Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Από τα αρχαιότατα χρόνια οι συγκοινωνίες (δηλαδή τα μέσα μεταφοράς και η διενέργεια της μεταφοράς από τόπο σε τόπο) αποτελούσαν μια από τις σημαντικότερες δραστηριότητες του ανθρώπου. Για τις χερσαίες μεταφορές των αγαθών αλλά και για τη μετακίνηση των ανθρώπων χρησιμοποιήθηκαν, αρχικά, ζώα που εξημερώθηκαν και εκπαιδεύθηκαν από τον άνθρωπο και σε κατοπινό στάδιο τα αμάξια που σέρνονταν από ζώα. Ταυτόχρονα ο άνθρωπος άρχισε να επινοεί και να αναπτύσσει θαλάσσια μεταφορικά μέσα. Στα εντελώς πρόσφατα χρόνια προστέθηκαν στην υπηρεσία των συγκοινωνιών και οι αεροπορικές μεταφορές.

Χερσαίες συγκοινωνίες: Στην Κύπρο ένα ζώο που χρησιμοποιήθηκε ευρύτατα από τα αρχαία χρόνια, μέχρι και πριν από μερικές δεκαετίες, για μεταφορά τόσο των ανθρώπων όσο και των προϊόντων, ήταν το γαϊδούρι (γαούριν στο κυπριακό γλωσσικό ιδίωμα). Ένα άλλο ζώο που εχρησιμοποιείτο μέχρι και τα μέσα του 20ού αιώνα στις μεταφορές, κυρίως εμπορευμάτων, ήταν η καμήλα.

Από τα Προϊστορικά χρόνια βρισκόταν σε χρήση στην Κύπρο το αμάξιν, το κατ' εξοχήν μεταφορικό μέσο του Κυπρίου αγρότη. Πολύ αργότερα, κατά τον 19ο αιώνα, εισήχθη στο νησί και η ευρωπαϊκής προέλευσης άμαξα για μεταφορά επιβατών.

Αυτά τα μέσα εκτοπίστηκαν από το αυτοκίνητο που εισήχθη στην Κύπρο κατά το πρώτο τέταρτο του 20ού αιώνα και αποτελεί σήμερα το κύριο μέσο συγκοινωνίας. Εξ άλλου, από το 1905 άρχισε τη λειτουργία του, που κράτησε μισό σχεδόν αιώνα, ο κυπριακός σιδηρόδρομος.

Οργανωμένο οδικό δίκτυο, σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουμε, υπήρξε για πρώτη φορά στην Κύπρο κατά τη διάρκεια της Ρωμαϊκής εποχής (58 π.Χ. - 330 μ.Χ.). Ωστόσο μπορούμε με βεβαιότητα να υποθέσουμε ότι και πιο πριν κάποιου είδους οδικό δίκτυο συνέδεε μεταξύ τους τις μεγάλες πόλεις του νησιού και τα λιμάνια. Σε ρωμαϊκό στρατιωτικό χάρτη της Κύπρου παρουσιάζεται για πρώτη φορά το βασικό οδικό δίκτυο του νησιού, με μεγάλους δρόμους να ακολουθούν την περιφέρειά του συνδέοντας κυρίως τις παραλιακές πόλεις, ενώ άλλος μεγάλος δρόμος φαίνεται να διασχίζει το κέντρο του νησιού. Οι δρόμοι, μάλιστα, αυτοί παρουσιάζονται να περνούν πάνω από ποταμούς, γεγονός που εξυπακούει και την ύπαρξη γεφυριών. Δεν έχουν, ωστόσο, διασωθεί γεφύρια από τη Ρωμαϊκή και τη Βυζαντινή περίοδο. Τα αρχαιότερα γεφύρια που σώζονται δεν είναι παλαιότερα της Μεσαιωνικής περιόδου.

Επί Τουρκοκρατίας, η διοίκηση του νησιού χαρακτηριζόταν από παντελή έλλειψη ενδιαφέροντος για αναπτυξιακά έργα και φυσικά και για ανάπτυξη του οδικού δικτύου. Είναι χαρακτηριστικό ότι όταν οι  Άγγλοι ανέλαβαν τη διοίκηση της Κύπρου (1878) βρήκαν μόνο ένα δρόμο που είχε κατασκευαστεί επί Τουρκοκρατίας, εκείνο που ένωνε τη Λευκωσία με τη Λάρνακα. Οι  Άγγλοι έδωσαν ιδιαίτερη σημασία στην ανάπτυξη των συγκοινωνιών και μέχρι το 1904 είχε συμπληρωθεί ένα οδικό δίκτυο που κάλυπτε ολόκληρη την Κύπρο, από την Καρπασία μέχρι το Τρόοδος και την Πάφο.

Με την ανακήρυξη της Κύπρου σε ανεξάρτητο κράτος (1960) υπήρξε αλματώδης η πρόοδος στον τομέα των χερσαίων μεταφορών. Για περισσότερα στοιχεία, βλέπε στα κεφάλαια που αφορούν τις συγκοινωνίες στα λήμματα για τις έξι επαρχίες του νησιού, καθώς και στοιχεία για τις οδικές συνδέσεις των χωριών στα λήμματα για το κάθε χωριό ξεχωριστά.

Θαλάσσιες συγκοινωνίες: Η επικοινωνία της Κύπρου με τον υπόλοιπο κόσμο γινόταν διά θαλάσσης από τα αρχαιότατα χρόνια. Ο Ευσέβιος, μάλιστα, μιλά και για θαλασσοκρατορία των Κυπρίων, η οποία υπολογίζεται ότι συνέβη περί τα μέσα του 9ου π.Χ. αιώνα. Οι θαλάσσιες συγκοινωνίες της Κύπρου ήσαν πυκνές σε διάφορες περιόδους της ιστορίας της, αφού το νησί ήταν ενδιάμεσος σταθμός επικοινωνίας και εμπορίου μεταξύ Ayατoλής και Δύσης. Η θαλάσσια συγκοινωνία ήταν ο μόνος τρόπος επαφής της Κύπρου με τον έξω κόσμο μέχρι την εμφάνιση του αεροπλάνου στις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα.

Ραγδαία υπήρξε η άνοδος των θαλάσσιων μεταφορών μετά την ανακήρυξη της Κύπρου σε ανεξάρτητο κράτος, με τη γρήγορη ανάπτυξη του κυπριακού στόλου, τη βελτίωση των λιμανιών, την επέκταση των ναυτιλιακών γραμμών κ.α.

Βλέπε επίσης λήμματα θαλάσσιες συγκοινωνίες, ναυτιλία, λιμάνια, καθώς και ειδικές αναφορές για τα κυριότερα λιμάνια του νησιού, στα αυτοτελή λήμματα για τις επαρχίες και τις παραλιακές πόλεις.

Αεροπορικές συγκοινωνίες: Η Κύπρος συνδέθηκε αεροπορικώς με τον έξω κόσμο για πρώτη φορά το 1936, όταν αιγυπτιακή εταιρεία άρχισε δρομολόγια μεταξύ Καΐρου και Λάρνακας. Σήμερα η Κύπρος διαθέτει τρία διεθνή αεροδρόμια και καθημερινή αεροπορική σύνδεση με πολλές χώρες.

Για λεπτομέρειες βλέπε λήμματα αεροπορικές συγκοινωνίες, αεροδρόμια και Αερογραμμές Κυπριακές.