Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Γνωστότατο παλαιό καφενείο και κέντρο της Λευκωσίας, που για αρκετά χρόνια αποτέλεσε «σημείο αναφοράς» των κατοίκων της πρωτεύουσας και των προαστίων της.

Το «Κέντρο Χατζησάββας» ιδρύθηκε κατά τα τέλη του 19ου αιώνα από τον Κυπρή Χατζησάββα (1862-1952), σε παλαιό παραδοσιακό οικοδόμημα, ακριβώς έξω από τα τείχη της Λευκωσίας, απέναντι από το «άνοιγμα» επί των τειχών που είχαν κάνει οι Άγγλοι και που αποτέλεσε την Πλατεία Μεταξά (σήμερα Πλατεία Ελευθερίας), στα νοτιοδυτικά του προμαχώνα Ντάβιλα, επί του οποίου ευρίσκεται το Δημοτικό Μέγαρο της πρωτεύουσας.

Η «Πλατεία Μεταξά/Ελευθερίας» στην πραγματικότητα δεν ήταν -ούτε και είναι- πλατεία αλλά προέκταση της λεωφόρου Ευαγόρου προς τις οδούς Λήδρα και Ονασαγόρου. Το «Κέντρο Χατζησάββα» ευρισκόταν επί της γωνίας των λεωφόρων Ευαγόρου και Ομήρου. Ήταν μεγάλο τετραγωνικό οικοδόμημα από πλιθάρια, με κεραμιδένια στέγη και, επί των δύο πλευρών του, επί των δύο λεωφόρων, διέθετε ισάριθμες στοές με σειρές από μεγάλες καμάρες. Αργότερα το κτίριο άλλαξε μορφή, με την προσθήκη ενός ορόφου.

Επρόκειτο για ένα των αρχαιοτέρων καφενείων της πρωτεύουσας. Κατά τα πρωινά ήταν χώρος συνάντησης πολλών ανθρώπων (ακόμη και από άλλες πόλεις και άλλα μέρη της Κύπρου) που πραγματοποιούσαν εκεί και επαγγελματικές τους συναλλαγές. Τα απογεύματα και τα βράδια ήταν χώρος ψυχαγωγίας και περιπάτου οικογενειών.

Ακριβώς απέναντι από το «Κέντρο Χατζησάββα» ευρισκόταν άλλο παλαιό παραδοσιακό διώροφο οικοδόμημα, που στέγαζε το «Βρετανικό Ινστιτούτο», το οποίο και πυρπολήθηκε και καταστράφηκε κατά τη διάρκεια του ένοπλου απελευθερωτικού αγώνα - τη νύκτα της 17ης Σεπτεμβρίου του 1955. Λίγο πιο πάνω, βρίσκονταν οι κινηματογράφοι «Μαγικό Παλάτι» και «Πατέ», που και αυτοί γνώρισαν λαμπρές ημέρες κατά τις δεκαετίες ιδίως του 1940 και του 1950. Με την παρουσία και των κινηματογράφων στην ίδια περιοχή, ο χώρος του «Κέντρου Χατζησάββα» έσφυζε από κίνηση και ζωή καθημερινά, αυτό δε τούτο το κέντρο-καφενείο ήταν πασίγνωστο, γι’ αυτό και αποτελούσε για πάρα πολλούς το σημείο διευθετήσεως των συναντήσεών τους.

Βλέπε λήμμα: Η λειτουργία των πρώτων κινηματογράφων στην Κύπρο

Ο ιδιοκτήτης του «Κέντρου Χατζησάββα», ο Κυπρής Χατζησάββας, που γεννήθηκε το 1862 πέθανε το 1952, κληροδότησε το καφενείο και τον χώρο στο Παγκύπριο Γυμνάσιο, και έγινε έτσι μεγάλος ευεργέτης του ιστορικού αυτού εκπαιδευτηρίου. Έθεσε όμως έναν όρο: Ο,τιδήποτε κι αν γινόταν ο χώρος στο μέλλον, να υπάρχει πάντοτε εκεί ένα καφενείο με λαϊκές τιμές. Σήμερα, στον χώρο εκείνο υπάρχει πολυώροφο οικοδόμημα πολλών γραφείων και διαμερισμάτων, του οποίου όμως το ισόγειο εξακολουθεί να είναι ένα «Κέντρο Χατζησάββα».

Μια ιστορική απόφαση

Μια δικαστική απόφαση που έμελλε να αλλάξει ριζικά τον χαρακτήρα της περιοχής λήφθηκε στις 23 Δεκεμβρίου 1964, σύμφωνα με δημοσίευμα της εφημερίδας Πατρίς (Πέμπτη 24/ Δεκεμβρίου/ 1964, σελ. 1).  Όπως αναφέρει το δημοσίευμα, η απόφαση του δικαστηρίου αφορούσε την έξωση τριών ενοικιαστών του χώρου του κέντρου Χατζησάββα που ήγειρε η Σχολική Εφορεία του Παγκυπρίου Γυμνασίου. Η απόφαση λήφθηκε προκειμένου να αναγερθεί στον χώρο πολυόροφος πολυκατοικία και διέτασσε τους ενοίκους να εγκαταλείψουν τα υποστατικά όχι αργότερα από τις 15 Δεκεμβρίου του 1964. Η απόφαση θα υλοποιείτο με τους εξής όρους: Στον Χατζηνικόλαν Λειβαδιώτη, διευθυντή του Κέντρου Χατζησάββα, θα παραχωρείτο για πέντε χρόνια με ενοίκιο 80 λίρες, νέον κέντρον  στο νέο μέγαρο.  Παράλληλα θα καταβάλλετιο αποζημίωση 3500 λιρών. Στον ιδιοκτήτη του περιπτέρου θα παραχωρείτο νέο κατάστημα, όπως και στις εταιρεία "Πέπερ Λτδ". Δικηγόρος της Σχολικής Εφορείας ήταν ο το Γ. Τορναρίτης και για τους τρεις ενοικιαστές ο Λ. Κληρίδης.

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια

Polignosi