Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Χωριό της επαρχίας Κερύνειας, περί τα 28 χιλιόμετρα δυτικά της πόλης της Κερύνειας. Βρίσκεται στην κατεχόμενη από το 1974 από τα τουρκικά στρατεύματα εισβολής περιοχή της Κύπρου.

Η Όρκα είναι κτισμένη στην πλαγιά ενός λόφου, σε μέσο υψόμετρο 110 μέτρων και σ’ απόσταση μόλις 800 μέτρων από τη θάλασσα. Το υψόμετρο στην περιοχή της γενικά αυξάνεται από τα παράλια προς το εσωτερικό και στα νοτιοδυτικά του οικισμού φθάνει τα 343 μέτρα (κορφή Όρκα).

Από γεωλογικής απόψεως, στη διοικητική έκταση του χωριού κυριαρχούν οι αποθέσεις του φλύσχη της Κυθρέας, οι προσχώσεις των αναβαθμίδων, οι αποθέσεις του σχηματισμού Αθαλάσσας (ασβεστολιθικοί ψαμμίτες και άμμοι), οι σκληροί ασβεστόλιθοι του Πενταδάκτυλου και οι αποθέσεις του σχηματισμού Λαπήθου (σειρά πελαγικών κιμωλιών, μαργών και ασβεστόλιθων με παρεμβολές λαβών και ρεολίθων). Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν εδάφη τέρρα ρόζα και ξερορεντζίνες.

Η Όρκα δέχεται μια μέση ετήσια βροχόπτωση περί τα 475 χιλιοστόμετρα. Στην περιοχή του χωριού καλλιεργούνταν, πριν από την τουρκική εισβολή του 1974, οι χαρουπιές, οι ελιές και τα σιτηρά. Υπήρχαν επίσης ακαλλιέργητες εκτάσεις που καταλαμβάνονταν από ποικίλη φυσική βλάστηση.

Η κτηνοτροφία ήταν περιορισμένη. Το 1973 εκτρέφονταν από 26 άτομα 168 πρόβατα, 2 βόδια και 347 πουλερικά.

Η οδική σύνδεση της Όρκας με τη γύρω περιοχή γίνεται με σκυρόστρωτους δρόμους. Στα βορειοδυτικά συνδέεται με το χωριό Λιβερά (περί τα 7 χμ.) και στα ανατολικά με τον δρόμο Λευκωσίας-Κερύνειας μέσω Μύρτου.

Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

Το όμορφο καταπράσινο τοπίο του χωριού και τα δανδελωτά του ακρογιάλια άρχισαν, πριν από την τουρκική εισβολή του 1974 να προκαλούν το ενδιαφέρον για τουριστική ανάπτυξη. Στην περιοχή του κτίστηκαν εξοχικές κατοικίες που αγοράστηκαν από ξένους συνταξιούχους ενώ υπήρχαν σχέδια για ανέγερση ξενοδοχειακών μονάδων.

Το χωριό αυτό δεν αναφέρεται σε μεσαιωνικές πηγές και φαίνεται να είναι νεότερο των Μεσαιωνικών χρόνων, ιδρυμένο δηλαδή στα χρόνια της Τουρκοκρατίας.

Ο G. Jeffery (1918), γράφει ότι τις μέρες του το χωριό εκατοικείτο μόνο κατά τις περιόδους του θερισμού, τούτο όμως δεν φαίνεται να ήταν απόλυτο. Ο ίδιος συγγραφέας μνημονεύει την σύγχρονη εκκλησία του χωριού, αναφέρει όμως και ερείπια εξωκκλησιού σε λόφο πάνω από το χωριό. Φαίνεται πάντως ότι αρχικά στην περιοχή μετακινούνταν κατά εποχές γεωργοί από κοντινά χωριά, βασικά όμως από τον Καραβά, για εργασίες στα χωράφια που διέθεταν εκεί, σταδιακά δε κτίστηκαν υποστατικά και τελικά δημιουργήθηκε το χωριό.

Μερικοί αποδίδουν την ονομασία του χωριού στο όνομα της πρώτης κατοίκου στην περιοχή του, που υποθέτουν ότι ήταν κάποια γυναίκα που λεγόταν Όλγα. Τούτο όμως δεν τεκμηριώνεται. Στο κυπριακό γλωσσικό ιδίωμα η ορκά αποτελεί μέτρο μήκους και η ρκά σημαίνει την γριά, όμως Όρκα δεν είναι σαφές από πού προήλθε. Υπάρχει επίσης τοπική Κυπρία αγία Αρκά ή Αργά, κι ίσως το όνομά της ν' αποτελούσε παλαιό τοπωνύμιο απ' όπου πιθανώς προέκυψε η ονομασία του χωριού. Στην περιοχή του χωριού υπάρχει τοπωνύμιο Άγιος Γεώργιος, που ίσως πάλι να σχετίζεται με την ονομασία του χωριού, αφού στο κυπριακό γλωσσικό ιδίωμα απαντάται η ονομασία Γιώρκας (=Γιώρκος, Γιώργος). Αλλά και η λέξη Ορκός (=Εβραίος, εχθρός) απαντάται, όπως λ.χ. σε δημοτικό τραγούδι:

... Κάποιος Ορκός σου τά ‘καμεν, Σαρατζ'ηνός τά ποίκεν...

Μια άλλη εκδοχή είναι πως το χωριό ονομάστηκε έτσι από την κυπριακή λέξη άρκα, που σημαίνει άγρια, εξ αιτίας της αγριότητας του τοπίου στην περιοχή.

Στην περιοχή του χωριού υπάρχει αρχαιολογικός χώρος των Προϊστορικών χρόνων.

Η Όρκα βομβαρδίστηκε από την τουρκική αεροπορία κατά τη διάρκεια της τουρκικής εισβολής, τον Ιούλιο του 1974. Οι κάτοικοι του χωριού προσφυγοποιήθηκαν όλοι μέχρι τον Αύγουστο του 1974. Κατά τα τέλη του 1975 εγκαταστάθηκαν στο χωριό περί τις 35 οικογένειες Τούρκων εποίκων που είχαν μεταφερθεί από την Τουρκία. Αργότερα μεταφέρθηκαν για εγκατάσταση και άλλοι.

Οι Τούρκοι μετονόμασαν το χωριό, το 1975, σε Kayalar, που σημαίνει πετρώδης τοποθεσία.

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια