Παναγία, Καμινάρια

Image

Βρίσκεται σε ύψωμα στο δυτικό άκρο του χωριού. Είναι μικρή, ξυλόστεγη εκκλησία με εσωτερικές διαστάσεις 5,45X2,70 μ. χωρίς την αψίδα. Η αψίδα είναι ημικυκλική και σήμερα είναι εγγεγραμμένη σε ευθύ ανατολικό τοίχο. Αρχικά η αψίδα ήταν ελεύθερη.   Όταν όμως, άγνωστο πότε, το ανατολικό αέτωμα της εκκλησίας καταστράφηκε και ξανακτίσθηκε, τότε προστέθηκε και το κτίσμα που περιέκλεισε εξωτερικά την αψίδα στον ευθύγραμμο ανατολικό τοίχο. Η εκκλησία έχει δυο εισόδους, μια στο μέσο του δυτικού τοίχου και μια στο μέσο του νότιου τοίχου.

 

Η εκκλησία αρχικά ήταν κατάγραφη. Σήμερα το ανατολικό αέτωμα δεν έχει τοιχογραφίες. Όπως και σ’ άλλες μικρές ξυλόστεγες εκκλησίες του 16ου αιώνα (Αγία Χριστίνα κοντά στον Ασκά,  Άγιος Ανδρόνικος στον Καλοπαναγιώτη) οι ευαγγελικές σκηνές περιορίζονται στα δυο αετώματα. Στην εκκλησία αυτή μόνο στο δυτικό αέτωμα σώζεται η Σταύρωση του Χριστού. Στο ανατολικό αέτωμα δεν υπάρχει σήμερα τοιχογραφία. Πιθανότατα αρχικά υπήρχε η τοιχογραφία του Ευαγγελισμού όπως στις περισσότερες ξυλόστεγες εκκλησίες της Κύπρου.

 

Στο τεταρτοσφαίριο της αψίδας εικονίζεται η Θεοτόκος από τη μέση και πάνω με τα χέρια υψωμένα σε δέηση και τον Χριστό σε στηθάριο. Την Παναγία συνοδεύει η επιγραφή ἡ καρδιοβαστάζουσα. Στον ημικυκλικό τοίχο της αψίδας δεξιά και αριστερά από το Άγιον Ποτήριον καλυμμένο με τον Αέρα εικονίζονται έξι όρθιοι ιερουργούντες ιεράρχες: Δημητριανός, Σπυρίδων και Γρηγόριος ο Θεολόγος στο βόρειο μισό και Νικόλαος, Αθανάσιος και Επιφάνιος στο νότιο μισό. Κατά περίεργο τρόπο δεν εικονίζονται οι συγγραφείς της Θείας Λειτουργίας Βασίλειος και Χρυσόστομος που κατά κανόνα ηγούνται των δυο ομάδων των ιεραρχών στην αψίδα. Στο ευθύγραμμο τμήμα του ανατολικού τοίχου βορείως της αψίδας εικονίζεται ο άγιος Ιωάννης ο Ελεήμων, του οποίου το κεφάλι έχει καταστραφεί. Στη μικρή αχιβάδα της Πρόθεσης εικονίζεται η Άκρα Ταπείνωση. Στα νότια της αψίδας εικονίζεται στον ανατολικό τοίχο ο άγιος Ελευθέριος.

 

Στο νότιο τοίχο εικονίζονται από τα ανατολικά ο άγιος Ιωάννης ο Λαμπαδιστής (πολύ κατεστραμμένος), ο πρωτομάρτυρας Στέφανος, οι απόστολοι Πέτρος και Παύλος (τα κεφάλια και των δυο αποστόλων, όπως και το κάτω μέρος των σωμάτων τους, έχουν καταστραφεί), η αγία Μαρίνα και ο άγιος Κοσμάς (κι οι δυο μισοκατεστραμμένοι).

 

Στο αέτωμα του δυτικού τοίχου είναι ζωγραφισμένη η Σταύρωση του Χριστού. Στη σκηνή αυτή η Θεοτόκος, αντίθετα με τη βυζαντινή εικονογραφία, εικονίζεται καθισμένη και με τα χέρια που ακουμπούν στα γόνατα μισοκαλύπτει το πρόσωπο. Στα νότια της δυτικής εισόδου εικονίζεται ο άγιος Δαμιανός και στα βόρεια ο άγιος Μάμας καβαλλάρης σε λιοντάρι όπως συνήθως.

 

Στον βόρειο τοίχο είναι ζωγραφισμένοι, από τα δυτικά προς τα ανατολικά, οι άγιοι Δημήτριος και Γεώργιος καβαλλάρηδες και ο αρχάγγελος Μιχαήλ. Οι τοιχογραφίες αυτές είναι μισοκατεστραμμένες. Ανατολικότερα σώζονται κομμάτια της αναθηματικής τοιχογραφίας με τα πορτραίτα των δωρητών, μιας γυναίκας και των τριών παιδιών της. Η επιγραφή που συνόδευε την τοιχογραφία αυτή έχει καταστραφεί. Οι τοιχογραφίες στο ανατολικό άκρο του βόρειου τοίχου έχουν καταστραφεί. Μόνο μικρά κομμάτια σώζονται που δεν βοηθούν στην αναγνώριση των μορφών. Η ποιότητα των λιγοστών τοιχογραφιών της εκκλησίας της Παναγίας στα Καμινάρια είναι καλή. Ο άγνωστος ζωγράφος που τις ζωγράφισε, αντλεί από την Παλαιολόγεια παράδοση αλλά δεν μένει εντελώς ανεπηρέαστος από τη δυτική ζωγραφική. Η τεχνική που ακολουθεί, πολλές λεπτές ακτινωτές πινελιές στις πλατιές φωτισμένες επιφάνειες στα πρόσωπα, απαντάται και στις τοιχογραφίες της εκκλησίας της Μεταμορφώσεως του Χριστού στο Παλαιχώρι. Όμως το γενικό ύφος είναι διαφορετικό. Ο ζωγράφος εδώ ακολουθεί τεχνική της φορητής εικόνας. Δεν είναι τοιχογράφος. Παράλληλα φαίνεται ότι επηρεάζεται από τη δυτική τέχνη, όπως φαίνεται από τη θέση της Παναγίας στη σκηνή της Σταύρωσης και τα καπέλα των δωρητών, που θυμίζουν φλαμανδική ζωγραφική. Τη φλαμανδική ζωγραφική γνωρίζει έμμεσα από Ιταλούς ζωγράφους επηρεασμένους από αυτή, όπως ο Antonello da Messina.