Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Αμιγές τουρκοκυπριακό χωριό της επαρχίας Αμμοχώστου, στη γεωγραφική περιφέρεια της Μεσαορίας, περί τα 36 χμ. βορειοδυτικά της πόλης της Αμμοχώστου. Βρίσκεται στην κατεχόμενη από το 1974 από τα τουρκικά στρατεύματα εισβολής περιοχή της Κύπρου. Γειτονεύει με μερικά άλλα αμιγή τουρκοκυπριακά χωριά όπως το Τζιάος, ο Ψυλλάτος, ο Κορνόκηπος και ο Άγιος Χαρίτων.

Γεωγραφία 

Τα Κνώδαρα (Gönendere) είναι κτισμένα σε μέσο υψόμετρο 80 μέτρων, στην ανατολική όχθη του αργακιού των Περιστεριών, που πηγάζει από τις νότιες υπώρειες του Πενταδάκτυλου. Το καμπίσιο τοπίο του χωριού είναι διαμελισμένο από τα ρυάκια Μαζερή, Κουρ Ντερέ, αργάκι των Περιστεριών και Λατσί Ντερέ.

Από γεωλογικής απόψεως, στη διοικητική έκταση του χωριού κυριαρχούν οι αποθέσεις του φλύσχη της Κυθρέας, οι γύψοι, οι μαργαϊκές κρητίδες, οι κρητιδικές μάργες και οι πρόσφατες αλλουβιακές αποθέσεις. Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν ξερορεντζίνες, τέρρα ρόζα και προσχωσιγενή εδάφη.

Τα Κνώδαρα δέχονται μια μέση ετήσια βροχόπτωση περί τα 350 χιλιοστόμετρα. Στην περιοχή του χωριού καλλιεργούνταν, πριν από την τουρκική εισβολή του 1974, τα σιτηρά και τα νομευτικά φυτά. Υπάρχουν ωστόσο και αρκετές ακαλλιέργητες εκτάσεις. Μέρος του δάσους Τέναγρα, στα βόρεια του χωριού, εμπίπτει στα διοικητικά του όρια.

Η κτηνοτροφία ήταν πολύ ανεπτυγμένη. Το 1973 υπήρχαν στο χωριό 175 κτηνοτρόφοι που ασχολούνταν με την εκτροφή 2.061 προβάτων, 1.313 κατσικών, 144 αγελάδων και 18 ντόπιων βοδιών.

Από συγκοινωνιακής απόψεως, τα Κνώδαρα συνδέονται στα βορειοδυτικά με το χωριό Τρυπημένη (περί τα 6 χμ.), στα βορειοανατολικά με το χωριό Γούφες (περί τα 3 χμ.), στα νοτιοανατολικά με το χωριό Ψυλλάτος (περί τα 2,5 χμ.) και στα νοτιοδυτικά με τα χωριά Βιτσάδα (περί τα 2,5 χμ.) και Τζιάος (περί τα 6 χμ).

Πληθυσμός 

Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

Ιστορία

Το χωριό υφίστατο τουλάχιστον από την περίοδο της Φραγκοκρατίας, εάν δεχθούμε ως ορθό ότι οικισμός που βρίσκεται σημειωμένος περίπου στην ίδια περιοχή και γράφεται σε παλαιούς χάρτες ως Arodara και Arodaro είναι τα σημερινά Κνώδαρα. Κατά μια άλλη άποψη, τα Κνώδαρα είναι επίσης το χωριό που αναφέρεται ως Creodora, το οποίο αποτελούσε, περί το τέλος της Φραγκοκρατίας, ιδιοκτησία μέλους της γνωστής οικογένειας Κορνάρο. Επίσης αναφέρεται και άλλη παλαιά ονομασία του χωριού, που μνημονεύεται ως Κονέτρα ή Κουνέτρα. Φαίνεται συνεπώς ότι το χωριό υφίστατο και πριν από την περίοδο της Φραγκοκρατίας, κατά τη διάρκεια της οποίας αλλοιώθηκε η αρχική ελληνική του ονομασία. Οι Τούρκοι, παραποιώντας την ονομασία Κονέτρα, ονομάζουν το χωριό Conendere που σημαίνει υγρό ποτάμι.

Ο Φλώριος Βουστρώνιος (16ος αιώνας) σαφώς αναφέρει το χωριό ως φέουδο κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας, γράφοντάς το ως Chnodara. Σημειώνει ότι κατά την ανακατανομή των φέουδων που είχε κάνει ο βασιλιάς της Κύπρου Ιάκωβος Β΄ μετά την άνοδό του στο θρόνο το 1460, τα Κνώδαρα δόθηκαν στον ευγενή Ιωάννη Πέρες Φαμπρέγκ, μαζί με άλλα 7 χωριά.

Η μετατροπή των Κνωδάρων σε τουρκοχώρι έγινε μετά την κατάκτηση της Κύπρου από τους Τούρκους το 1570 -71. Το τζαμί του χωριού κτίστηκε κατά την τελευταία περίοδο της Τουρκοκρατίας. Τουρκικό δημοτικό σχολείο λειτούργησε στα Κνώδαρα από το 1916, ενώ από το 1950 λειτούργησε και λύκειο.

Ο Ludwig Ross που επισκέφθηκε την Κύπρο κατά το 1844, αναφέρει στο έργο του Ταξίδια στην Νήσο Κύπρο (Reisen nach der Insel Cypern) ότι είδε στα Κνώδαρα μια βαριά κολώνα που έφερε λατινική επιγραφή και που πιθανό να προερχόταν από παλαιό κάστρο που υφίστατο κάποτε στην περιοχή του χωριού. Η κολώνα αυτή μετακινήθηκε αργότερα και βρίσκεται σήμερα στον περίβολο της εκκλησίας του γειτονικού χωριού Βιτσάδα.

Πηγή:

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλόπαιδεια