Τσέστος
Παλαιό, βασικό για κάθε νοικοκυριό, είδος της παραδοσιακής κυπριακής καλαθοπλεκτικής. Η λέξη τσέστος (ή και τσέστα, η) προήλθε από την ιταλική cesta (= κάνιστρο).
Ο τσέστος είναι μεγάλο, στρογγυλού σχήματος, αβαθές πανέρι. Το μέγεθός του δεν είναι σταθερό, αλλά συνήθως έχει διάμετρο γύρω στα 90 εκατοστόμετρα ή και ένα μέτρο. Πλέκεται με ποκαλάμες (=ξηρά στελέχη δημητριακών), ως εξής:
Αρκετές ποκαλάμες τοποθετούνται σε νερό για να φουσκώσουν. Αυτές χρησιμοποιούνται για επικάλυψη της λεγόμενης γεμωσ’ιάς (=παραγεμίσματος). Η γεμωσ’ιά αποτελείται από (όχι φουσκωμένες σε νερό) ποκαλάμες σε δέσμη. Αυτή η δέσμη περιτυλίγεται κατά μήκος γερά, με τις φουσκωμένες ποκαλάμες. Όσο προχωρεί το περιτύλιγμα, προστίθενται κατά μήκος και άλλες ποκαλάμες, που κι αυτές συνεχίζουν να περιτυλίγονται με τον ίδιο τρόπο, σχηματίζοντας έτσι ένα είδος «σχοινιού» διαμέτρου 2 ή 3 ή και 4 ακόμη εκατοστομέτρων, κι απεριόριστου μήκους. Ταυτόχρονα όμως με το περιτύλιγμά του, το «σχοινί» αυτό πλέκεται και κυκλικά, σπειροειδώς, ώστε τελικά σχηματίζει επίπεδη και κυκλική επιφάνεια, στις επιθυμητές διαστάσεις. Στην περιφέρεια της επιφάνειας αυτής προστίθεται πιο χοντρό «σχοινί», ώστε το μεγάλο σχηματιζόμενο πανέρι να έχει και «χείλη». Τοποθετείται επίσης χερούλι, για το κρέμασμα ή τη μεταφορά του τσέστου, φτιαγμένο επίσης με το ίδιο υλικό.
Σε παλαιότερες εποχές, ακόμη και μέχρι πρόσφατα, ο τσέστος ήταν πολλαπλά χρήσιμος στις Κυπρίες οικοκυρές. Πάνω σ' αυτόν «έκοβαν» φιδέ, τραχανά και πολλά είδη που ετοποθετούντο στον ήλιο για στέγνωμα ή αποξήρανση. Επίσης, με τον τσέστον μετέφεραν στον φούρνο διάφορα είδη για φούρνισμα (όχι όμως ψωμιά, γιατί αυτά μεταφέρονταν με την ξύλινη πινακωτή*). Χρησίμευε επίσης για πολλές άλλες οικιακές εργασίες, ενώ οι γεωργοί στους αγρούς τον χρησιμοποιούσαν κι ως «τραπέζι», απλώνοντας σ' αυτόν τα φαγητά τους. Ο τσέστος εχρησιμοποιείτο ακόμη σε τελετές (λ.χ. μεταφορά πάνω σ' αυτόν προικιών του γάμου ή στο έθιμο της μηλιάς* κλπ.).
Σήμερα ο τσέστος χρησιμοποιείται ακόμη, βασικά σε χωριά, αλλ' όχι σε τέτοια έκταση.
Ο τσέστος έχει το ωραίο κίτρινο χρώμα της ποκαλάμης των σιτηρών. Πολλές φορές όμως οι ποκαλάμες που χρησιμοποιούνταν για τύλιγμα της γεμωσ’ιάς βάφονταν με έντονα χρώματα (ιδίως πράσινο και κόκκινο) που, σε συνδυασμό με το φυσικό κίτρινο χρώμα της ποκαλάμης, έδιναν πολύχρωμους τσέστους.
Κατασκευάζονταν επίσης μικρότεροι, που είχαν την υποκορ. ονομασία τσεστίν (το).