Η Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια

Ταινία αμερικανικής παραγωγής που γυρίστηκε σε Κύπρο και Ισραήλ, βασισμένη στο βιβλίο Exodus του Leon Uris και αναφέρεται στα περιστατικά της κράτησης των Εβραίων και της εξόδου τους προς την Παλαιστίνη.

Η ταινία γυρίστηκε στα κρατητήρια στον Καράολο στην Αμμόχωστο, καθώς οι Εβραίοι ήταν έγκλειστοι στην Κύπρο και προσπάθησαν να δραπετεύσουν με το πλοίο «Έξοδος» από το λιμάνι της Αμμοχώστου.

Βλέπε λήμμα: Εβραίοι και Κύπρος

Πρωταγωνιστής είναι ο Πολ Νιούμαν στον ρόλο του Άρι Μπεν Κανάαν. Πρόκειται για έναν διοικητή του ισραηλινού στρατού ο οποίος καταφέρνει να οδηγήσει εξακόσιους Εβραίους από τα στρατόπεδα της Κύπρου στην Παλαιστίνη.

Μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο η Ευρώπη έπρεπε να αντιμετωπίσει το εβραϊκό πρόβλημα καθώς όσοι επέζησαν απαιτούσαν να δημιουργήσουν ανεξάρτητο κράτος. Αφού απέρριψαν διάφορες προτάσεις επέμειναν ότι αυτό μπορούσε να γίνει μόνο στην Ιερουσαλήμ. Η περιοχή όμως ήταν αποικία των Άγγλων που διαφωνούσαν για δικούς τους στρατηγικούς λόγους. Έτσι οι πρώτοι Εβραίοι  που διασώθηκαν μεταφέρθηκαν στην Κύπρο στις  15 Αυγούστου 1946 και τους περιόρισαν στα κρατητήρια του Καράολου και της Ξυλοτύμπου. Την τριετία 1946-1949, ανεγέρθηκαν 12 «κάμποι» δηλαδή στρατόπεδα, στις περιοχές Καράολου στην Αμμόχωστο και στην Ξυλοτύμπου-Δεκέλεια. Εβραίοι όλων των ηλικιών και ιδίως ορφανά παιδιά που έχασαν τους γονείς τους στο Ολοκαύτωμα, «φιλοξενήθηκαν» στα κρατητήρια υπό άθλιες συνθήκες. Η μόνη τους έγνοια, να φτάσουν στην Παλαιστίνη και το κατάφεραν με υπομονή αγώνα και θυσίες. Μέχρι το 1949 είχαν εγκατασταθεί σχεδόν όλοι στην Παλαιστίνη.

Ο Πωλ Νιούμαν και η Τζοάν Γούντγουορντ  είχαν έρθει στην Κύπρο το 1960, για όσο καιρό διήρκεσαν τα γυρίσματα της ιστορικής  ταινίας «Έξοδος» με την Εύα Μαρί Σαντ, τον Ραλφ Ρίτσαρνσον και τον Πήτερ Λώφορντ. Οι ηθοποιοί διέμεναν στο ξενοδοχείο Κωνστάντια, από τα πρώτα ξενοδοχεία της Αμμοχώστου.

Βλέπε λήμμα: Άμμόχωστος πόλη- τουρισμός, σύγχρονη εποχή

Η ταινία έκανε πρεμιέρα στην Αμερική στις 15 Δεκεμβρίου 1960, διάρκειας 208  λεπτά. Στοίχισε 4,5  εκατομμύρια δολάρια ενώ έκανε εισπράξεις σε Καναδά και ΗΠΑ 8.7 εκ. δολάρια και 20 εκ. παγκόσμια.

Την  ταινία σκηνοθέτησε ο Ότις Πρέμινγκερ και η ταινία πήρε Όσκαρ καλύτερης μουσικής ενώ ήταν υποψήφιο για άλλα δύο (Β΄ Ανδρικού Ρόλου, Φωτογραφίας). Αξίζει να σημειωθεί ότι βοηθός σκηνοθέτη ήταν ο Τζωρτζ Κοσμάτος, ο οποίος αργότερα σκηνοθέτησε την ταινία «Πολυαγαπημένη» με τη Ράκελ Γουέλς. Ήταν επίσης βοηθός σκηνοθέτη στην ταινία Αλέξης Ζορμπάς του Μιχάλη Κακογιάννη (1964).

Προβολή της ταινίας στην Κύπρο εν μέσω απειλών

Το 1962 η Κύπρος ως ανεξάρτητο κράτος είχε μόνο τρία ζωής. Η πολιτική κατάσταση στο εσωτερικό ήταν έντονη και η χώρα προσπαθούσε παράλληλα να ισορροπήσει ανάμεσα στην εθνική αυτοδιάθεση και τις γεωπολιτικές συνθήκες της εποχής.

Βλέπε λήμμα: Κύπρος- Ανεξαρτησία

Όταν οι κινηματογράφοι "Ντιάνα" ανακοίνωσαν την προβολή της ταινίας προκλήθηκε ένταση. Η ταινία του Όττο Πρέμινγκερ αφηγείται τον αγώνα χιλιάδων Εβραίων προσφύγων που, μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, κρατούνται σε βρετανικά στρατόπεδα στην Κύπρο και προσπαθούν να φτάσουν στην Παλαιστίνη. 

Η Exodus, πέρα από τη μυθοπλασία, βασίστηκε σε ιστορικά γεγονότα. Μεταξύ 1946 και 1949, πάνω από 50.000 Εβραίοι πρόσφυγες κρατούνταν σε στρατόπεδα στην Κύπρο και η ταινία είχε στόχο να προβάλει το προσφυγικό ζήτημα.

Ο διευθυντής του κινηματογράφου «Ντιάνα» Λούης Μιχαηλίδης κατάγγειλε στην αστυνομία ότι άγνωστοι απείλησαν τη ζωή του σε περίπτωση που προβαλλόταν η ταινία, απειλώντας μάλιστα να τοποθετήσουν βόμβα στον κινηματογράφο, γεγονός που κάλυψε όλος ο τύπος της εποχής.  Ο Αρχιεπίσκοπος και Πρόεδρος Μακάριος επενέβη προσωπικά για να διασφαλίσει ότι η ταινία θα προβληθεί. Τελικά η ταινία «Έξοδος» προβλήθηκε όπως είχε προγραμματιστεί στο Ντιάνα 2 της Λευκωσίας, υπό αστυνομική προστασία, στις 20 Αυγούστου 1962.

Πηγές

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια

Μηχανή του Χρόνου

Αμμόχωστος Θαλασσοφίλητη- Facebook page