Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Χωριό της επαρχίας Πάφου, περί τα 22 χιλιόμετρα ανατολικά της πόλης της Πάφου.

Η Χολέτρια είναι κτισμένη σε μέσο υψόμετρο 150 μέτρων. Το τοπίο του χωριού είναι διαμελισμένο από το ποτάμιο δίκτυο του Ξερού Ποταμού, του οποίου ο κύριος κορμός ρέει κατά μήκος των δυτικών του διοικητικών ορίων.

Από γεωλογικής απόψεως, γύρω από την κοίτη του Ξερού Ποταμού απαντώνται οι πρόσφατες αλλουβιακές αποθέσεις της Ολόκαινης γεωλογικής περιόδου που αποτελούνται από άμμους, κροκάλες και αργίλλους, ενώ στην υπόλοιπη διοικητική έκταση του χωριού κυριαρχούν οι άργιλλοι του σχηματισμού Μονής και οι αποθέσεις του σχηματισμού των Μαμωνιών. Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν προσχωσιγενή εδάφη και εδάφη του σχηματισμού των Μαμωνιών.

Η Χολέτρια δέχεται μια μέση ετήσια βροχόπτωση περί τα 480 χιλιοστόμετρα. Στην περιοχή της καλλιεργούνται τα αμπέλια οινοποιησίμων ποικιλιών, τα σιτηρά, τα νομευτικά φυτά, τα εσπεριδοειδή, οι αμυγδαλιές, οι ελιές, οι χαρουπιές και λίγα όσπρια.

Σχετικά ανεπτυγμένη είναι η κτηνοτροφία του χωριού.

Από συγκοινωνιακής απόψεως, η Χολέτρια συνδέεται στα δυτικά με τον δρόμο Νατάς-Αναρίτας και στα ανατολικά με τον δρόμο Σταυροκόννου-Νικόκλειας.

Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

Από το 1974 το χωριό μετακινήθηκε σε νέα θέση, περί το 1 χμ. νοτιοανατολικά του υφισταμένου. Οι κάτοικοι ονομάζουν το καινούργιο χωριό Νέα Χολέτρια, αλλά η ονομασία αυτή δεν έχει επισημοποιηθεί. Η Νέα Χολέτρια κτίστηκε κι από τις δυο πλευρές του ωραίου (από απόψεως τοπίου και περιβάλλοντος) δρόμου που οδηγεί από τον υπεραστικό δρόμο Λεμεσού-Πάφου προς τα χωριά Νικόκλεια-Σταυροκόννου-Κελοκέδαρα-Σαλαμιού. Έτσι, επί του δρόμου αυτού, βρίσκεται τώρα και η Χολέτρια, σε μεγαλύτερο πλέον υψόμετρο. Το παλαιό χωριό, που ήταν απομονωμένο στην απότομη πλαγιά της αριστερής όχθης του Ξερού Ποταμού, δεν έχει εγκαταλειφθεί πλήρως. Ωστόσο τα περισσότερα από τα πέτρινα παραδοσιακά του σπίτια είναι εγκαταλειμμένα κι αρκετά έχουν ερειπωθεί.

Η θέση του παλαιού χωριού, στην απότομη πλαγιά, θεωρείται ότι είχε δώσει σ' αυτό και την ονομασία Χολέτρια, γιατί το έδαφος εκεί μοιάζει με χολέτρα ή μεγάλο αυλάκι, είναι δηλαδή χολετρωτό. Μερικοί θεωρούν ότι η ορθή ονομασία του χωριού είναι σε γένος ουδέτερο (τα Χολέτρια και όχι η Χολέτρια), από το σχήμα του εδάφους. Ωστόσο εάν προήλθε η ονομασία από την χολέτρα, τότε ορθότερη είναι η ονομασία σε γένος θηλυκό. Σύμφωνα προς μια άποψη η ονομασία προήλθε όχι από τη μορφολογία του χολετρωτού εδάφους, αλλά από την ύπαρξη στην περιοχή παλαιού υδραγωγείου (πιθανώς των Μεσαιωνικών χρόνων, οπότε η περιοχή αποτελούσε μεγάλο φέουδο των Ιωαννιτών ιπποτών με διοικητικό κέντρο το κοντινό χωριό Φοίνικας [κομμανταρία του Φοίνικος]). Δεν φαίνονται πάντως σήμερα ίχνη παλαιού υδραγωγείου, παρά μόνο ενός παλαιού νερόμυλου στην κοίτη του Ξερού Ποταμού.

Βλέπε λήμμα: Χολέτρια- αρχαιολογικός χώρος

Η Χολέτρια δεν αναφέρεται σε μεσαιωνικές πηγές. Ίσως όμως να ήταν το μεσαιωνικό φέουδο που βρίσκεται σημειωμένο σε παλαιούς χάρτες με την ονομασία Clora. Αλλ' ίσως να ιδρύθηκε αργότερα.

Η εκκλησία του χωριού είναι αφιερωμένη στον άγιο Παντελεήμονα. Ωστόσο, όπως σημειώνει και ο G. Jeffery (1918) που είχε βρει το χωριό αρκετά παραμελημένο, υπάρχουν ή και υπήρχαν στην περιοχή του μερικά αγροτικά ξωκλήσια, όπως της Αγίας Ειρήνης (κοντά στη νέα τοποθεσία του χωριού), του Τιμίου Σταυρού και της Παναγίας.

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια