Αθηένου
Το χωριό των Αγωγιατών και των Καμηλιέρηδων
Το χωριό Αθηένου ήταν πάντοτε συνδεδεμένο με αγωγιάτες και καμηλιέρηδες. Το όνομα του χωριού πιστεύεται ότι προέρχεται είτε από το όνομα Αθηνά, είτε από τη φράση «στου Ετιέννου», παραφθορά της έκφρασης «στο σπίτι του Etienne» (αναφορά στον Στέφανο - Etienne Lusignan). Οι Οθωμανοί ονόμαζαν το χωριό Kiraci-koy ή Kiraji-keuy, ονομασία που χρησιμοποιείτο μέχρι το 1974 και σημαίνει «το χωριό των αγωγιατών».
Η Αθηένου έχει ενδιαφέρουσα ιστορία σε σχέση με τους Λατίνους της Κύπρου. Πιστεύεται ότι, μετά την οθωμανική κατάκτηση, οι Λατίνοι του ανατολικού τμήματος του νησιού – Βενετοί που ζούσαν παλαιότερα στην Αμμόχωστο και που, ανήμποροι πλέον και χωρίς μέσα να επιστρέψουν στη Βενετία – συγκεντρώθηκαν σταδιακά στο χωριό της Αθηένου, περίπου 150 οικογένειες, και έγιναν αγωγιάτες, ιδιοκτήτες και οδηγοί μουλαριών και καμήλων. Αυτοί οι άνθρωποι, αν και ευγενικής καταγωγής, κατέληξαν να εργάζονται ως οδηγοί καμήλων και αγωγιάτες για να εξασφαλίσουν τα προς το ζην. Ο Calepio επιβεβαιώνει αυτά στα γραπτά του αμέσως μετά την κατάκτηση, το 1572. Γράφει:
«Από την άλωση της Αμμοχώστου μέχρι τον τρύγο της επόμενης χρονιάς, έπεσε μεγάλος θάνατος στη χώρα της Κύπρου, και αυτοί οι ελάχιστοι φτωχοί ευγενείς που παρέμειναν στο νησί, έχοντας εξαγοραστεί μαζί με πολίτες της Λευκωσίας, πάλευαν να ζήσουν ως αγωγιάτες και μικροπωλητές κρασιού, υφασμάτων και άλλων μικροπραγμάτων — μια ζωή πολύ διαφορετική από την παλιά τους.»
Ο Αμερικανός ιεραπόστολος Lorenzo Warriner Pease σημείωσε στο ημερολόγιό του το 1838 τις αρμοδιότητες των αγωγιατών της Αθηένου:
«Οι αγωγιάτες της Αθηένου ορίζουν έναν από αυτούς κάθε χρόνο να πηγαίνει να ζήσει στη Λευκωσία, όπου παραλαμβάνει και διαχειρίζεται όλη την αλληλογραφία, ιδίως της κυβέρνησης. Οι δημογέροντες τον καλούν όποτε χρειαστούν τη βοήθειά του για την προμήθεια ζώων για κυβερνητικές ανάγκες. Επίσης, όταν οι χωριανοί της Αθηένου θέλουν να κάνουν κάποιο παράπονο προς την κυβέρνηση ή να ζητήσουν αποκατάσταση, απευθύνονται μέσω αυτού.»
Έτσι, το χωριό έγινε διάσημο για τους οδηγούς και τους αγωγιάτες του, οι οποίοι σχεδόν μονοπωλούσαν τις ενδομεταφορές στο νησί και εξασφάλιζαν καλό εισόδημα, ιδιαίτερα από τους επισκέπτες, στους οποίους ήταν απαραίτητοι. Ήταν γνωστοί με το τουρκικό όνομα katirci (αγωγιάτης).
Ωστόσο, υπήρξε ένας διάσημος katirci από τη Σμύρνη, που φυλακίστηκε στην Αμμόχωστο για πολλά χρόνια στα μέσα του 19ου αιώνα: ο Κατιρτζή Γιάννη, ένας ληστής των δρόμων, ο «Ρομπέν των Δασών» της περιοχής της Σμύρνης. Τελικά συνελήφθη, μεταφέρθηκε στην Αμμόχωστο και αλυσοδέθηκε ισόβια σε έναν κίονα.
Ο αρχαιολόγος Edmond Duthoit, που επισκέφθηκε την Αμμόχωστο το 1862, συνάντησε έναν αλυσοδεμένο, ισχνό άντρα, ο οποίος άπλωσε το χέρι του προς αυτόν προσφέροντάς του μια γλάστρα με βασιλικό που μύριζε υπέροχα. Ήταν ο Κατιρτζή Γιάννη, που του χάριζε ένα δώρο.
Ο κατιρτζής πέρασε τα τελευταία χρόνια της ζωής του ως υπηρέτης στο σπίτι του πρώτου Επάρχου Αμμοχώστου. Εκεί τον είδαν και η ιστορία του καταγράφηκε από την κ. Cesnola. Όταν πέθανε, θάφτηκε στο ορθόδοξο κοιμητήριο της πόλης.
Πηγή: