Πλαστικό- Πολυαιθυλένιο
Πολυαιθυλένιο ή πολυαιθένιο (όνομα κατά IUPAC πολυαιθένιο ή πολυ(μεθυλένιο)) είναι το πιο κοινό πλαστικό. Η ετήσια παγκόσμια παραγωγή ήταν μέχρι το 2020 περίπου 100 εκατομμύρια τόνοι. Η βασική του χρήση είναι στη συσκευασία (πλαστικές σακούλες, πλαστικές μεμβράνες, γεωμεμβράνες, σε περιέκτες όπως φιάλες, κλπ.).
Το πολυαιθυλένιο πρωτοπαρασκευάστηκε από τον Γερμανό χημικό Χάνς φον Πέχμαν (Hans von Pechmann) που το παρασκεύασε κατά λάθος το 1898 ενώ μελετούσε το διαζωμεθάνιο. Η πρώτη βιομηχανική πρακτική σύνθεση του πολυαιθυλενίου ανακαλύφθηκε το 1933 από τους Έρικ Φόσετ (Eric Fawcett) και Ρέγκιναλντ Γκίμπσον (Reginald Gibson), πάλι κατά λάθος, στο Imperial Chemical Industries (ICI) στο Νορθγουίτς (Northwich), στην Αγγλία
Η πλαστική σακούλα μπήκε για πρώτη φορά στην κυκλοφορία στα βρετανικά σούπερ μάρκετ τη δεκαετία του 1950. Το 1965, η σουηδική εταιρία Celloplast σχεδίασε την «γιαγιά» της πλαστικής σακούλας, περίπου όπως την ξέρουμε σήμερα. Αυτό το πρώτο μοντέλο έμεινε στην ιστορία ως «T-shirt πλαστική τσάντα» και ήταν φτιαγμένο από υψηλής πυκνότητας πολυαιθυλένιο. Η Exxon Mobile ήταν υπεύθυνη για την εισαγωγή της πλαστικής σακούλας στις Ηνωμένες Πολιτείες και η πλαστική σακούλα έκανε το ντεμπούτο της στα αμερικανικά σούπερ-μάρκετ τη δεκαετία του ’70. Η χρήση της «πλαστικής τσάντας T-shirt» εξαπλώθηκε σταδιακά μέχρι το 1982, όταν δύο από τις μεγαλύτερες αλυσίδες η Safeway και η Kroger εγκατέλειψαν το χαρτί για χάρη του πλαστικού.
Επιπτώσεις στο περιβάλλον
Η κοινή γνώμη ευαισθητοποιήθηκε όσον αφορά τον περιορισμό της χρήσης του πλαστικού όταν ανακαλύφθηκε το 1997 «Η μεγάλη δίνη των σκουπιδιών του Ειρηνικού». Πρόκειται για δύο τεράστιες κηλίδες από διαλυμένο και θρυμματισμένο πλαστικό που έχουν δημιουργηθεί στον Ειρηνικό Ωκεανό. Ο πολτός που σχηματίζουν τα εκατομμύρια κομματάκια από κάθε είδους πλαστικό έχε πάχος δέκα μέτρα. Τα τεμαχισμένα πλαστικά αποτελούν ένα είδος «χημικού σφουγγαριού» αφού απορροφούν τις εξόχως βλαπτικές χημικές ενώσεις ΡΟΡ (εμμένοντες οργανικοί ρύποι) που μέσω των θαλάσσιων ειδών και κυρίως των λιπαρών ψαριών εισέρχονται στον ανθρώπινο οργανισμό.
Η παγκόσμια ετήσια κατανάλωση πλαστικού έχει αυξηθεί από 5 εκατομμύρια τόνους που ήταν τη δεκαετία του 1950 σε 100 εκατομμύρια τόνους στις μέρες μας, ενώ παράγουμε 20 φορές περισσότερο πλαστικό σήμερα απ’ ότι 50 χρόνια πριν. Η κατασκευή μιας πλαστικής σακούλας διαρκεί περίπου ένα δευτερόλεπτο, η χρήση της 15 λεπτά και ο χρόνος διάσπασής της από 10 έως 50 χρόνια, ανάλογα με το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται. Τόσο η παραγωγή όσο και η χρήση των πλαστικών έχει σοβαρές επιπτώσεις στο περιβάλλον. Για παράδειγμα σχεδόν 57% των σκουπιδιών στις παραλίες είναι διαφόρων ειδών πλαστικά. Πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι πάνω από πουλιά βρίσκουν το θάνατο σε παγκόσμιο επίπεδο εξαιτίας των πλαστικών, ενώ ψάρια πεθαίνουν στη Μεσόγειο εξαιτίας των πλαστικών και άλλων μικροαντικειμένων που καταλήγουν στη θάλασσα. Η ανακύκλωση πλαστικών μπουκαλιών είναι τεράστια πηγή εξοικονόμησης ενέργειας διότι η συνολική ενέργεια που απαιτείται για να ανακυκλωθεί ένα πλαστικό μπουκάλι είναι μηδαμινή αν συγκριθεί με την ενέργεια που καταναλώνεται για την κατασκευή του. Επίσης τα δηλητηριώδη αέρια που διοχετεύονται στο περιβάλλον κατά την ανακύκλωση πλαστικών μπουκαλιών είναι ελάχιστα συγκρινόμενα με αυτά που εκπέμπονται όταν κατασκευάζονται από πετρέλαιο. Η επαναχρησιμοποίηση του πλαστικού είναι προτιμότερη διότι εκπέμπονται λιγότερα χημικά στο περιβάλλον και χρησιμοποιούνται λιγότεροι πόροι.
Μέτρα περιορισμού της και στην Κύπρο
Από τις αρχές του 2000 οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο επιβάλλουν περιορισμούς στη χρήση των πλαστικών σακουλών.
Στην Κύπρο τέθηκε σε εφαρμογή την 1η Ιουλίου του 2018 (σε εφαρμογή της Οδηγίας 2015/720 της Ευρωπαϊκής Ένωσης) η νομοθεσία για επιβολή ελάχιστης χρέωσης ύψους 0,05 ευρώ συν ΦΠΑ για κάθε σακούλα με στόχο την προστασία του περιβάλλοντος από τη ρύπανση των πλαστικών και εξοικονόμηση των φυσικών πόρων.
Ο Νόμος προνοεί τα ακόλουθα:
(α) Aπό την 1η Ιουλίου 2018 απαγορεύεται η δωρεάν διάθεση λεπτής πλαστικής σακούλας μεταφοράς από πωλητές προϊόντων που διαθέτουν τέτοιες σακούλες στα σημεία πώλησης.
(β)(i) Από την 1η Ιουλίου 2018 όλοι οι πωλητές προϊόντων που διαθέτουν λεπτές πλαστικές σακούλες μεταφοράς στα σημεία πώλησης των προϊόντων τους, χρεώνουν, κατ’ ελάχιστον πέντε σεντ (€ 0,05) συν ΦΠΑ για κάθε λεπτή πλαστική σακούλα μεταφοράς.
(ii) H χρέωση που προνοείται στην υποπαράγραφο (α) είναι διακριτή στα δελτία αποδείξεων που δίνονται στους αγοραστές, καθώς και σε αυτά που φυλάγονται από τον πωλητή προϊόντων.
(γ) Οι παραγωγοί λεπτής πλαστικής σακούλας μεταφοράς σημαίνουν τις βιοαποικο-δομήσιμες και λιπασματοποιήσιμες πλαστικές σακούλες μεταφοράς σύμφωνα με τις διατάξεις των εδαφίων (2)(vi), (2Α) και (3) του άρθρου 8 του Νόμου.
Μετά την εφαρμογή της νομοθεσίας σημαντική καταγράφηκε η μείωση της χρήσης της λεπτής πλαστικής σακούλας μεταφοράς Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, οι πολίτες έχουν ανταποκριθεί θετικά στο μέτρο, με το ποσοστό μείωσης να φθάνει το 80%.
Ενδεικτικά, στις διάφορες υπεραγορές πριν από την εφαρμογή του μέτρου χρησιμοποιούνταν από 1.200.000-2.600.000 σακούλες τον μήνα, ενώ μετά το μέτρο η χρήση μειώθηκε στις 140.000-380.000 σακούλες.
Η νέα Oδηγία 2019/901/ΕΕ εγκρίθηκε σε ευρωπαϊκό επίπεδο για τη μείωση των πλαστικών μιας χρήσης και των επιπτώσεων από συγκεκριμένα προϊόντα τους στο περιβάλλον. Συγκεκριμένα, η Οδηγία προβλέπει την απαγόρευση ορισμένων πλαστικών προϊόντων μιας χρήσης, όπως για παράδειγμα τα πλαστικά καλαμάκια, πιάτα και μαχαιροπίρουνα, καθώς και τη λήψη μέτρων μείωσης άλλων προϊόντων, όπως τα πλαστικά δοχεία φαγητού, π.χ. καλαμάκια, δοχεία φαγητών, αποτσίγαρα, μπατονέτες κ.λπ.
Νέα μέτρα
Με νέα του απόφαση το Υπουργικό Συμβούλίο αποφάσισε στη 22 Δεκεμβρίου 2020 την απαγόρευση της διάθεσης της λεπτής πλαστικής σακούλας μεταφοράς. Συγκεκριμένα, το Υπουργικό Συμβούλιο αποφάσισε την τροποποίηση των «Περί Συσκευασιών και Αποβλήτων Συσκευασιών Κανονισμών» και την υιοθέτηση αυστηρότερου μέτρου, το οποίο προνοεί την κατάργηση της διάθεσης της λεπτής πλαστικής σακούλας μεταφοράς στα σημεία πώλησης. Το Νέο Σχέδιο Κανονισμών, για το οποίο προηγήθηκε δημόσια διαβούλευση, θα καλύπτει όλα τα σημεία πώλησης, συμπεριλαμβανομένης και της κατ’ οίκον παράδοσης.
Σύμφωνα με τον Υπουργό Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, κ. Κώστα Καδή, ο οποίος πρότεινε την τροποποίηση των σχετικών Κανονισμών, «η απαγόρευση της διάθεσης λεπτής πλαστικής σακούλας μεταφοράς στα σημεία πώλησης θα συμβάλει επιπρόσθετα στην ευαισθητοποίηση των πολιτών και ιδιαίτερα της μελλοντικής γενιάς γύρω από τα οφέλη που επιφέρει η μείωση της παραγωγής αποβλήτων πλαστικού στην προστασία του περιβάλλοντος και τον άνθρωπο».
Οριστική απαγόρευση πλαστικών μιας χρήσης
Μετά από απόφαση του Ευρωκοινοβουλίου, στις 3 Ιουλίου 2021 καταργήθηκαν ορισμένα πλαστικά προϊόντα μίας χρήσης σε όλες τις χώρες της ευρωπαϊκής ένωσης. Απώτερος στόχος της απόφασης αποτελεί η πρόληψη και η μείωση του αντίκτυπου ορισμένων πλαστικών προϊόντων στο περιβάλλον, ιδίως στο υδάτινο περιβάλλον και στην ανθρώπινη υγεία.
Πλαστικά μίας χρήσης που απαγορεύτηκαν: Πλαστικά μαχαιροπίρουνα μίας χρήσης (πιρούνια, μαχαίρια, κουτάλια και ξυλάκια φαγητού), πλαστικά πιάτα μίας χρήσης, πλαστικά καλαμάκια, μπατονέτες με πλαστικά μέρη, αναδευτήρες ποτών, περιέκτες τροφίμων που είναι κατασκευασμένες από διογκωμένο πολυστυρένιο. Δηλαδή, δοχεία όπως κουτιά, με ή χωρίς κάλυμμα, εντός των οποίων τοποθετούνται τρόφιμα, περιέκτες ποτών από διογκωμένο πολυστυρένιο και τα καπάκια και καλύμματά τους, κυπελλάκια από διογκωμένο πολυστυρένιο και τα καπάκια και καλύμματά τους, προϊόντα που κατασκευάζονται από οξοδιασπώμενη πλαστική ύλη
Τα πλαστικά προϊόντα μίας χρήσης των οποίων θα πρέπει να περιοριστεί η χρήση τους είναι τα ακόλουθα: Κυπελάκια, συμπεριλαμβανομένων των καλυμμάτων και των καπακιών τους, περιέκτες τροφίμων, δηλαδή δοχεία όπως κουτιά, με ή χωρίς κάλυμμα, εντός των οποίων τοποθετούνται τρόφιμα τα οποία:
α) προορίζονται για άμεση κατανάλωση είτε επιτόπου είτε εκτός του καταστήματος,
β) συνήθως καταναλώνονται από το δοχείο και
γ) είναι έτοιμα για κατανάλωση χωρίς περαιτέρω προετοιμασία, π.χ. μαγείρεμα, βράσιμο ή ζέσταμα, συμπεριλαμβανομένων των περιεκτών που χρησιμοποιούνται για γεύματα ταχυφαγείων ή άλλα γεύματα έτοιμα προς άμεση κατανάλωση, εκτός από περιέκτες ποτών, πιάτα και πακέτα και περιτυλίγματα που περιέχουν τρόφιμα.
Για τα προϊόντα που απαγορεύτηκαν θα πρέπει οι εταιρίες/μέλη που τα προμηθεύουν, να βρουν αντικατάστατά τους, δηλαδή εναλλακτικές λύσεις, φιλικές προς το περιβάλλον. Επιπλέον, η χρήση των επαναχρησιμοποιήσιμων προϊόντων θα πρέπει να αυξηθεί και να βρίσκεται στις επιλογές των καταναλωτών.
Πλαστικές σακούλες- Απαγόρευση της σακούλας μεταφοράς
Από τις 18 Φεβρουαρίου 2023 απαγορεύτηκε η διάθεση λεπτής πλαστικής σακούλας μεταφοράς από πωλητές προϊόντων στα σημεία πώλησης, με πάχος τοιχώματος μικρότερο από 50 μικρά (μm).
Σύμφωνα με την Υπηρεσία Περιβάλλοντος, η απαγόρευση της διάθεσης λεπτής πλαστικής σακούλας μεταφοράς από τους έμπορους λιανικής πώλησης στους πελάτες αφορά παγκύπρια όλα τα σημεία πώλησης προϊόντων, στα οποία υπάρχει εμπορική συναλλαγή, με σκοπό τη μεταφορά ή τη διανομή των πωληθέντων προϊόντων. Ενδεικτικά σημεία πώλησης προϊόντων είναι τα ακόλουθα:
α)ταμεία σε υπεραγορές, πολυκαταστήματα, περίπτερα, φαρμακεία κλπ
β) αγορά προϊόντων μέσω παραγγελίας και κατ’ οίκον παράδοσης, περιλαμβανομένων των διαδικτυακών αγορών
γ)αγορά προϊόντων από μια εταιρεία και μεταφορά τους σε άλλη (εσωτερικό εμπόριο).
Από την απαγόρευση εξαιρούνται μόνο οι λεπτές πλαστικές σακούλες μεταφοράς, με πάχος μικρότερο των 50 microns, οι οποίες απαιτούνται για λόγους υγιεινής ή παρέχονται ως πρωτογενής συσκευασία χύδην τροφίμων ή όταν η χρήση τους συμβάλλει στην αποφυγή σπατάλης τροφίμων, δηλ. όταν το τρόφιμο έρχεται σε επαφή απευθείας με την πρωτογενή σακούλα. Οι σακούλες αυτές χρησιμοποιούνται κυρίως σε φρουταρίες, κρεοπωλεία, ψαραγορές, και αφορούν την πρώτη σακούλα τοποθέτησης του προϊόντος. Σε περίπτωση ανάγκης χρήσης δεύτερης σακούλας, αυτή απαγορεύεται, όπως ορίζει η νομοθεσία.
Η απαγόρευση δεν θα εφαρμόζεται για λεπτές πλαστικές σακούλες μεταφοράς με πάχος ίσο και μεγαλύτερο από 50 microns.
Πηγή
Polignosi
Φώτο Γκάλερι
