Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Δερύνεια- Deryneia. Δήμος της επαρχίας Αμμοχώστου. Oi πρώτες δημοτικές εκλογές διεξήχθησαν εκεί στις 18 Απριλίου 1994.

 

Βλέπε λήμμα: Δημοτικές εκλογές

 

Σήμερα ο Δήμος Παραλιμνίου-Δερύνειας οποίος αποτελείται από τους δήμους Παραλιμνίου και Δερύνειας και τις κοινότητες Αχερίτου και Φρενάρους. 

Στις 3 Μαρτίου 2022 η  Ολομέλεια της Βουλής ενέκρινε τρία νομοσχέδια για τη μεταρρύθμιση της τοπικής αυτοδιοίκησης με τα οποία δημιουργήθηκαν  συνολικά 20 Δήμοι σε ολόκληρη την Κύπρο από 33 που ίσχυαν από το 2008. Στη Λευκωσία δημιουργήθηκαν  πέντε Δήμοι, στη Λεμεσό τέσσερις, στη Λάρνακα πέντε, στην Πάφο τέσσερις και στην Αμμόχωστο 2, ο Δήμος Αγίας Νάπας και Δήμος Παραλιμνίου- Δερύνειας.

 

Βλέπε λήμματα: Δήμοι- Δημαρχεία και Δήμοι- Δημαρχεία- Οι 20 Δήμοι της μεταρρύθμισης του 2022

 

Γεωγραφία

Παλαιότερα η Δερεύνεια ήταν χωριό της επαρχίας Αμμοχώστου, πολύ κοντά στην πόλη, με της οποίας τις νότιες παρυφές έχει σχεδόν ενωθεί. Από την παλαιά πόλη της Αμμοχώστου η Δερύνεια απέχει περί τα 6 χμ. προς τα νότια. Το χωριό ανήκει στη γεωγραφική περιφέρεια των Κοκκινοχωριών, μαζί με τους παραπλήσιους της Δερύνειας οικισμούς του Παραλιμνίου, του Φρενάρους, του Λιοπετρίου, της Αυγόρου και της Άχνας.

 

Το τοπίο του χωριού είναι καμπίσιο χωρίς ιδιαίτερες μορφολογικές διακυμάνσεις. Το υψόμετρο στην περιοχή του δεν ξεπερνά τα 75 μέτρα.

 

Από γεωλογικής απόψεως, στη διοικητική έκταση του χωριού κυριαρχούν οι προσχώσεις των αναβαθμίδων, οι αποθέσεις του σχηματισμού Λευκωσίας (ασβεστολιθικοί ψαμμίτες, κροκάλες και ψαμμιτικές μάργες), το σύναγμα (αποθέσεις άμμων και χαλικιών της Πλειστόκαινης περιόδου) και οι πρόσφατες αλλουβιακές αποθέσεις της Ολόκαινης γεωλογικής περιόδου. Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν τέρρα ρόζα, καφκάλλες και προσχωσιγενή εδάφη.

 

Η Δερύνεια είναι κτισμένη στην περιοχή του κύριου υδροφόρου στρώματος της επαρχίας Αμμοχώστου. Στο πλαίσιο των προσπαθειών επίλυσης του υδατικού προβλήματος, περιλαμβάνεται ανάμεσα στα εμπλουτιστικά έργα που έγιναν στην επαρχία Αμμοχώστου, και η κατασκευή φράγματος δυτικά της Δερύνειας. Το ομώνυμο αυτό φράγμα κατασκευάστηκε το 1964.

 

Η Δερύνεια δέχεται μια χαμηλή μέση ετήσια βροχόπτωση που κυμαίνεται περί τα 370 χιλιοστόμετρα. Ωστόσο το χωριό βρίσκεται στην περιοχή του δεύτερου μεγαλύτερου υδροφόρου στρώματος της Κύπρου, εκείνου της νοτιοανατολικής Μεσαορίας ή των Κοκκινοχωριών. Στη διοικητική του έκταση ανορύχθηκαν αρκετές διατρήσεις, η αξιοποίηση των οποίων συνέβαλε στην άρδευση σημαντικών εκτάσεων γης που καλλιεργούνται κυρίως με λαχανικά και εσπεριδοειδή. Σαν αποτέλεσμα της εντατικής και ανεξέλεγκτης εκμετάλλευσης του υπόγειου υδροφόρου στρώματος, ιδιαίτερα κατά τα τελευταία χρόνια, έχει προκληθεί εισροή θαλάσσιου νερού σε μεγάλο βάθος μέσα στο υδροφόρο στρώμα και αρκετές διατρήσεις εγκαταλείφθηκαν. Η εφαρμογή του Σχεδίου του Νότιου Αγωγού απάμβλυνε το πρόβλημα της υπεράντλησης νερού στην περιοχή των Κοκκινοχωριών με την άρδευση σημαντικών εκτάσεων γης. Καλλιεργούνται λαχανικά, εσπεριδοειδή,  σιτηρά,  νομευτικά φυτά, όσπρια, ελιές, διάφορα φρουτόδεντρα (κυρίως ροδιές και συκιές), αμυγδαλιές και χαρουπιές. Την πρώτη θέση μεταξύ των λαχανικών κατέχει η πατάτα, η καλλιέργεια της οποίας ευνοείται από τις κλιματολογικές και εδαφολογικές συνθήκες του χωριού. Η κτηνοτροφία είναι ανεπτυγμένη.

 

Ασχολίες των κατοίκων

Μερικοί Δερυνειώτες ασχολούνται και με το ψάρεμα, και στη θαλάσσια περιοχή του χωριού τους έχει κατασκευαστεί αλιευτικό καταφύγιο. Εκτός από τους παραπάνω τομείς, ένα μεγάλο μέρος του οικονομικά ενεργού πληθυσμού της Δερύνειας εργοδοτείται και σ' άλλους τομείς απασχολήσεως που αναπτύχθηκαν στην περιοχή της. Εξάλλου κάτοικοι της Δερύνειας εργοδοτούνται και στην τουριστική βιομηχανία στη γειτονική τουριστική περιοχή Παραλιμνίου - Αγίας Νάπας.

 

Η Δερύνεια είναι ένα από τα μεγαλύτερα χωριά της επαρχίας Αμμοχώστου, με πληθυσμό που παρουσιάζει σταθερή αύξηση ιδιαίτερα κατά τις τελευταίες δεκαετίες.   Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

 

Χρονολογία	Κάτοικοι
1881	454
1891	512
1901	569
1911	696
1921	785
1931	943
1946	1.593
1960	2.741
1973	3.624
1976	2.771
1982	3.345
1992	4.165
2001	4.954
2011	5.844
2021	6.229

 

Στη Δερύνεια κατέφυγαν το καλοκαίρι του 1974 πολλοί εκτοπισμένοι από τις γειτονικές περιοχές που κατελήφθησαν από τα τουρκικά στρατεύματα εισβολής. Αργότερα οι πρόσφυγες αυτοί στεγάστηκαν σε διάφορες περιοχές. Στην ίδια τη Δερύνεια εφαρμόστηκε το 1977 σχέδιο αυτοστέγασης.

 

Βλέπε λήμμα: Πρόσφυγες

 

Συγκοινωνίες

Από συγκοινωνιακής απόψεως, η Δερύνεια συνδέεται με την Αμμόχωστο στα βόρεια, με το Παραλίμνι στα νοτιανατολικά (από το οποίο απέχει 3,5 χμ.), και με το Φρέναρος στα νοτιοδυτικά (από το οποίο απέχει 4 χμ.). Στα νότια η Δερύνεια συνδέεται με το χωριό Σωτήρα από το οποίο απέχει περί τα 4 χιλιόμετρα. 

Μετά την εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο το καλοκαίρι του 1974 και την κατάληψη της Αμμοχώστου, η Δερύνεια βρέθηκε να απέχει περί τα 2 χμ. από τη γραμμή Αττίλα. Στη λεγόμενη νεκρή ζώνη, καθώς και στα κατεχόμενα από τους Τούρκους εισβολείς εδάφη, περιλαμβάνεται και τμήμα που ανήκει στη Δερύνεια. Από τη Δερύνεια είναι θαυμάσια ορατή η κατεχόμενη από τους Τούρκους πόλη της Αμμοχώστου, και πολλοί Αμμοχωστιανοί πηγαίνουν εκεί για να δουν, έστω και από κάποια απόσταση την πόλη τους, ενώ συχνά γίνονται εκδηλώσεις διαμαρτυρίας.

 

Βλέπε λήμμα: Δολοφονία Τάσου Ισαάκ και Σολωμού Σολωμού

 

Η αποκοπή της Δερύνειας από τη γειτονική Αμμόχωστο, διοικητικό κέντρο της επαρχίας όπου απασχολούνταν και αρκετοί Δερυνειώτες, δημιούργησε πρόβλημα στο χωριό που μετατράπηκε σε ακριτικό και γειτονεύει με τη γραμμή αντιπαράταξης.

 

Μέρος της διοικητικής έκτασης του χωριού εμπίπτει στο έδαφος της βρετανικής στρατιωτικής βάσης Δεκέλειας.

 

Εκκλησίες

Ενδιαφέρουσα είναι η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στη Δερύνεια, που η οικοδόμησή της χρονολογείται στο 17ο αιώνα.  Άλλες ενδιαφέρουσες, από αρχαιολογικής απόψεως, εκκλησίες στην περιοχή του χωριού είναι της Παρθένου Μαρίας (Παναγίας), από την οποία ο Τζέφρυ και άλλοι συγγραφείς μνημονεύουν το βενετικό εικονοστάσι της, του Αγίου Κωνσταντίνου, που χρονολογείται στο 18ο αιώνα, της Αγίας Μαρίνας και του Αγίου Νικολάου.

 

Βλέπε λήμματα: Άγιος Γεώργιος, Αγία Μαρίνα, Παναγία 

 

Ιστορικά στοιχεία

Παρόλο που η Δερύνεια δεν μνημονεύεται από παλαιούς συγγραφείς, φαίνεται ωστόσο να είναι οικισμός που υφίστατο από τα αρχαία χρόνια, όπως προκύπτει από την ονομασία του χωριού, που δεν απέχει πολύ από το αρχαίο λιμάνι της Λεύκολλας (σημερινός Πρωταράς) και την αρχαία πόλη της Σαλαμίνος. Το ότι δεν αναφέρεται από παλαιούς συγγραφείς, σημαίνει ότι το χωριό ήταν μικρός οικισμός. Οι κάτοικοί του ασχολούνταν με τη γεωργία και το ψάρεμα. Η ονομασία του χωριού αποτελεί παραφθορά του αρχαίου ονόματος Γερηνία. Με το αρχαιότατο αυτό ελληνικό όνομα μας είναι γνωστή μια αρχαία ελληνική πόλη της Πελοποννήσου, η πρωτεύουσα του βασιλείου του ομηρικού ήρωα Νέστορα, του «πιο συνετού μεταξύ των Ελλήνων» κατά τον Όμηρο, που τον ονομάζει και Γερήνιον, καταγόμενο δηλαδή από την πόλη Γερηνίαν. Η διατήρηση μέχρι τη σύγχρονη εποχή αρχαίων ονομάτων οικισμών και τοπωνυμίων, που σχετίζονται με την αποίκηση της Κύπρου από τους Αχαιούς και άλλους Έλληνες, παρατηρείται πολύ συχνά στα σημερινά κυπριακά τοπωνύμια.

 

Βλέπε λήμμα: Αχαιοί και Κύπρος

  

Η Δερύνεια, λόγω γειτνίασης με τη σκλαβωμένη πόλη της Αμμοχώστου, και ειδικότερα ο χώρος κοντά στο οδόφραγμα της Εθνικής Φρουράς, αποτελεί επίκεντρο συχνών αντικατοχικών εκδηλώσεων.

 

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια

www.polignosi.com