Στύλλοι
Στύλλοι- Stylloi. Χωριό της επαρχίας Αμμοχώστου. Μέχρι το 1946 ήταν μικτό και στη συνέχεια αμιγές ελληνικό, στη γεωγραφική περιφέρεια της Μεσαορίας, περί τα 14 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της πόλης της Αμμοχώστου.
Οι Στύλλοι είναι κτισμένοι σε μέσο υψόμετρο 15 μέτρων. Από πλευράς ανάγλυφου το τοπίο τους είναι ένας εκτεταμένος κάμπος, χωρίς ιδιαίτερες μορφολογικές διακυμάνσεις, που είναι διαμελισμένος από τους ποταμούς Πηδιά και Γιαλιά.
Από γεωλογικής απόψεως, στη διοικητική έκταση του χωριού κυριαρχούν οι πρόσφατες αλλουβιακές αποθέσεις της Ολόκαινης γεωλογικής περιόδου, οι αποθέσεις του σχηματισμού Αθαλάσσας (ασβεστολιθικοί ψαμμίτες και άμμοι) και το Σύναγμα (αποθέσεις άμμων και χαλικιών της Πλειστόκαινης περιόδου). Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν προσχωσιγενή εδάφη, τέρρα ρόζα και καφκάλλες.
Οι Στύλλοι δέχονται μια μέση ετήσια βροχόπτωση περί τα 350 χιλιοστόμετρα. Στην περιοχή τους καλλιεργούνταν, πριν από την τουρκική εισβολή του 1974, οι ξηρικές καλλιέργειες των σιτηρών και των νομευτικών φυτών.
Στο χωριό αναπτύχθηκε, πριν από την τουρκική εισβολή του 1974, η κτηνοτροφία. Το 1973 εκτρέφονταν 3.034 πρόβατα, 473 κατσίκες, 40 αγελάδες και 2.800 πουλερικά.
Από συγκοινωνιακής απόψεως, οι Στύλλοι συνδέονται στα δυτικά με τον νέο δρόμο Λευκωσίας-Αμμοχώστου και στα νοτιοανατολικά με το χωριό Έγκωμη (περί τα 5 χμ.) και μέσω του με την πόλη της Αμμοχώστου. Συνδέονται επίσης με σκυρόστρωτο δρόμο στα βορειοανατολικά με το χωριό Λιμνιά (περί τα 4 χμ.).
Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία οι πλήρεις απαογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:
| Χρονολογία | Κάτοικοι |
|---|---|
| 1881 | 216 |
| 1891 | 311 |
| 1901 | 383 |
| 1911 | 399 |
| 1921 | 486 (439 Ελληνοκύπριοι και 47 Τουρκοκύπριοι) |
| 1931 | 521 (479 Ελληνοκύπριοι και 42 Τουρκοκύπριοι) |
| 1946 | 613 (589 Ελληνοκύπριοι και 24 Τουρκοκύπριοι) |
| 1960 | 538 (όλοι Ελληνοκύπριοι) |
| 1973 | 572 |
Ιστορικά στοιχεία
Το χωριό, με την ίδια ονομασία, υφίστατο κατά τα Μεσαιωνικά χρόνια. Ανευρίσκεται σημειωμένο σε παλαιούς χάρτες ως Stilos. Αλλά αναφέρεται κι από τον μεσαιωνικό χρονογράφο Λεόντιο Μαχαιρά, στο Χρονικόν του (παρ. 654):
... Καί εἰς τούς Στύλλους ἀπάνω εἰς ἕναν βουνάριν ηὓρασιν εἲκοσι Σαρακηνούς...
Βλέπε λήμμα: Σαρακηνοί
Ο Μαχαιράς, στην περίπτωση αυτή, αναφέρεται σε γεγονότα του 1425, οπότε οι Σαρακηνοί (= Μαμελούκοι της Αιγύπτου) είχαν εισβάλει στην Κύπρο. Ο πρίγκιπας της Γαλιλαίας, αδελφός του τότε βασιλιά της Κύπρου Ιανού, είχε βρει στους Στύλλους ομάδα από 20 εισβολείς που τους επετέθη μαζί με τους άνδρες του, σκότωσε 6 απ' αυτούς και συνέλαβε κι ένα αιχμάλωτο.
Αλλά κι ο άλλος Κύπριος μεσαιωνικός χρονογράφος, ο Γεώργιος Βουστρώνιος, αναφέρει το χωριό (Διήγησις..., έκδοση «Φιλόκυπρος», 1989, παρ. 67):
... Καί ἐπῆγαν εἰς τούς Στύλους, καί ἐπῆραν σφακτά, βουδία, χοιρίδια...
Βλέπε λήμμα: Αμμόχωστος- Γενουάτες
Ο Βουστρώνιος αναφέρεται σε γεγονότα του 1461, οπότε οι Γενουάτες (που κατείχαν την πόλη της Αμμοχώστου) επέδραμαν στους Στύλλους και πήραν προμήθειες για την πόλη, βόδια και χοίρους. Μπορούμε, συνεπώς, να υποθέσουμε ότι οι Στύλλοι, ως φράγκικο φέουδο τότε, ήσαν μεγάλο κτηνοτροφικό αγρόκτημα. Δεν είναι γνωστό σε ποιον ανήκε το χωριό τότε. Πιθανώς ήταν βασιλικό κτήμα.
Βλέπε λήμμα: Αρχαία Σαλαμίνα
Το χωριό βρίσκεται κοντά στην αρχαία πόλη της Σαλαμίνος, κι ασφαλώς η περιοχή του ανήκε, κατά την Αρχαιότητα, στο βασίλειο της Σαλαμίνος, κι αργότερα στην ευρύτερη περιοχή της χριστιανικής Κωνσταντίας. Εξάλλου κοντά στο χωριό βρίσκεται και το φημισμένο μοναστήρι του Αποστόλου Βαρνάβα.
Βλέπε λήμμα: Μοναστήρι Αποστόλου Βαρνάβα
Φυσικά η περιοχή του χωριού ήταν κατοικημένη κατά την Αρχαιότητα. Έχουν δε βρεθεί σ' αυτήν αρχαία αντικείμενα, μεταξύ των οποίων και κεφαλή αγάλματος που βρίσκεται στο Κυπριακό Μουσείο. Εξάλλου και αυτή η ίδια η ονομασία του χωριού συνδέεται, σύμφωνα προς μια άποψη, με την αρχαία Σαλαμίνα: ονομάστηκε Στύλλοι, προφανώς κατά τα Βυζαντινά χρόνια, επειδή στην περιοχή του σώζονταν οι «στύλλοι», λείψανα του αρχαίου (ρωμαϊκού) υδραγωγείου που τροφοδοτούσε με νερό τη Σαλαμίνα. Δεν αποκλείεται, ωστόσο, να προήλθε η ονομασία από την ύπαρξη στην περιοχή στυλιτών μοναχών κατά τα Βυζαντινά χρόνια. Όπως είναι εξίσου πιθανό να προήλθε από την ύπαρξη οποιωνδήποτε άλλων «στύλλων», αφού παρόμοιες ονομασίες απαντώνται σε αρκετά τοπωνύμια σε διάφορα μέρη της Κύπρου.
Στην περιοχή του χωριού πιθανώς υφίστατο κάποιο αρχαίο ιερό. Πάντως υπάρχει και αρχαιολογικός χώρος προϊστορικός, πιθανότατα της Μέσης εποχής του Χαλκού.
Το χωριό βρίσκεται κοντά στη σιδηροδρομική γραμμή του κυπριακού κυβερνητικού σιδηροδρόμου που λειτούργησε κατά τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα, κι αποτελούσε ένα των πολλών σταθμών της γραμμής Αμμοχώστου-Λευκωσίας.
Βλέπε λήμμα: Κυπριακός σιδηρόδρομος
Όλοι οι Ελληνοκύπριοι κάτοικοι των Στύλλων προσφυγοποιήθηκαν τον Αύγουστο του 1974 εξαιτίας της τουρκικής στρατιωτικής εισβολής. Το 1975 εγκαταστάθηκαν στο χωριό Τουρκοκύπριοι που μεταφέρθηκαν εκεί από το χωριό Μουτταγιάκα της επαρχίας Λεμεσού. Αυτοί μετονόμασαν τους Στύλλους σε Mutluyaka, ή Yeni Mutluyaka (= Νέα Μουτταγιάκα). Ωστόσο αργότερα, και συγκεκριμένα από τις αρχές του 1978, υπήρξαν πληροφορίες ότι στο χωριό είχαν εγκατασταθεί κυρίως Τούρκοι έποικοι, που εκτόπισαν τους Τουρκοκυπρίους.
Πηγή
Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια
Φώτο Γκάλερι
