίδρυσε την Πάφο.

Τον εποικισμό της Κύπρου από την Αρκαδία και από άλλα μέρη αναφέρει ο Ηρόδοτος (7.90), γράφοντας πως «τούτων δέ [των Κυπρίων) τοσάδε ἒθνεά ἐστι, οἱ μέν ἀπό Σαλαμῖνος καί Ἀθηνέων, οἱ δέ ἀπό Ἀρκαδίης, oἱ δέ ἀπό Κύθνου, οἱ δέ ἀπό Φοινίκης, οἱ δέ ἀπό Αἰθιοπίης, ὡς αὐτοί Κύπριοι λέγουσιν». Δηλαδή: «Αυτών (των Κυπρίων) πάλι, είναι πολλές οι εθνότητες, αφού άλλοι κατάγονται από τη Σαλαμίνα και την Αθήνα, άλλοι από την Αρκαδία, άλλοι από την Κύθνο, άλλοι από την Φοινίκη, άλλοι από την Αιθιοπία, όπως οι ίδιοι οι Κύπριοι λένε».

Στο πάρα πάνω απόσπασμα ο Ηρόδοτος υπονοεί τον εποικισμό της Κύπρου από τον Τεύκρο τον Τελαμώνιο (Σαλαμίνα), από τον Δημοφώντα (Αθήνα), από τον Αγαπήνορα (Αρκαδία), από τους Δρύοπες (Κύθνος) που άγνωστο σε ποιο μέρος του νησιού κατοίκησαν, από τους Φοίνικες που κατοίκησαν κυρίως στο Κίτιον, κι από Αιθίοπες που άγνωστο ποιους ακριβώς εννοεί.

Σύμφωνα προς όσα γράφει ο Παυσανίας (Ελλάδος Περιήγησις, 8,5.2), «Ἀγαπήνωρ δέ ὁ Ἀγκαίου ...ἐς Τροίαν ἡγήσατο Ἀρκάσιν. Ἰλίου δέ ἀλούσης ὁ τοῑς Ἓλλησι κατά τόν πλοῦν τόν οἲκαδε ἐπιγενόμενος χειμών Ἀγαπήνορα καί τό Ἀρκάδων ναυτικόν κατήνεγκεν ἐς Κύπρον, καί Πάφου τε Ἀγαπήνωρ ἐγένετο οἰκιστής καί τῆς Ἀφροδίτης κατεσκευάσατο ἐν Παλαιπάφῳ τό ἱερόν...» Σε μετάφραση: «Ο Αγαπήνωρ ο γιος του Αγκαίου ...ηγήθηκε των Αρκάδων στην Τροία. Μετά την πτώση της Τροίας, η τρικυμία που έπιασε τους Έλληνες ενώ έπλεαν επιστρέφοντας στην πατρίδα, έφερε στην Κύπρο τον Αγαπήνορα και τον στόλο των Αρκάδων, κι ο Αγαπήνωρ ίδρυσε την Πάφο κι έκτισε και τον ναό της Αφροδίτης στην Παλαίπαφο».

Σημαντική λεπτομέρεια εδώ είναι ο διαχωρισμός που κάνει ο Παυσανίας μεταξύ Πάφου (που την ίδρυσε ο Αγαπήνωρ) και Παλαιπάφου (όπου έκτισε τον ναό της Αφροδίτης). Φυσικά γνωρίζουμε από τις φιλολογικές πηγές ότι η Πάφος προϋπήρχε του Αγαπήνορος, αφού η πόλη του Κινύρα αναφέρεται ονομαστικά πριν από τον Τρωικό πόλεμο. Συνεπώς ορθά ο Παυσανίας αναφέρει ότι ο Αγαπήνωρ κι οι Αρκάδες του θεμελίωσαν την (Νέα) Πάφο, ενώ στην Παλαίπαφο, που προϋπήρχε, έκτισαν (επιδιόρθωσαν ή οικοδόμησαν ξανά) τον ναό της θεάς του Έρωτα που πρέπει να είχε καταστραφεί.

Την (Νέα) Πάφο ως δημιούργημα του Αγαπήνορος και των Αρκάδων αναφέρουν κι άλλοι αρχαίοι συγγραφείς όπως ο Στράβων, ενώ ο Λυκόφρων παραθέτει την πληροφορία ότι ο Αγαπήνωρ, που ήταν αγρότης στην Αρκαδία, εκμεταλλεύτηκε στην Κύπρο τα μεταλλεία του χαλκού.

Ο Αριστοτέλης (Πέπλος, 30), παραθέτει το ακόλουθο επίγραμμα στον τάφο του Αγαπήνορος:

Ἀρχός ὃδ’ ἐκ Τεγέης   Ἀγαπήνωρ, Ἀγκαίου υἱός,

κεῖθ'   ὑπ'ἐμοί,  Παφίων πελτοφόρων βασιλεύς.

(Ο Τεγεάτης άρχοντας ο Αγαπήνωρ, του Αγκαίου ο γιος, κείτεται εδώ, των πελτοφόρων Παφιτών ο βασιλιάς).

Τέλος, πρέπει ν' αναφερθεί ότι το 1979 βρέθηκε σε ανασκαφές στην Πάφο η αρχαιότερη επιγραφή σε κυπριακή διάλεκτο και συλλαβική γραφή, η οποία έχει χρονολογηθεί τον 11ο π.Χ. αιώνα. Τούτο ενισχύει σημαντικά την άποψη ότι από την εποχή εκείνη κατοικούσαν ήδη στην Πάφο Αχαιοί, όπως ενισχύει και την παράδοση για τον εποικισμό της περιοχής από τους Αρκάδες.