Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Το Τρόοδος αποτελεί μια ιδιαίτερη εδαφική ενότητα της Κύπρου και μια εντελώς μοναδική περίπτωση περιοχής, τοπικής και περιφερειακής κλίμακας, που είναι έξω από τα αστικά συγκροτήματα (Λευκωσίας, Λεμεσού, Λάρνακας και Πάφου). Είναι ορεινή και περιβαλλοντικά ευαίσθητη και γι’ αυτό ευάλωτη¹.

Το ορεινό σύμπλεγμα Τροόδους είναι η υψηλότερη οροσειρά της Κύπρου με υψόμετρο 1952 μέτρα. Το Τρόοδος είναι ο πνεύμονας της Κύπρου, είναι η οροσειρά με πυκνώδη βλάστηση, πλούσια χλωρίδα και πανίδα. Η έκτασή του ανέρχεται γύρω στα 3.045 km2 και καταλαμβάνει το 33% της συνολικής έκτασης της της Κύπρου (9.251 km2)².

Το Τρόοδος αποτελείται από τις παρακάτω περιοχές:

• *Ορεινής Μόρφου και Ασίνου
• *Σολέας
• *Μαραθάσας
• *Πιτσιλιάς Λευκωσίας
• *Πιτσιλιάς Λεμεσού
• *Ορεινά Θέρετρα
• *Κουμανδαρία
• *Κρασοχώρια

Πληθυσμός και κοινότητες Τροόδους

Οι ορεινές περιοχές του Τροόδους έχουν μια διακριτή γεωγραφική και πολιτισμική ταυτότητα, την οποία συντελούν περίπου 115 κοινότητες. Η περιοχή Τροόδους έχει μόνο 27.695 κατοίκους¹.

Η μείωση του πληθυσμού στις κοινότητες Τροόδους αντικατοπτρίζει ένα γενικότερο πρόβλημα. Το πρόβλημα της “προσφυγοποίησης“ των 230 ορεινών και ημιορεινών κοινοτήτων στις Ελεύθερες Περιοχές. Στην απογραφή του 1973 αυτές οι 230 κοινότητες είχαν έναν πληθυσμό γύρω στις 90.000 και στην απογραφή του 2011 γύρω στους 50.000 κατοίκους.  Υπήρξε δηλαδή μια μείωση κατά 50%, χωρίς την τουρκική εισβολή³.

Οι δήμοι και οι κοινότητες, που βρίσκονται κοντά σε αυτοκινητόδρομο έχουν τριπλάσια αύξηση των κατοίκων, ενώ οι κοινότητες που βρίσκονται μακριά από αυτοκινητόδρομο και πόλεις έχουν μια μείωση κατά 50% του πληθυσμού.

Στο σχετικό σχεδιάγραμμα πιο κάτω παρουσιάζονται οι αυξομειώσεις πληθυσμών σε δήμους και σε κοινότητες, που έχουν άμεση πρόσβαση σε αυτοκινητόδρομο και στις μεγάλες πόλεις (κύρια αστικά κέντρα). Οι δήμοι και οι κοινότητες, που βρίσκονται κοντά σε αυτοκινητόδρομο έχουν τριπλάσια αύξηση των κατοίκων, ενώ οι κοινότητες που βρίσκονται μακριά από αυτοκινητόδρομο και πόλεις έχουν μια μείωση κατά 50% του πληθυσμού.

Ευρωπαϊκή Ένωση και Ορεινότητα

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ολοκληρωμένη ορεινή πολιτική. Η Ορεινότητα ως αρχή έχει εγκριθεί και αναπτυχθεί στο ευρωπαϊκό συνέδριο με τίτλο “Ορεινές περιοχές μεγάλων μεσογειακών νήσων: ευρωπαϊκές προκλήσεις, εθνικές και περιφερειακές πολιτικές και τοπικοί μηχανισμοί“⁴.

Το Τρόοδος συγκαταλέγεται πλέον στις «Ορεινές περιοχές μεγάλων μεσογειακών νήσων». Και η Κύπρος ανήκει πλέον ανάμεσα στα κράτη μέλη της ΕΕ που διαθέτουν δική τους στρατηγική και πολιτική για τα βουνά. Ανοίγεται ο δρόμος για επίτευξη συνεργασιών με ευρωπαϊκούς και διεθνείς οργανισμούς, όπως είναι ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO) και ο Ευρωπαϊκός σύνδεσμος ορεινών περιοχών Euro-Montana, με στόχο την υλοποίηση της στρατηγικής για ανάπτυξη των ορεινών περιοχών⁴.

Η “Εθνική Στρατηγική για την Ανάπτυξη των Ορεινών Κοινοτήτων Τροόδους“ έχει ολοκληρωθεί και από τον Ιανουάριο 2020 ξεκίνησε η υλοποίηση των 250 δράσεων και έργων, οι οποίες συντονίζονται από το αρμόδιο γραφείο Επιτρόπου Ανάπτυξης Ορεινών περιοχών¹. 

Η “επανεκκίνηση πληθυσμιακής αύξησης στις ορεινές περιοχές⁵“ θα ήταν και άμεση αντιστάθμιση του τουρκικού επεκτατισμού και εποικισμού. Απαιτούνται κίνητρα σε παιδιά και εγγόνια των αποδήμων που νοσταλγούν να εγκατασταθούν στα σπίτια των γονέων και παππούδων τους, όπως:

1. Εγκαθίδρυση αστικού φόρου στα πρότυπα του “πράσινου φόρου“, ο οποίος θα διοχετεύεται στην ανάπτυξη των ορεινών κοινοτήτων
2. Μια εφάπαξ επιχορήγηση των €50.000 σε νεαρά ζευγάρια για εγκατάσταση στις ορεινές κοινότητες με προϋπόθεση δημιουργίας οικογένειας
3. Αύξηση του μηνιαίου επιδόματος τέκνου στα €200 στις ορεινές περιοχές
4. Παροχή δωρεάν ηλεκτρικού ρεύματος και θέρμανσης από το δικοινοτικό εργοστάσιο καύσης αποβλήτων (βλ. λήμμα Στερεά Οικιακά Απόβλητα)

Τρόοδος: το αδιαίρετο οικοσύστημα της Κύπρου

Το Δάσος Τροόδους παρέχει πολυάριθμες υπηρεσίες στο οικοσύστημα ολόκληρης της Πατρίδας μας, όπως:

• * βοηθάει στην προστασία του εδάφους (κατά της διάβρωσης)
• *αποτελεί μέρος του κύκλου του νερού
• *προστατεύει τη βιοποικιλότητα λειτουργώντας ως οικοσύστημα πολυάριθμων οργανισμών
• *ρυθμίζει το τοπικό κλίμα και
• *απορροφάει το διοξείδιο του άνθρακα (CO2) από την ατμόσφαιρα.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση λαμβάνει υπόψη την απορρόφηση του CO2 ως βασική ιδιότητα των δασών στην πολιτική της για το κλίμα, ενσωματώνοντας της στη νομοθεσία (βλ. τομέας LULUCF). Τα δάση της ΕΕ απορροφούν το 10,9% των συνολικών εκπομπών αερίων θερμοκηπίου της ΕΕ κάθε χρόνο⁶.

Οι περισσότεροι ποταμοί της Κύπρου πηγάζουν από το Τρόοδος και αποτελούν την μοναδική φυσική πηγή στο υδατικό μας ισοζύγιο. Η επιφανειακή ροή των διοχετεύεται και αποθηκεύεται στα υφιστάμενα φράγματα, των οποίων η σημερινή χωρητικότητα των στις Ελεύθερες Περιοχές ανέρχεται περίπου στα 300 εκ m³. Οι ποταμοί που βρίσκονται ανάντη της περιοχής του Τροόδους έχουν συνεχή ροή, όπως Ξερός, Διαρίζος, Καργώτης Μαραθάσας, Κούρης και Γερμασόγειας⁷.

Οι ποταμοί Σερράχης (εκβολή Συριανοχώρι), Κλάριος (εκβολή βόρεια Πεντάγυας), Ξερός (εκβολή Καραβοστάσι) και Σέτραχος (εκβολή Ξερός), οι οποίοι πηγάζουν από διάφορα σημεία του Τροόδους εκβάλουν στον Κόλπο της Μόρφου⁷. Έχουν κατασκευαστεί στην πορεία των παραπάνω ποταμών φράγματα και στα Κατεχόμενα (Μόρφου, Λεύκα) και στις Ελεύθερες Περιοχές (Καλοπαναγιώτη, Σολέας, Ξυλιάτου, Βτζακιάς), τα οποία εξυπηρετούν στην διατήρηση καλλιεργειών φρούτων, εσπεριδοειδή και ιχθυοτροφίας (κυρίως πέστροφας).

Το Τρόοδος αποτελεί  ένα αδιαίρετο οικοσύστημα, κυρίως για τις περιοχές Σολέας- Μαρθάσας και Λεύκας- Μόρφου. Λαϊκές αγορές με προσφορά των Τ/Κ και Ε/Κ τοπικών προϊόντων, όπως και δημιουργία γεωπονικής, μηχανικής μεταλλείων και μηχανικής περιβάλλοντος στο πανεπιστήμιο Λεύκας στην ελληνική γλώσσα θα ΄πρόσφεραν μια επιπλέον δυναμική στον πυλώνα “επανένωση οικοσυστήματος τώρα“ για την εφαρμογή της αειφόρου ανάπτυξης στην Πατρίδα μας.

Πηγές-Επεξηγήσεις:

1. Εθνική Στρατηγική για την Ανάπτυξη των Ορεινών Κοινοτήτων Τροόδους (Παράρτημα Α, πανεπιστήμιο Θεεσσαλίας, 2019)
2. Το Παγκόσμιο Γεωπάρκο Τροόδους της UNESCO
3. Στατιστική Υπηρεσία Κύπρου (Απογραφή πληθυσμού 1973, 2011)
4. Ευρωπαϊκό συνέδριο (Πλάτρες και Όμοδος, ΚΥΠΕ 2020)
5. Ημερίδα: Επανεκκίνηση πληθυσμιακής αύξησης στις ορεινές περιοχές (ΕΤΕΚ, Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, ΠΟΛΙΤΗΣ, Αμίαντος 2019)
6. Κλιματική αλλαγή: Η ΕΕ επιστρατεύει τα δάση της για την μείωση των εκπομπών αερίων (Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, 2018)
7. Υδατορέματα (Ποταμοί), Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων)