Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Τα οικιακά αρχιτεκτονικά δείγματα της Ελληνιστικής Εποχής είναι πολύ αμυδρά και αντιπροσωπεύονται από τα κατάλοιπα κατοικιών, δημοσίων κτιρίων και εργαστηριακών εγκαταστάσεων, που αποκαλύφθηκαν στους αρχαιολογικούς χώρους του Κιτίου, της Σαλαμίνος, της Αμαθούντος, του Κουρίου και των Σόλων.

Στην τοποθεσία Παμπούλα του Κιτίου οι ανασκαφικές έρευνες, παράλληλα με την ανακάλυψη του ιερού του Ηρακλή Melgart, έφεραν στο φως και λιγοστά υπολείμματα από μια μεγάλη κατοικία, που χωριζόταν σε δυο ανεξάρτητες ενότητες. Η βόρεια ενότητα απετελείτο από δυο λιθόκτιστα επιμήκη δωμάτια αβέβαιης χρήσης και η νότια από διάφορα μικρά δωμάτια με τετράγωνες και ορθογώνιες κατόψεις, που επικοινωνούσαν με μια εξωτερική αυλή, στην οποία επισημάνθηκαν τα κατάλοιπα ελαιοπιεστηρίου. Τα δωμάτια της νότιας ενότητας ταυτίστηκαν με εργαστηριακούς χώρους. Παρόμοια κατάλοιπα δωματίων, κτισμένων με αργούς λίθους και χωρισμένα με μικρές, ανεξάρτητες μεταξύ τους ενότητες, αποκαλύφθηκαν και στην τοποθεσία Καμπανόπετρα της Σαλαμίνος. Στη Σαλαμίνα υπάρχουν επίσης τα ίχνη του ελληνιστικού γυμνασίου της πόλης κάτω από τα κατάλοιπα του ρωμαϊκού γυμνασίου. Στην ακρόπολη της Αμαθούντος αποκαλύφθηκαν τμήματα τοίχων ελληνιστικών δωματίων, κτισμένα πάνω στα θεμέλια προγενέστερων κατοικιών, που απετέλεσαν μέρος μεταγενέστερων τοίχων ρωμαϊκών κατοικιών. Στο Κούριον  ανασκαφές του Τμήματος Αρχαιοτήτων έφεραν στο φως μεγάλο τμήμα ελληνιστικού οικοδομήματος, του οποίου ο εξωτερικός τοίχος έχει μήκος μεγαλύτερο από 30 μέτρα και πλάτος 1 μέτρο. Από το μέγεθος του τοίχου, και τις μεγάλες διαστάσεις μερικών δωματίων του οικοδομήματος συμπεραίνεται ότι πρόκειται για μεγάλο δημόσιο κτίριο, άγνωστης μέχρι σήμερα ταυτότητας, με τρεις χρονολογικές φάσεις που εντάσσονται αντιστοίχως μεταξύ των ετών 325-200, 200-125 και 125-50 π.Χ. Το οικοδομικό υλικό του κτιρίου, που απετελείτο ολότελα από πελεκητούς ασβεστόλιθους, συλήθηκε σχεδόν ολόκληρο στο απώτερο παρελθόν. Τα κατάλοιπα του δημοσίου αυτού κτιρίου και λιγοστά ίχνη από το ελληνιστικό θέατρο, στην ορχήστρα του ρωμαϊκού θεάτρου του Κουρίου, αποτελούν τις μοναδικές οικιακές αρχιτεκτονικές μαρτυρίες από την ελληνιστική πόλη. Στην ακρόπολη των Σόλων το 1972 η καναδική αρχαιολογική αποστολή του Πανεπιστημίου Λαβάλ της Κεμπέκ ανακάλυψε τα κατάλοιπα μεγάλου κτιρίου του τέλους των Κλασσικών και των αρχών των Ελληνιστικών χρόνων, κτισμένου με πελεκητούς ασβεστόλιθους, που ταυτίστηκε με το ανάκτορο της πόλης.

Ναϊκή αρχιτεκτονική: Σε αρκετά μέρη της Κύπρου αποκαλύφθηκαν διάφορα ιερά και ναοί, που κτίστηκαν στη διάρκεια της Αρχαϊκής εποχής και η χρήση τους συνεχίστηκε αδιάκοπα μέχρι και το τέλος των Ρωμαϊκών χρόνων, αλλά οι τρεις ναοί των Σόλων στην τοποθεσία Χολλάδες κτίστηκαν ο πρώτος στα μέσα του 3ου αιώνα και οι δυο άλλοι στα μέσα του 1ου αιώνα π.Χ. και αποτελούν τα κυριότερα αντιπροσωπευτικά δείγματα ναϊκής αρχιτεκτονικής της Ελληνιστικής εποχής: ο πρώτος ναός, που ήταν αφιερωμένος στην Κυβέλη, απετελείτο από δυο συνεχόμενες ορθογώνιες αυλές, από τις οποίες η μια επικοινωνούσε με τετράγωνο λατρευτικό δωμάτιο. Στην άλλη αυλή υπήρχε λιθόκτιστος βωμός. Ο δεύτερος ναός ήταν πανομοιότυπος του πρώτου και αφιερωμένος στην Αφροδίτη. Ο τρίτος ναός, που ήταν κτισμένος στη νοτιοδυτική πλευρά του δευτέρου ναού και αφιερωμένος στην Ίσιδα, απετελείτο από μια τετράγωνη αυλή. Το μισό τμήμα της αυλής ήταν στεγασμένο και αποτελούσε ένα είδος στοάς ή λατρευτικού δωματίου χωρίς πρόσοψη. Οι τοίχοι και των τριών ναών ήταν κτισμένοι με αργούς λίθους στο κάτω μέρος και με πλιθάρια στο πάνω μέρος.

Ταφική αρχιτεκτονική: Οι λαξευτοί τάφοι συνεχίζουν την παλαιά κυπριακή αρχιτεκτονική παράδοση των θαλαμοειδών τύπων με μερικές προσθήκες, νέες επινοήσεις και μετατροπές στους νεκρικούς κυρίως θαλάμους. Αποτελούνται από κεκλιμένο ή βαθμιδωτό δρόμο, ορθογώνιο στόμιο και τετράγωνο ή ορθογώνιο νεκρικό θάλαμο με στρογγυλεμένες γωνίες. Μερικοί τάφοι έχουν δυο συνεχόμενους νεκρικούς θαλάμους και πλάγιες ταφικές θήκες. Εκτός από τους συνηθισμένους αυτούς τύπους υπάρχουν και μερικά δείγματα λακκοειδών τάφων, που είναι καλυμμένοι με μεγάλες ασβεστολιθικές πλάκες. Για πρώτη φορά εμφανίζονται και οι μεγάλοι μνημειακοί λαξευτοί τάφοι, που αντιπροσωπεύονται από τους τάφους των βασιλέων στην Κάτω Πάφο. Οι περίφημοι αυτοί τάφοι, αποτελούνται από μια μεγάλη υπαίθρια, περίστυλη αυλή ορθογώνιου σχήματος, που είναι προσιτή με στενές βαθμιδωτές κλίμακες. Οι τέσσερις πλευρές της υπόγειας υπαίθριας αυλής έχουν ισάριθμες στοές, που υποστηρίζονταν από ασβεστολιθικούς κίονες δωρικού ρυθμού. Το διάζωμα του περιστυλίου είναι κοσμημένο με συνεχή λαξευτή ταινία από τρίγλυφα και μετόπες δωρικού επίσης ρυθμού. Στους κάθετους τοίχους των στοών είναι λαξευμένοι οι νεκρικοί θάλαμοι των τάφων, πολλοί από τους οποίους έχουν επιπρόσθετες ταφικές θήκες στις πλευρές τους.

Εκτός από τους μνημειακούς λαξευτούς τάφους, στην Πάφο υπάρχουν και άλλα εξαιρετικά δείγματα μικρών λαξευτών τάφων με τοιχογραφικές παραστάσεις φυτικών και αφηρημένων μοτίβων πάνω στην επιφάνεια του ασβεστοκονιάματος, με το οποίο είναι επιστρωμένες οι πλευρές και οι στέγες των νεκρικών θαλάμων.

Βλέπε λήμμα: Νικοκρέων

Μια νέα προσθήκη στους ταφικούς αρχιτεκτονικούς τύπους της Ελληνιστικής εποχής είναι και τα κενοτάφια, χαρακτηριστικό δείγμα των οποίων είναι το λεγόμενο κενοτάφιο του Νικοκρέοντος στη νεκρόπολη της Σαλαμίνος κοντά στο χωριό Έγκωμη. Πρόκειται για μεγάλη, ορθογώνια βαθμιδωτή εξέδρα, κτισμένη με πλιθάρια, που αποκαλύφθηκε κάτω από τεράστιο όγκο χώματος σε μορφή τύμβου. Σε κάθε μια από τις πλευρές της εξέδρας υπάρχουν τέσσερις σειρές βαθμίδων. Ανάμεσα στη βαθμιδωτή κλίμακα της δυτικής πλευράς υπάρχει στενός κατηφορικός δρόμος κτισμένος με πλιθάρια. Παράλληλα με τους διάφορους τύπους των μικρών και μεγάλων λαξευτών τάφων συμβαδίζουν και πολλοί από τους αρχαιότερους τύπους των κτιστών τάφων, από τους οποίους ξεχωρίζουν τρία αντιπροσωπευτικά δείγματα στη Λάρνακα. Ο πρώτος τάφος, ο γνωστός σαν τάφος 9, αποτελείται από ένα νεκρικό θάλαμο, κτισμένο με πελεκητούς ασβεστόλιθους. Το πάνω μέρος των τοίχων του θαλάμου που ενώνεται με την οροφή, περιβάλλεται με ζωφόρο. Κατά μήκος της βόρειας πλευράς του θαλάμου υπάρχει μικρό θολωτό κοίλωμα. Ο δεύτερος τάφος, ο λεγόμενος τάφος του Cobham αποτελείται από μεγάλο βαθμιδωτό δρόμο, από ένα μεγάλο νεκρικό θάλαμο και από ένα δεύτερο συνεχόμενο νεκρικό θάλαμο. Ο τρίτος τάφος, ο γνωστός σαν τάφος του Βαγγέλη αποτελείται από βαθμιδωτό δρόμο, από θολωτό προθάλαμο και από θολωτό θάλαμο.

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια