Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Αμιγές ελληνικό χωριό της επαρχίας Αμμοχώστου, στη γεωγραφική περιφέρεια της Μεσαορίας, περί τα 33 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της πόλης της Αμμοχώστου. Βρίσκεται στην κατεχόμενη από το 1974 από τα τουρκικά στρατεύματα εισβολής περιοχή της Κύπρου.

Η Μουσουλίτα είναι κτισμένη σε μέσο υψόμετρο 45 μέτρων. Από πλευράς ανάγλυφου το τοπίο της είναι ένας εκτεταμένος κάμπος που είναι διαμελισμένος από το ποτάμιο δίκτυο του ποταμού Πηδιά.

Από γεωλογικής απόψεως, στη διοικητική έκταση του χωριού κυριαρχούν οι πρόσφατες αλλουβιακές αποθέσεις της Ολόκαινης γεωλογικής περιόδου, πάνω στις οποίες αναπτύχθηκαν προσχωσιγενή εδάφη.

Η Μουσουλίτα δέχεται μια πολύ χαμηλή μέση ετήσια βροχόπτωση που κυμαίνεται περί τα 310 χιλιοστόμετρα. Στην περιοχή της εκαλλιεργούντο, πριν από την τουρκική εισβολή του 1974, οι ξηρικές καλλιέργειες των σιτηρών και των νομευτικών φυτών.

Από κτηνοτροφικής απόψεως, το 1973 εκτρέφονταν στο χωριό από 27 κτηνοτρόφους 237 πρόβατα, 103 κατσίκες, 3 βόδια και 700 πουλερικά.

Η Μουσουλίτα βρίσκεται δίπλα στον καινούργιο δρόμο Λευκωσίας - Αμμοχώστου που τη συνδέει με τα δυο μεγάλα αστικά κέντρα. Στα νότια ένας ασφαλτόστρωτός δρόμος τη συνδέει με το χωριό Στρογγυλός (περί τα 3 χμ.). Συνδέεται επίσης με σκυρόστρωτους δρόμους στα βορειοανατολικά με το χωριό Γέναγρα (περί τα 6 χμ.), στα βορειοδυτικά με το χωριό Μαραθόβουνος (περί τα 4 χμ.), στα δυτικά με το χωριό Αγκαστίνα (περί τα 5 χμ.) και στα νοτιοδυτικά με το χωριό Άσσια (περί τα 5 χμ.).

Το χωριό γνώρισε πληθυσμιακές αυξομειώσεις. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

Το χωριό δεν αναφέρεται σε μεσαιωνικές πηγές, αλλά φαίνεται ότι υφίστατο από τα Μεσαιωνικά χρόνια. Σαν φέουδο, σημειώνεται σε παλαιούς χάρτες ως Νοsolyta. Δεν γνωρίζουμε όμως σε ποια οικογένεια ευγενών ανήκε.

Την ίδρυση του χωριού κατά τα Μεσαιωνικά χρόνια φανερώνει, εξάλλου, και η ετυμολόγηση της ονομασίας του. Το όνομα του χωριού προφανώς προέκυψε από τον πρώτο οικιστή ή ιδιοκτήτη εκτάσεως στην περιοχή, που ήταν Μουσουλίτης (καταγόμενος, δηλαδή, από το Μουσούλ). Την ύπαρξη Μουσουλήδων στην Κύπρο κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας μνημονεύουν οι Ασσίζες, οι νόμοι δηλαδή του μεσαιωνικού βασιλείου της Κύπρου:

...Πάντες oἱ Συριανοί καί πάντες ἐκεῖνοι καί ἐκείναις ὁποῦ δίκαιον ἐντέχεται νά ἱκανώσουν εἰς τόν φούντικαν, ὡς περ' ἒνι Συριανοί, Ρωμαῖοι, Νεστούριοι, Ἰακουβῖταις, Σαμαρῖταις καί Ἰουδαῖοι καί Μουσουλῆδες, πάντες τοῦτοι οἱ λᾶς ἐντέχεται νά ἀπλικέψουν ἀπαί τόν φούντικαν καί ἄνω... (Σάθας, Μεσαιωνική Βιβλιοθήκη, Στ',1877, σ. 493).

Η εκκλησία του χωριού, αφιερωμένη στον απόστολο Λουκά, μνημονεύεται από τον R. Gunnis (1935) που γράφει ότι στον νότιο τοίχο της είχε δει εντοιχισμένο ένα πέτρινο ανθρώπινο κεφάλι, βάση αψίδας, που κατά τον ίδιο φαίνεται να προερχόταν από παλαιότερο κτίριο. Ο G. Jeffery (1918) αναφέρει και δεύτερη σύγχρονη εκκλησία.

Από την Μουσουλίτα κατάγεται ο σύγχρονος λαϊκός ζωγράφος Κυριάκος Κούλλης*.

Από την περιοχή του χωριού περνούσε η γραμμή του κυπριακού σιδηροδρόμου που ένωνε την Αμμόχωστο με την πρωτεύουσα Λευκωσία.

Όλοι οι κάτοικοι της Μουσουλίτας προσφυγοποιήθηκαν τον Αύγουστο του 1974, με τη δεύτερη φάση της τουρκικής στρατιωτικής εισβολής. Αργότερα κατοίκησαν στο χωριό κυρίως Τούρκοι έποικοι που μεταφέρθηκαν στην Κύπρο από τη Μικρά Ασία. Οι Τούρκοι, στην προσπάθειά τους για τουρκοποίηση όλων των τοπωνυμίων στις κατεχόμενες περιοχές της Κύπρου, μετονόμασαν το χωριό, το 1975, σε Kurudere που σημαίνει ξεροπόταμος.