Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Σωτήρα- Sotira.  Δήμος της επαρχίας Αμμοχώστου, στη γεωγραφική περιφέρεια των Κοκκινοχωριών, περί τα 10 χιλιόμετρα νότια της πόλης της Αμμοχώστου. 

Η Σωτήρα είναι κτισμένη σε μέσο υψόμετρο 75 μέτρων. Το τοπίο της είναι καμπίσιο με μια μικρή κλίση προς τη θάλασσα, το δε υψόμετρο στην περιοχή της δεν ξεπερνά τα 80 μέτρα.

 

Μετατροπή σε Δήμο

Η Κυπριακή Δημοκρατία αποφάσισε να μετατρέψει τη Σωτήρα σε Δήμο μετά από αίτημα του Κοινοτικού Συμβουλίου του χωριού. Έτσι, οι κάτοικοι της Σωτήρας ψήφισαν στις 3 Ιουλίου 2011 και με ποσοστό 90,35% είπαν ναι. Η μετατροπή της Σωτήρας σε Δήμο έγινε την 1η Ιανουαρίου 2012 σύμφωνα με το Διάταγμα που δημοσιεύτηκε ως Διοικητική Πράξη με Αριθμό 873, στην Επίσημη Εφημερίδα της Κυπριακής Δημοκρατίας, με Αριθμό 4445 και ημερομηνίας 21 Οκτωβρίου 2011.

 

Γενικά χαρακτηριστικά

Από γεωλογικής απόψεως, στη διοικητική έκταση του χωριού κυριαρχούν οι αποθέσεις του σχηματισμού Λευκωσίας (ασβεστολιθικοί ψαμμίτες, κροκάλες και ψαμμιτικές μάργες) το Σύναγμα (αποθέσεις άμμων και χαλικιών της Πλειστόκαινης περιόδου), οι υφαλογενείς ασβεστόλιθοι του σχηματισμού Τέρρα, οι προσχώσεις των αναβαθμίδων και οι αποθέσεις του σχηματισμού Λευκάρων (κρητίδες, μάργες και κερατόλιθοι). Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν εδάφη τέρρα ρόζα και καφκάλλες.

 

Η Σωτήρα δέχεται μια χαμηλή μέση ετήσια βροχόπτωση που ανέρχεται στα 344 χιλιοστόμετρα (μέσος όρος περιόδου 1951-1980). Όμως το χωριό βρίσκεται στην περιοχή του υδροφόρου στρώματος της νοτιοανατολικής Μεσαορίας ή Κοκκινοχωριών, που είναι το δεύτερο μεγαλύτερο υδροφόρο στρώμα της Κύπρου. Στην περιοχή του έχουν ανορυχθεί εκατοντάδες διατρήσεις, η αξιοποίηση των οποίων συνέβαλε στην άρδευση σημαντικών εκτάσεων της. Αξίζει να αναφερθεί πως η γη της Σωτήρας είναι γεμάτη από διατρήσεις, οι δε δεξαμενές που ακόμη χρησιμοποιούνται ή είναι εγκαταλειμμένες, είναι πολυάριθμες.

 

 

Οι κύριες ασχολίες των κατοίκων του χωριού είναι η γεωργία και η κτηνοτροφία. Η Σωτήρα συγκαταλέγεται ανάμεσα στα κυριότερα λαχανοπαραγωγικά χωριά της Κύπρου. Στην περιοχή της καλλιεργούνται μια μεγάλη ποικιλία λαχανικών που περιλαμβάνουν κυρίως πατάτες, κολοκάσι, καρπούζια, αγγουράκια, ντομάτες, πεπόνια, κολοκυθάκια, φασολάκια, κρεμμύδια, αγκινάρες και κραμπιά. Το 1985 η έκταση των λαχανικών ανερχόταν στα 874 εκτάρια. Ωστόσο το κυριότερο προϊόν του χωριού είναι η πατάτα η οποία ευνοείται από τις κλιματολογικές και εδαφολογικές συνθήκες. Εκτός από τα λαχανικά στο χωριό καλλιεργούνται τα εσπεριδοειδή (πορτοκαλιές, λεμονιές και γκρέιπφρουτ), τα όσπρια (φασόλια, λουβιά και κουκιά), τα σιτηρά, τα νομευτικά φυτά, οι ελιές, οι ροδιές και οι συκιές.

 

Η Σωτήρα, όπως και τα υπόλοιπα Κοκκινοχώρια, αντιμετώπιζε πρόβλημα νερού για την άρδευση των εκτεταμένων αρδευόμενων καλλιεργειών της, ιδιαίτερα των λαχανικών. Σαν αποτέλεσμα της εντατικής εκμετάλλευσης και της υπεράντλησης προκλήθηκε εισροή θαλάσσιου νερού σε μεγάλο βάθος μέσα στο υδροφόρο στρώμα και πολλές διατρήσεις εγκαταλείφθηκαν. Η εφαρμογή του σχεδίου του Νότιου Αγωγού, του μεγαλύτερου αρδευτικού έργου που έχει αναληφθεί ποτέ στην Κύπρο, έχει απαμβλύνει το πρόβλημα της υπεράντλησης νερού στην περιοχή των Κοκκινοχωριών με την άρδευση σημαντικών εκτάσεων γης, με μεταφορά νερού από το φράγμα του Κούρη.

 

Αρκετά ανεπτυγμένη είναι και η κτηνοτροφία στο χωριό.

 

Βλέπε λήμμα: Κούρρης φράγμα

 

Εκτός από τη γεωργία και τη κτηνοτροφία ένα σχετικά μεγάλο μέρος του οικονομικά ενεργού πληθυσμού του χωριού εργοδοτείται και σ' άλλους τομείς απασχόλησης όπως του εμπορίου, των ξενοδοχείων και των εστιατορίων, των κατασκευών, των υπηρεσιών, των μεταφορών και επικοινωνιών και της βιομηχανίας. Τα κυριότερα είδη βιομηχανίας που αναπτύχθηκαν είναι η αλευροποία, η ραφή ανδρικών ενδυμάτων, τα ξυλουργεία, η κατασκευή ξύλινων επίπλων, τα μεταλλικά πορτοπαράθυρα, η επισκευή μοτοσυκλεττών, τα μωσαϊκά και οι ηλιακοί θερμοσίφωνες.

 

Η Σωτήρα εξυπηρετείται μ' ένα πολύ καλό συγκοινωνιακό δίκτυο. Στα βόρεια συνδέεται με το χωριό Δερύνεια (περί τα 4 χμ.), στα βορειοδυτικά με το χωριό Φρέναρος (περί τα 3,5 χμ.), στα βορειοανατολικά με το χωριό Παραλίμνι (περί τα 4 χμ.), στα νοτιοδυτικά με το χωριό Λιοπέτρι (περί τα 6 χμ.) και στα νότια με τον δρόμο Λάρνακας-Αγίας Νάπας (περί τα 5 χμ.).

 

Η μικρή απόσταση του χωριού από την πόλη της Αμμοχώστου, η πολύ καλή οδική του σύνδεση και οι προσοδοφόρες γεωργικές του εκμεταλλεύσεις είναι οι κύριοι παράγοντες που συνέβαλαν στην πληθυσμιακή του αύξηση. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

 

Χρονολογία	Κάτοικοι
1881	295
1891	367
1901	416
1911	466
1921	541
1931	710
1946	1.036
1960	1.515
1973	2.057
1976	2.559
1982	3.015
1992	3.553
2001 2011	4.258  5474
2021	5905

 

Με βάση την επίσημη απογραφή πληθυσμού του 1973, η Σωτήρα ήταν ο τέταρτος μεγαλύτερος σε πληθυσμό οικισμός των Κοκκινοχωριών μετά τα χωριά Παραλίμνι, Δερύνεια και Ξυλοφάγου, και ο δωδέκατος σε πληθυσμό οικισμός της επαρχίας Αμμοχώστου. Με βάση την απογραφή πληθυσμού του 1982 η Σωτήρα ήταν ο τέταρτος μεγαλύτερος σε πληθυσμό οικισμός του ελεύθερου τμήματος της επαρχίας Αμμοχώστου μετά τα χωριά Παραλίμνι, Δερύνεια και Αυγόρου. Οι πληθυσμιακές αυξήσεις μετά το 1974 οφείλονται, σε μεγάλο βαθμό, στην εγκατάσταση στο χωριό αρκετών Ελληνοκυπρίων εκτοπισμένων, κυρίως από την πόλη και επαρχία Αμμοχώστου. Στην περιοχή δημιουργήθηκαν, κυβερνητικός οικισμός στέγασης προσφύγων καθώς και συνοικισμοί αυτοστέγασης προσφύγων.

 

Το 1966 κατασκευάστηκαν στην περιοχή της Σωτήρας τέσσερα μικρά εμπλουτιστικά φράγματα συνολικής χωρητικότητας 32.000 μ³.

 

Ονομασία

Το χωριό, όπως και η Σωτήρα της επαρχίας Λεμεσού, έχει αγιολογική ονομασία: φέρει το όνομα του Σωτήρος Χριστού. Και στα δύο χωριά, εξάλλου, οι κύριες εκκλησίες είναι αφιερωμένες στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος και γίνονται μεγάλα πανηγύρια κατά τη γιορτή αυτή, στις 6 Αυγούστου.

 

Βλέπε λήμμα: Μεταμόρφωση του Σωτήρος

 

Μπορούμε να θεωρήσουμε ότι το χωριό ιδρύθηκε κατά τα Βυζαντινά χρόνια, κρίνοντας από την ονομασία του. Πάντως με την ίδια ονομασία αναφέρεται ότι υφίστατο κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας, ο δε ντε Μας Λατρί περιλαμβάνει τον οικισμό στα κτήματα εκείνα που αποτελούσαν ιδιοκτησία βασιλική. Εξάλλου βρίσκεται σημειωμένο σε παλαιούς χάρτες ως Sotira.

 

Μεταμόρφωση του Σωτήρος

Για την εκκλησία του χωριού την αφιερωμένη στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος, που είναι κτίσμα του 16ου αιώνα και αποτελεί αξιόλογο μεσαιωνικό μνημείο, βλέπε χωριστό λήμμα. Πιθανότατα των αρχών του 16ου αιώνα είναι και άλλη σημαντική εκκλησία κοντά στο χωριό, αφιερωμένη στον άγιο Μάμα. Άλλο εκκλησιαστικό μνημείο κοντά στο χωριό (2 χμ. περίπου προς τα νοτιοανατολικά του) είναι μικρό παρεκκλήσι αφιερωμένο στην αγία Βαρβάρα, κτίσμα του τέλους του 14ου ή του α' μισού του 15ου αιώνα. Ακόμη, περί τα 2 χμ. δυτικά του χωριού υπάρχει άλλη σημαντική μεσαιωνική εκκλησία (της Μέσης Βυζαντινής περιόδου) αφιερωμένη στον άγιο Γεώργιο.

 

Βλέπε λήμμα: Γεώργιος άγιος Χορτακίων

 

Του 12ου αιώνα θεωρείται και άλλη σημαντική εκκλησία δυτικά του χωριού, αφιερωμένη στον άγιο Θεόδωρο και ερειπωμένη σήμερα.

 

Υπάρχουν και άλλες εκκλησίες στην περιοχή, διαφόρων εποχών, εκ των οποίων σημειώνουμε κι εκείνη της Παναγίας Χαρδακιώτισσας. Η ύπαρξη τόσων πολλών εκκλησιών οφείλεται ίσως στο ότι κάποτε ο οικισμός ήταν πολύ μεγάλος, αλλά και στο ότι η περιοχή του ήταν διαχωρισμένη σε μικρά φέουδα που είχε το κάθε ένα την εκκλησία του.

 

Ο G. Jeffery (1918) σημειώνει και την ύπαρξη αρχαιολογικού χώρου στην περιοχή του χωριού. Πράγματι, έχουν βρεθεί αρχαίοι τάφοι και μερικά αρχαία αντικείμενα.

 

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια