Ποντίκα ή νυφφίτσα ή στεΐτης
Τρωκτικό. Επιστημονικές ονομασίες: Rattus norvegicus και Rattus rattus. Οικογένεια: Maridae. Υπάρχουν δυο είδη ποντίκας που προκαλούν σοβαρές καταστροφές παντού, κυρίως στη γεωργική παραγωγή: το είδος Rattus norvegicus που συνήθως ζει στην ύπαιθρο και προκαλεί τεράστιες καταστροφές στα δέντρα, και το είδος Rattus rattus (μαυροποντίκα) που βρίσκεται και σε κατοικημένες περιοχές, αρέσκεται δε να κρύβεται στις οροφές κατοικιών, γι’ αυτό και η αγγλική της ονομασία είναι: Roof rat. Πρόκειται για την ποντίκα που θορυβεί κατά την εποχή των ερώτων της, τρέχοντας κατά τις νύκτες μέσα στις οροφές κατοικιών.
Οι ποντίκες έχουν γενικά χρώμα γκρίζο, πολλές φορές όμως ποικίλλει ανάλογα με το περιβάλλον στο οποίο ζουν. Το σώμα τους είναι λεπτό και στενόμακρο, έχουν μεγάλα μάτια και εξογκωμένη μύτη, το δε μήκος της ουράς τους είναι μεγαλύτερο από το μήκος του κορμού τους. Ένα από τα κυριότερα χαρακτηριστικά της ποντίκας, όπως και όλων των τρωκτικών, είναι η κατασκευή των δοντιών της. Διαθέτει ένα ζευγάρι κοφτερών και πολύ σκληρών δοντιών, που την βοηθούν να ανοίγει τρύπες και να κόβει σκληρά αντικείμενα. Πολλές φορές νυφφίτσες προκάλεσαν πυρκαγιές σε υποστατικά, κόβοντας ηλεκτροφόρα σύρματα. Κόβουν ακόμη με ευκολία κατασκευές από αλουμίνιο, δέρμα, μόλυβδο και πλαστικό. Τα δόντια τους διατηρούνται πάντοτε σταθερά σε μήκος και σε κόψη, διότι τρίβονται και ακονίζονται μεταξύ τους. Ανοίγουν τρύπες στο έδαφος, σε καλά προστατευμένα σημεία, που το βάθος τους φθάνει τα 34 μέτρα. Είναι ζώα προικισμένα με πολλή δεξιοτεχνία· μπορούν να σκαρφαλώνουν σε τοίχους, να περπατούν σε συρματόσχοινα, να πηδούν και ακόμη να κολυμπούν.
Το ήπιο κλίμα της Κύπρου βοηθά στην αναπαραγωγή τους ολόκληρο σχεδόν τον χρόνο. Σε ηλικία 3-4 μηνών τα θηλυκά αρχίζουν να ζευγαρώνουν. Η εγκυμοσύνη τους διαρκεί 21-23 μέρες, είναι δε έτοιμα και πάλι για αναπαραγωγή μια έως δυο μέρες μετά τη γέννα, αφού περάσουν μια περίοδο οίστρου. Γεννούν περί τα επτά ποντικάκια, περίπου έξι φορές τον χρόνο. Κατασκευάζουν τις φωλιές τους κοντά σε τροφή και νερό, τα δε νεαρά της οικογένειας σε διάστημα τριών περίπου μηνών, όταν ενηλικιωθούν, αναζητούν νέες περιοχές για να εγκατασταθούν. Τρέφονται με μεγάλη ποικιλία φυτικών και ζωικών τροφών, αρέσκονται όμως περισσότερο στα σιτηρά. Όταν τρων προτιμούν να είναι προφυλαγμένα καλά σε σκιερό και σκοτεινό μέρος. Ο αριθμός τους αυξάνεται με γοργότερο ρυθμό σε τόπους που διαθέτουν άφθονη τροφή και προστασία. Το άγριο περιβάλλον, όπου υπάρχουν χαρουπιές, μαζί με την πυκνή θαμνώδη βλάστηση, προσφέρουν τις προϋποθέσεις για επιβίωση και πολλαπλασιασμό τους.
Το μέγεθος της καταστροφής που μπορεί να προκαλέσει η ποντίκα είναι τεράστιο. Αρκεί να σημειωθεί ότι τον 14ο αιώνα το τρωκτικό αυτό προκάλεσε τον θάνατο 42 εκατομμυρίων ανθρώπων μέσα σε τρία χρόνια, με την τρομερή ασθένεια πανώλη (πανούκλα) που μετέδωσε. Εκτός από την πανώλη η ποντίκα βοηθά στη μετάδοση και άλλων ασθενειών στον άνθρωπο (όπως ο τύφος, η γαστρεντερίτιδα κ.α.), και στα ζώα και τα πουλερικά (σαλμονέλα). Στη γεωργική παραγωγή γενικά η ποντίκα προξενεί ανυπολόγιστες ζημιές κάθε χρόνο, με την καταστροφή φρούτων και δέντρων, είτε μολύνοντας τα αποθηκευμένα προϊόντα με τα περιττώματά της είτε με την παρουσία της. Υπολογίζεται ότι το ένα πέμπτο της παγκόσμιας παραγωγής καταστρέφεται από το τρωκτικό αυτό.
Στην Κύπρο το πρόβλημα της ποντίκας υφίστατο από πολύ παλαιά, τα τελευταία όμως εβδομήντα χρόνια προκαλεί τεράστιες καταστροφές, κυρίως στις χαρουπιές. Προτού αρχίσει η συστηματική καταπολέμηση της με διάφορα δολώματα πριν από λίγα χρόνια, οι καταστροφές που προκαλούσε μόνο στα χαρούπια ξεπερνούσαν το μισό εκατομμύριο λίρες τον χρόνο, σύμφωνα με εκτιμήσεις του υπουργείου Γεωργίας. Η ποντίκα αποφλοιώνει τρυφερούς ή ηλικιωμένους βλαστούς και απομυζά τα θρεπτικά υλικά του «καμβίου», με αποτέλεσμα να ξηραίνονται τελικά ολόκληροι κλάδοι και να αφανίζεται η παραγωγή. Ο ακριβής λόγος που προτιμά τις χαρουπιές και όχι άλλα γειτονικά δέντρα όπως οι ελιές, δεν είναι γνωστός. Κάποτε παρατηρείται και ζημιά τόσο πάνω στα άγουρα όσο και πάνω στα ώριμα χαρούπια, με ιδιαίτερη προτίμηση στο σπέρμα (κοκκόνα).
Η προσβολή από την ποντίκα δεν περιορίζεται ωστόσο στις χαρουπιές, αλλά επεκτείνεται και σε άλλες καλλιέργειες (εσπεριδοειδή, οπωροφόρα, αμπέλια, λαχανικά) καθώς και σε αποθηκευμένα προϊόντα.
Υπάρχει στην Κύπρο η δοξασία ότι οι ποντίκες (όπως και οι γάτες και τα φίδια) προαισθάνονται τους σεισμούς και εγκαταλείπουν έγκαιρα τις κατοικίες.