Η Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια

Το Σαράι στη Λευκωσία ήταν το παλάτι του Οθωμανού διοικητή της Κύπρου και το διοικητικό κέντρο της πόλης κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Η λέξη Σαράι (Saray / Konak) αναφερόταν στο νεότερο, κυβερνητικό ανάκτορο που κατασκευάστηκε πάνω στα ερείπια του μεσαιωνικού Λουζινιανού Παλατιού, κοντά στην κεντρική πλατεία της Λευκωσίας (“Sarayönü”— «μπροστά από το ανάκτορο»). Η περιοχή σήμερα βρίσκεται στο κατεχόμενο μέρος της Λευκωσίας.

Βλέπε λήμμα: Βενέτικο παλάτι, Λευκωσία και Λουζινιανοί

Το Σαράι υπήρξε για αιώνες το κέντρο εξουσίας της Κύπρου, συμβολίζοντας τη διαδοχή των κατακτητών: Λουζινιανοί, Ενετοί, Οθωμανοί και τελικά οι Άγγλοι.

Βλέπε λήμματα: Οθωμανοκρατία- Οργάνωση και Διοίκηση και Αγγλοκρατία

Μετά την κατάκτηση της Κύπρου από τους Οθωμανούς το 1570–71, το ανάκτορο ανακαινίστηκε και μετατράπηκε σε κατοικία και έδρα του Πασά, γνωστό πια ως Σαράι. Στους χώρους του στεγάζονταν διοικητικές υπηρεσίες, το Δικαστήριο και οι φυλακές.

Το κτίριο καταστράφηκε από πυρκαγιά το 19ο αιώνα και στη θέση του ανεγέρθηκε το Διοικητήριο από τους Άγγλους αποικιοκράτες.

Το Σαράι (ή Saray, Konak) ήταν το τελευταίο Λουζινιανό Παλάτι της Λευκωσίας, το οποίο διαμορφώθηκε επίσης κατά την εποχή των Ενετών και των Οθωμανών. Κατασκευάστηκε τον 15ο αιώνα ως κατοικία των βασιλέων της Λουζινιανής δυναστείας και μετατράπηκε σε έδρα του κυβερνήτη κατά την Ενετοκρατία (ως Palazzo del Governo) και αργότερα ως κυβερνητικό κτίριο (Saray/Konak) επί Οθωμανών  .

 Στην πλατεία μπροστά από το παλάτι (Sarayönü Square) σημειώθηκαν ιστορικά επεισόδια όπως η επανάσταση του 1764, όπου ο Τζηλ Οσμάν Πασάς και οι υπήκοοι του σκοτώθηκαν από εξαγριωμένο πλήθος λόγω βαριού φορολογικού βάρους.

Βλέπε λήμμα: Τζηλ Οσμάν

Τελικά, το κτίριο κατεδαφίστηκε το 1904 από τη βρετανική διοίκηση, καθώς κρίθηκε ασταθές και επικίνδυνο και στη θέση του κατασκευάστηκε το κτίριο των Δικαστηρίων της Λευκωσίας  Μικρά στοιχεία όπως ένα γοτθικό παράθυρο σώθηκαν και μεταφέρθηκαν στο Lapidary Museum της Λευκωσίας. 

Η πλατεία Sarayönü  μετά την τουρκική εισβολή του 1974 ονομάστηκε Πλατεία Ατατούρκ με με κεντρικό χαρακτηριστικό τη Βενετσιάνικη Κολόνα (Venetian Column), που πρωτοτοποθετήθηκε εκεί το 1550 και κατασκευάστηκε από στήλη του αρχαίου ναού του Δία στη Σαλαμίνα. Οι Οθωμανοί αφαίρεσαν το λιοντάρι της Βενετίας και οι Βρετανοί την επανέφεραν το 1915 με ένα χαλκινο σφαιρικό διακοσμητικό στην κορυφή. Στην ίδια πλατεία βρισκόταν και μια οκταγωνική βρύση από την οθωμανική περίοδο, που αποκαταστάθηκε το 1976.

Πηγές

1. Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια
2. www.polignosi.com