Προεδρική εξοχική κατοικία
Το μικρό Προεδρικό του Τροόδους
Χτισμένη σε ένα από τα ομορφότερα σημεία της οροσειράς του Τροόδους, η προεδρική εξοχική κατοικία άρχισε να κατασκευάζεται στα τέλη του 1879 από τον πρώτο ύπατο Αρμοστή της Κύπρου, τον αντιστράτηγο Sir Garnet Joseph Wolseley, και έκτοτε αποτελούσε τη θερινή κατοικία του εκάστοτε Κυβερνήτη της Βρετανίας. Μετά την ανεξαρτησία της Κύπρου, το σπίτι λειτουργεί ως η εξοχική κατοικία του εκάστοτε Πρόεδρου της Δημοκρατίας.
Βλέπε λήμμα: Αγγλοκρατία
Όταν οι Βρετανοί ανέλαβαν τη διακυβέρνηση της Κύπρου τον Ιούνιο του 1878, δεν μπορούσαν να αντέξουν την υπερβολική ζέστη και αναζητούσαν μια περιοχή για να αποσύρονται τους καλοκαιρινούς μήνες. Μετά από έρευνες, επιλέγηκε η περιοχή του Τρόοδους και η κατασκευή της οικιας κόστισε 1500 στερλίνες.
Βλέπε λήμμα: Ανεξαρτησία
Μετά την ανεξαρτησία, η κατοικία και όλο το συγκρότημα των γύρω μικρών σπιτιών πέρασε στην κατοχή του δημοσίου. Εκτός από τον Πρόεδρο, δικαίωμα κατοικίας έχουν ο υφυπουργός παρά τω Προέδρω και ο επικεφαλής της προεδρικής φρουράς.
Έκτοτε, έχει υποστεί δύο ανακαινίσεις, η μία κατά την περίοδο 1932 - 1933 και μία κατά την περίοδο 1999 - 2001 επί προεδρίας Γλαύκου Κληρίδη. Το 2010 ανακαινίστηκε από το τμήμα δημοσίων έργων και το μικρό σπίτι του υφυπουργού παρά τω Προέδρω, στην πίσω πλευρά, στο οποίο κυρίαρχο στοιχείο είναι το τζάκι. Το ισόγειο της κατοικίας περιλαμβάνει τον χώρο υποδοχής, το κυρίως σαλόνι, την τραπεζαρία, το γραφείο του Προέδρου, το βεστιάριο και την κουζίνα, ενώ η σκάλα οδηγεί στον επάνω όροφο όπου βρίσκονται τα υπνοδωμάτια και τα μπάνια.
Ιστορικό πλαίσιο
Η εξοχική προεδρική κατοικία ανεγέρθηκε στη νότια πλαγιά του Τροόδους, μερικές εκατοντάδες πόδια πιο κάτω από τον στρατιωτικό καταυλισμό των Βρετανών. Οι εργασίες ξεκίνησαν τον Σεπτέμβριο του 1879 και ως τον Μάρτιο του 1880 είχαν τελειώσει η τοιχοποιία, η οροφή και το μεγαλύτερο μέρος των εργασιών. Είχε επίσης τακτοποιηθεί και το ζήτημα της ύδρευσης, «an ample supply of excellent water has been led from a spring by an aqueduct» σημειώνεται στην έκθεση του εργολάβου, δηλαδή εξαιρετικής ποιότητας νερό υδροδοτούσε την κατοικία από ένα υδραγωγείο.
Βλέπε λήμμα: Νερό
Σημείωμα του Τμήματος Δημοσίων Έργων προς το Τμήμα Δασών, της 7ης Νοεμβρίου 1931, αναφέρει ότι οι εργασίες ανέγερσής της κατοικίας ξεκίνησαν το 1879/1880. Παράλληλα με τα έργα για την κυβερνητική κατοικία έτρεχαν και οι εργασίες για το στρατόπεδο των Βρετανών στην περιοχή. Σύντομα απ ό,τι φαίνεται τα έργα είχαν τελειώσει, τουλάχιστον τα βασικά, αφού στον Τύπο της εποχής, τον Σεπτέμβριο του 1880 διαβάζουμε: «[...] Λέγεται ότι κατ αυτάς αναχωρούσιν αι Αρχαί εκ Τροόδου, επιστρέφουσαι εις Λευκωσίαν».
Τη θερινή κυβερνητική κατοικία σχεδίασε ο ανθυπολοχαγός του Βασιλικού Μηχανικού George Wisely και η οποία χρόνο με τον χρόνο αναβαθμιζόταν, μεγάλωνε και αναδιαμορφωνόταν, ώστε να εξυπηρετεί τις ανάγκες κάθε εποχής
Το λεγόμενο government cottage ήταν ένα τριώροφο κτίσμα, το οποίο διέθετε 21 δωμάτια, και για την ανέγερσή του είχε χρησιμοποιηθεί ντόπιος μπλε ασβεστόλιθος, γαλλικά κεραμίδια αντί των ντόπιων κόκκινων. Η κατοικία διέθετε κελάρι, στάβλους, χώρους διαμονής του προσωπικού και γήπεδα τένις και κροκέ. Βέβαια, συν τω χρόνω και αναλόγως των αναγκών κάθε εποχής στην κυβερνητική κατοικία και στα τριγύρω της βοηθητικά κτήρια προστίθεντο νέες χρήσεις.
Το 1888 υπήρχε μία μικρή κουζίνα και κήπος μισού στρέμματος (acre), και η τριώροφη κατοικία βρισκόταν σε δασική γη με πεύκα έκτασης 300 στρεμμάτων. Υπήρχε χώρος για δώδεκα αλόγα, βοηθητικά κτήρια για τους υπηρέτες και άπλετος χώρος για σκηνές. ’λλωστε ο γραμματέας του κυβερνήτη και ο επικεφαλής αξιωματικός του παρακείμενου στρατοπέδου στεγάζονταν σε σκηνές.
Ως το 1901 η κυβερνητική κατοικία είχε αποκτήσει ένα ξεχωριστό κτήριο με τρία δωμάτια που χρησιμοποιείτο ως αποθήκη και ένα τσιμεντένιο γήπεδο τένις. To 1911 η έκταση ορίστηκε στα 84½ στρέμματα και πλέον η κατοικία διέθετε περισσότερους αποθηκευτικούς χώρους, δωμάτια για υπηρέτες, και εκτός από το γήπεδο τένις στην εξοχική κατοικία του Τροόδους υπήρχε και γήπεδο κροκέ, αλλά και κοτέτσι. Επίσης, σε ξεχωριστό κτήριο στεγαζόταν το γραφείο του υπατου αρμοστή και του επικεφαλής αξιωματικού του στρατοπέδου.
Ως το 1921 ελάχιστα άλλαξαν, αλλά δημιουργήθηκε σε ξεχωριστό κτήριο και δωμάτιο μπιλιάρδου. Έως το 1946 η κυβερνητική κατοικία του Τροόδους ήταν πλήρως εξοπλισμένη. Υπήρχαν αρκετά κτήρια που εξυπηρετούν τις ανάγκες του κυβερνήτη και των αξιωματούχων του, όπως γραφεία, υπνοδωμάτια, χώρους υγιεινής, εγκαταστάσεις θέρμανσης. Υπήρχαν βοηθητικά κτήρια, το γήπεδο τένις έχει ασφαλτοστρωθεί, και σε χρήση φαίνεται ότι βρίσκεται ακόμα το γήπεδο κροκέ. Συνολικά σήμερα το σύμπλεγμα της εξοχικής κατοικίας του Τρόοδους αποτελείται από επτά κτήρια και μέχρι σήμερα έχουν γίνει δύο μεγάλες συντηρήσεις, το 1932-1933 και επί Γλαύκου Κληρίδη τα χρόνια 1999-2001.
Η ανέγερση της κατοικίας άρχισε έναν χρόνο μετά την άφιξη των Βρετανών στην Κύπρο, τον Σεπτέμβριο του 1879 με πρωτοβουλία του σερ Γκάρνετ, ο οποίος υπηρέτησε για 11 ακριβώς μήνες. Έφθασε ατμοπλοϊκώς στη Λάρνακα στις 22 Ιουλίου του 1878, δέκα μέρες μετά την αγγλική κατάληψη της Κύπρου, κι αναχώρησε στις 22 Ιουνίου του 1879 για να αναλάβει άλλο αξίωμα στη Νότιο Αφρική. Διάδοχός του στη θέση του ύπατου αρμοστή διορίστηκε ο σερ Ρόμπερτ Μπίνταλφ (Robert Biddulph), που είχε έλθει στην Κύπρο μαζί με τον σερ Γκάρνετ κι είχε αρχικά αναλάβει τη θέση του διοικητή Λευκωσίας.
Ο Βρετανός αξιωματούχος ακολουθούσε την παράδοση της χώρας του, να ανεγείρουν κυβερνητικές κατοικίες και γραφεία μακριά από τον συνήθη τόπο κατοικίας τους, τα λεγόμενα hill stations.
Στο Τρόοδος παραθέριζε όχι μόνο ο ύπατος αρμοστής με την οικογένειά του, αλλά ολόκληρη την κυβερνητική μηχανή. Κάθε κυβερνητική εργασία εκτελείτο από το Τρόοδος, μία-δύο ημέρες μετά την εγκατάσταση αξιωματούχων και υπαλλήλων, η οποία άρχιζε από τις αρχές ή τα μέσα Ιουνίου και διαρκούσε έως τα μέσα περίπου του Σεπτεμβρίου.
Ενδεικτικό είναι το μονόστηλο της εφημερίδας «Φωνή της Κύπρου» της 6ης Ιουνίου 1912, τόσο για το χρονικό διάστημα της παραμονής της κυβέρνησης στο Τρόοδος όσο και για τις υπηρεσίες που μεταφερόντουσαν: «Η Α.Ε. ο Μέγας Αρμοστής και η Αρχιγραμματεία θα αναχωρήσωσιν εκ Λευκωσίας διά την εν Τροόδει θερινήν διαμονήν της Κυβερνήσεως την 28ην και 29ην ισταμένου, ούτως ώστε τα εν Τροόδει Κυβερνητικά Γραφεία θα ήνε εν τακτική λειτουργία την 1ην Ιουλίου». Στο εν λόγω δημοσίευμα ο συντάκτης αναφέρει πως από εκείνη τη χρονιά εισάγεται μία καινοτομία, που είναι «η μεταφορά του Ταμίου της νήσου και η εκεί μετάθεσις του ιδικού του τουλάχιστον γραφείου».
Μία ιδέα για τη μεταφορά στο Τρόοδος της κυβέρνησης δίνει το δημοσίευμα της «Ελευθερίας» τον Ιούνιο του 1952 το οποίο αναφέρει ότι "για το Τρόοδος στις 30 Ιουνίου θα αναχωρήσουν ο κυβερνήτης και ορισμένοι ανώτεροι λειτουργοί, όπως ο αποικιακός γραμματέας, ο προσωρινός δημοσιονομικός γραμματέας, ο πρώτος βοηθός αποικιακός γραμματέας, ο επί του προσωπικού λειτουργός με τον βοηθό γρα΅΅ατέα. Επίσης, ο προσωρινός γενικός εισαγγελέας και ο προσωρινός γενικός αντιεισαγγελέας και ο αρχιδικαστής."
Πλησίον των κυβερνητικών κατοικιών και γραφείων, στις Πλάτρες βρισκόντουσαν και οι θερινοί στρατώνες του βρετανικού στρατού, ο οποίος στρατοπέδευε στα Πολεμίδια, και όπως όμορφα παραλληλίζει ο ιστορικός Αντρίκος Βαρνάβα η Κύπρος, στο Τρόοδος είχε βρει τη δική της Σίμλα, δηλαδή τη θερινή πρωτεύουσά της, όπως ήταν από το 1864 η ινδική πόλη της Σίμλα, θερινή έδρα των Βρετανικών Ινδιών. Διαβάζουμε στην «Αλήθεια» το 1888: «Ο εν Πολεμιδίοις αγγλ. στρατός ήρξατο ανερχό΅ενος εις την θερινήν αυτού δια΅ονήν εις Πλάτρας και Τρόοδος [ ]». Σε αναφορά του ο συνταγματάρχης του Βασιλικού Μηχανικού J.P. Maquay της 4ης Ιανουαρίου 1879 γράφει: «Οι Πλάτρες φαίνεται να είναι το καλύτερο σημείο για ένα hill station και μπορεί εύκολα να βρίσκεται σε επικοινωνία με τη Λεμεσό, μέσω ενός δρόμου, που θα ανοίξει επίσης μία από τις πιο εύφορες και οινοκαλλιεργητικές περιοχές του νησιού».
Ο Ρεμπώ δούλεψε για την κατασκευή του
Ο μεγάλος Γάλλος ποιητής Ρεμπώ (Arthur Rimbaud, 1854 - 1891), ήρθε στην Κύπρο και επέβλεπε την ανέγερσή της κατοικίας στο Τροόδος στα τέλη του 19ου αιώνα. Αίσθηση προκαλεί και η μαρμάρινη επιγραφή που υπάρχει στην είσοδο του κεντρικού κτιρίου, η οποία τοποθετήθηκε το 1948 από τον τότε Κυβερνήτη της Κύπρου, Λόρδο Γουίνστερ, και αναφέρει στα γαλλικά τα εξής: «Ο ’ρθουρ Ρεμπώ, Γάλλος ποιητής και ιδιοφυία, παρά τη φήμη του, συνέβαλε με τα ίδια του τα χέρια στην κατασκευή αυτού του σπιτιού».
Όπως αναφέρει ο ίδιος ο Ρεμπώ σε επιστολή προς την οικογένειά του στις 23 Μαΐου 1880, βρισκόταν ήδη στο Τρόοδος, όπου επέβλεπε την κατασκευή ενός παλατιού ή μεγάρου (palais) το οποίο ανεγειρόταν για την κυβέρνηση.
Βλέπε λήμμα: Αρθούρος Ρεμπώ
Το μονοπάτι του Μακαρίου
Σε κοντινό σημείο από την κύρια είσοδο του σπιτιού υπάρχει το μονοπάτι του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου του Γ, όπως επικράτησε να λέγεται. Την περίοδο που χρησιμοποιούσε την εν λόγω κατοικία, ο τότε Πρόεδρος Μακάριος περνούσε αρκετές ώρες περπατώντας στον συγκεκριμένο δρόμο, τόσο μόνος όσο και με συνεργάτες του. Μέχρι πριν από λίγο καιρό, στο τέρμα του χωματόδρομου υπήρχε η καρέκλα όπου καθόταν ο Μακάριος, αλλά εξαιτίας του ότι έλιωσε με την πάροδο των χρόνων και λόγω των καιρικών συνθηκών, αποσύρθηκε και στην θέση της έχει τοποθετηθεί ένα παγκάκι.
Πηγή
Ηλεκτρονικό Αρχείο Τύπου Γραφείου Τύπου και Πληροφοριών
Η προεδρική κατοικία στο Τρόοδος και ο μύθος του Ρεμπώ, Απόστολος Κουρουπάκης, Η Καθημερινή, 20/08/2024
Το μικρό προεδρικό του Τροόδους- Reporter, 05/01/2026
Φώτο Γκάλερι
